سرائیکی اکھاݨ (پوتھی)

اکھاݨ کیا ہِن

سرائیکی سندھ وادی دی پُراݨیں ترین زبان ہِے جہڑی دَکّن کنوں گِھن کے کشمیر تئیں ٻولی تے سمجھی وین٘دی رہی ہے پر اِیں زبان کوں زمانے دے پُراݨ، نویاں نویاں جغرافیائی حد بندیاں، غیر زباناں دے حَملیاں، دھرتی زادیاں دے ٹَھݙّے مزاج، سیاسی حکومتاں دی بے توجّہی، غیراں دے تَحسّب اَتے ٻولݨ آلیاں دی ٹھاڈِل تے بے حسی نے مُکا چھوڑے۔ اُوہ زبان جیکوں موہنجودڑو، ہڑپّہ، ہاکڑہ تے ٹیکسلا دیاں پُراݨیاں تہذیبی نشانیاں دے حوالے نال ڳولݨ پھرولݨ چاہِیدا ہا، ویلے دے حاکماں تے ملک دے بادشاہواں دے دلچسپی نہ ہوون پاروں سیاسی مصلحتاں دا شکار تھی کے رَیہہ ڳئی ہے۔ اَڄ جہڑیلے اِیں زبان دا علمی سمّل ڳولݨ دی لوڑ پون٘دی ہِے تاں ہَتھ مَلّن دے سِوا ٻِیا کُجھ نِھیں تھی سڳدا۔ کئیں وی زبان کوں ترقی ݙیوݨ کِیتے لسانی ماہراں نے محاوریاں، اکھاݨاں، اصطلاحواں، جامع قواعد تے جامع لُغت جیہیاں کتاباں کوں مرتّب کرݨ دی لوڑ اُتّے زور ݙِتّے۔ پر افسوس ایں ڳالھ دا ہے جو سرائیکی زبان اِچ اِہجیں کُئی وی جامع کتاب کوئنیں سِوائے کُجھ نِکّیاں نِکّیاں کتاباں دے، جِنّہاں وِچ کُجھ اَٹّا ݙالا کِیتا ڳے۔ اِنہاں کتاباں کوں عُذر مِٹاوݨ کِیتے تاں ڳِݨوایا ون٘ڄ سڳِین٘دے پر سرائیکی زبان دی قدامت دے مطابق شان نال پیش نِھیں کِیتا وَن٘ڄ سڳدا۔ ݙوجھے پاسے ویلے دا پَلُّوں پکڑ کے ٹُرݨ آلیاں بعضیاں قومیّتاں نے آپݨیاں علاقائی زباناں دیاں کندھاں سرائیکی زبان دے ادب اُتّے رکھ کے اُچّیاں کر گِھدّن اَتے آپݨیاں زباناں دی جامعیّت تے پُراݨے ہووݨ دا دعویٰ علم تے ادب دی دُنیاں وِچ پیش کر کے سرائیکی علم تے اَدب دی رُشنائی کوں کئیں حد توڑِیں پِھکّا کر ݙِتّے اِتّھاں تئیں جو اِیکوں (بعضیاں نے) سیاسی نعرہ آکھ کے آپݨے تحسّب دا رنگ بھرݨ دی نِکمّیں کوشش وی کیتی ہے۔ سرائیکی زبان دے ہِک طالب دی حیثیّت نال جِہڑیلے مَیں سرائیکی اکھاݨاں دے کئیں جامع مجموعے کوں لبّھݨ دی کوشش کِیتی تاں اے ݙیکھ کے ٻہوں ݙُکھ تھیا جو سینکڑے اکھاݨاں آلی ہِک نِکّی جیہیں کتاب کنوں علاوہ کئی ہِک مجموعہ وی نھیں مِلدا۔

اکھاݨاں دی اہمیّت

کئیں وی زبان وِچ اکھاݨاں دی اہمیّت کنوں انکار نھیں کِیتا ون٘ڄ سڳدا۔ ہر زبان دے ادب وِچ سب کنوں اہم شے "اکھاݨ" ای ہون٘دِن جِنھاں وِچ ٻہوں حد تئیں اُوں دے وسیب دی حیاتی دی کہاݨی دیاں کئی چُنڈھاں لُکیّاں ہون٘دِن، اِنھاں وِچ اُوں بھوئیں دے لوکاں دیاں حکایتاں، اَتے افسانیاں کنوں علاوہ روز ݙیہاڑے دی حیاتی دیاں جھلکیاں وی نظر آن٘دیاں ہِن۔ زبان دی مُکلاݨ تے پکڑ دا اندازہ وی اُون٘دے الفاظ دے ذخیرہ دے نال نال محاوریاں تے اکھاݨاں کنوں لائیا وین٘دے۔

حوالہ

• تبصرہ کتاب: سرائیکی اکھاݨ (جلد اوّل) ١٩٩٢ء (بار اوّل)۔ از کتاب: مقدمات ۔ پروفیسر شوکت مغل ۔ صفحہ نمبر ١٢٧ تا ١٢٨۔۔۔۔۔۔