حروفِ تہجّی دی ڳنڈھ تروپ

(سرائیکی حروف تہجی دی ڳنڈھ تروپ) سرائیکی حروفِ تہجی جہڑے جو دنیا دے مختلف زبانیں دے حروفِ تہجی دی ڳنڈھ تروپ نال نشابر تھی کرئیں ساݙے سامݨے آئین انھیںدی تفصیل کجھ ایں ہے ۔ ۔

اَرامی یا عبرانی حروف تہجی

دنیا اُتے سب توں پہلے منظر عام تے آوݨ آلے حروفِ تہجی سر زمین شام دی رہاکو قوم (یعنی اَرامی قوم) دے ارامی (عبرانی) زبان دے حروف ِتہجی ہَن جہڑے جو فینیقی (PHOENICIANS)رسم الخط کنوں غالباً ہک ہزار سال پہلوں معرض وجود ئِ چ آچکے ہن۔ اے کل ٻاویہہ(۲۲) حروف ہن جنھیں کوں چھی(۶) لوظیں ئِ چ ٻدھ ݙتا ڳیا ہا۔ او چھی لوظ اے ہَن۔ ابجد ، ہَوّز ،حُطّی،کَلِمن ، سَعفَص تے قَرشَت۔ اے ٻاویہہ(۲۲) حروف تہجی کجھ ایں بݨدن ۔ ا، ب، ت، ج، ح، د، ر، ز، س، ش، ص، ط، ع، ف، ق، ک، ل، م، ن، و، ہ، ی وغیرہ =۲۲۔ ۔

عربی حروف تہجی                    

عربی لہجے دے کجھ حروفِ تہجی ایجھیں وی ہَن جہڑے جو ارامی رسم الخط ئِ چ موجود نہ ہن۔ اے کل چھی حروف ہَن ۔ جہڑے جو اے ہَن۔ ث، خ، ذ، ض ، ظ تے غ، انھیں چھی حروف کوں ݙ و لوظیںئِ چ (ثخذ تے ضظغ) ٻدھ ݙتا ڳیا۔انھیں چھی حروف کنوں علاوہ اہلِ عرب ݙو حروف مزید شامل کیتے جنھیں وچوں ہک آمزہ ہے جہڑا جو وڳڑ کرئیں بعد ئِ چ ہمزہ مشہور تھیا جیندی املا کجھ ایں ہے ۔  ’’ء ‘‘تے ݙوجھا ہک مرکب حرف ’’لا ‘‘شامل کیتا ڳیا ۔ ہمزہ تاں سرائیکی حروفِ تہجی ئِ چ شامل کر گھدا ڳیا ۔جݙاں جو ’’لا ‘‘شامل نہ کیتا ڳیا۔ ایں طرحاں عربی لہجے دے ست حروف ِتہجی دی شمولیت نال سرائیکی حروفِ تہجی دی تعداد ۲۹ تھی ڳئی ۔

فارسی لہجے دے حروفِ تہجی

عربی لہجے دے ۲۹ حروفِ تہجی کنوں علاوہ فارسی لہجے دے چار مزید حروفِ تہجی شامل تھی ڳئے جہڑے جو اے ہَن۔ پ، چ، ژ، گ، انھیں چار فارسی حروف تہجی دے شامل تھیوݨ نال سرائیکی حروف تہجی دی تعداد ۳۳ تھی ڳئی ۔ ۔

سنسکرت یا پراکرات زبانیں دے حروفِ تہجی

سرزمین ہندوستان ئِ چ مروج سنسکرت یا پراکرات زبانیں دے پندرہ مرکب حروف تہجی تے ترے مفرد حروف تہجی مزید شامل کر گھدے ڳئے جہڑے جو اے ہن۔

۱۔مفرد حروف تہجی :ٹ، ڈ، ڑ=۳

ب۔مرکب حروف تہجی: بھ، پھ، تھ، ٹھ، جھ، چھ، دھ، ڈھ، رھ، ڑھ، کھ، گھ، لھ، مھ، نھ =۱۵

انھیں ۱۸مفرد تے مرکب حروفِ تہجی کن علاوہ ترے ٻئے حروف تہجی وی ہن جہڑے جو بعض پراکرات زبانیں ئِ چ مستعمل ہَن۔ کجھ ماہرین لسانیات انھیں حروف تہجی کوں مرکب حروف تہجی دی فہرست ئِ چ شامل کریندن جݙاں جو سندھی دانشور انھیں حروفِ کوں مفرد حروف دی تندیر ئِ چ ڳنڈھیندِن ۔اے ترے حروف کجھ ایں ہِن ’’ن٘ڄ ، نڳ، ݨ‘‘سندھی دانشور انھیں حروف کوں مفرد حروف دی فہرست ئِ چ شامل کرݨ دی توجیہہ کجھ ایں پیش کریندن جو :

’’نون غنہ کوئی حرف تہجی کائینی ۔ جݙاں جو اے ہک اَواز داناں ئِ۔ جہڑی جو کہیں حرف تہجی کوں اپݨی زبان کنوںادا کریندئیں ہوئیں نک کنوں کڈھی ویندی ئِ۔ اینہہ واسطے ڄ تے ڳ کنوں پہلے آوݨ آلی نون غنہ حرف تہجی شمار نہ تھیوݨ سانگے حروفِ تہجی ن٘ڄ ، نڳ تے ݨ مفرد حروف ڳݨیئے ویسن۔

ایں طرحاں ارامی، عربی ، فارسی تے پراکرات زبانیں دے سارے حروف تہجی جمع کرکرئیں سرائیکی حروف تہجی دی کل تعداد ۵۴ بݨ ڳئی ۔

خالص سرائیکی لہجے دے حروف تہجی

اُتے ݙتے ڳئے ۵۴ حروفِ تہجی کنوں علاوہ خالص سرائیکی لہجے دے حروف تہجی دی تعداد چھی ئِ۔ اے حروف تہجی کجھ ایں ہن۔ ٻ، ڄ، ݙ، ڳ ، وھ، یھ، یعنی چار حروف مفرد تے ݙو مرکب حروف ہن ۔ ۔

لہٰذا ایں طرحاں سرائیکی حروفِ تہجّی دی تعداد ۶+ ۵۴ =۶۰تھی ڳئی آ(الف ممدودہ) تے یا ئے مجہول یعنی ’’ے‘‘ حروفِ تہجی ئِ چ شامل کر کرئیں سرائیکی حروف تہجی دی کل تعداد ۶۲ تئیں ون٘ڄ پہنچی۔

سندھی تے سرائیکی

ہک زمانے ئِ چ سندھی تے سرائیکی ہِکا زبان ہئی ۔ اے جڑواں زباناں انجو انج تھی ڳیاں۔ سندھی دانشوریں اپݨی زبان دے حروف تہجی دی تعداد ۵۲ مقرر کیتی یعنی کل حروف تہجی ۶۰ کنوں ۸ حروف تہجی حذف کر ݙتے جہڑے جو اے ہن۔ ژ، رھ، ڑھ، لھ،مھ، نھ، وھ، تے یھ۔ پر ݙوہائیں زبانیں دے مخصوص لہجے آلے حروفِ تہجی ہکو جھئیں ہِن۔ یعنی ٻ،ڄ، ن٘ڄ، ( ڃ) ، ݙ، ڳ، نڳ،( ڱ) تے ݨ (ںْ سندھی) ، ݙوجھے لوظیں ئِ چ ترے حروف ن٘ڄ ، نڳ، ݨ (ڑون)دا تلفظ (لہجہ )تاں ہکو جھیئاں ئِ پر املا وکھو وکھ ئِ۔

ٻِیا ݙیکھو

• سرائیکی اصطلاحواں

• حروفِ تہجّی

• سرائیکی افسانوی نثر

• سرائیکی غیر افسانوی نثر

• سرائیکی حروفِ تہجّی

حوالہ جات

۔ ۔ ۔ ۔