انگونگی واتھیونگو

میں رڑھ واہی کرݨ آلے ہک درگھے ٹٻر وچ ڄمیاں۔ ساݙے ٹٻر وچ میݙا پیو، اوندیاں چار ذالیں تے اٹھاوی ٻال ہئین۔ اے اوں ویلھے دی ڳالھ اے جݙاں ہر ٹٻر پورے ویہڑے تے وت اڳوں پورے وسیب نال گنڈھیا ہویا ہوندا ہئی۔ رڑھ واہی کریندیں ہوئیں ساݙا اَلا ٻول اپݨی ما ٻولی گیکئیو وچ تھیندا ہئی۔ ساݙے گھر تے اوندے ٻاہروں گیکئیو ای الائی ٻولی ویندی ہئی۔

حالات زندگی

اڄ وی میکوں چنڳی تراویں یاد اے کیویں اساں دیگر ویلھے پتھاری دے چُودھار ٻہہ کے قصے کہاݨیاں سُݨدے ہاسے۔ اے قصے کہاݨیاں ٻالیں کوں اُنہیں دے وݙ وݙیرے سُݨیدے ہئین۔ ہر کوئی انہیں قصے کہاݨیں کوں شوق نال ٻہے سُݨدا ہئی۔ اساں ٻالیں دا ہک کم اڳلے ݙینہہ اُنہیں سُݨیے ہوئے قصیں کہاݨیں کوں اپݨے یورپئین تے افریقی مالکیں دے چاہ دے باغ وچ پتے تے ٹِنگڑیں چُݨدے ٻالیں کوں سُݨاوݨ ہوندا ہا۔

اے کہاݨیاں، جنہیں دے وݙے کردار جانور ہئین، ساکوں اپݨی ما ٻولی گیکئیو وچ ݙسیاں وینداں ہئین۔ سیہڑ ننڈھڑا تے ہیݨا ہوندیں ہوئیں وی اپݨی نویکلی ذہانت تے ہوشیاری دی وجہ توں ساݙا ہیرو ہوندا ہا۔ جئیں ویلھے او شیر، چیتا تے اینجھے ٻئے شکاری جانوریں دے خلاف اپݨا بچا کریندا ہئی تاں اساں اپݨے آپ کوں او سیہڑ دی جاہ تے سمجھیندے تے محسوس کریندے ہاسے۔ سیہڑ دی کامیابی ساݙی کامیابی ہوندی ہئی تے اوندی کہاݨی کنیں اساں اے سکھیا جو ہیݨا تے کمزور ݙیکھیجݨ آلا کیویں اپݨے سیہݨپ اتے پُھرتی نال ݙاڈھے کوں ہرا سڳدے۔ انہیں قصے کہاݨیاں وچ اساں ݙیہدے ہاسے اے جانور کیویں سخت فطرت۔جیویں جو کُریہہ، جھڑ مینہہ، گرمی سردی، جھکڑ جھولے وغیرہ۔ دے خلاف بِھڑدن تے ایں بھڑاند وچ سانجھ دے راہ رستے ڳولیندن۔ ساݙی ہک دلچسپی انہیں قصے کہاݨیاں وچ جانوریں دی آپت دی بھڑاند ݙیکھݨ وی ہوندی ہئی، خاص کر درندے شکاری جانوریں اتے اُنہیں دے شکار وچالے تھیوݨ آلی بھڑاند۔ فطرت دے خلاف تے جانوریں دی آپت دی بھڑاند دیاں اے کہاݨیاں ساکوں اپݨی اصلی انسانی دنیا دے بھڑاندیں ونگ لڳدیاں ہئین۔ اے ڳالھ نہی جو اساں او قصے کہاݨیاں نَہسے سُݨدے جیندے وچ انسان وݙے کردار ہوندے ہئین۔ انہیں انسانی کہاںیاں وچ کرداریں دیاں وت ݙو ونکیاں ہوندیاں ہئین۔ اینجھے انسان جنہیں دی خصوصیات وچ مہربانی، رحم، برائی کنیں نفرت، ݙوجھیں دا خیال رکھݨ شامل ہئی تے ݙوجھے پاسو ݙو مُونہے آدم خور انسان ہوندے ہئین جنہیں دی خاصیت لالچ، خود غرضی تے ہر اوں شے کنیں نفرت کرݨ ہا جیندے نال سانجھ تے وسوں ودھدی ہئی۔ ساݙے اوں ویلھے دے وسیب وچ آپت تے سانجھ کوں چنڳا ڄاݨا ویندا ہئی۔ ایں سانجھ وچ انسان تے جانور کٹھے رل کے دیہیں ݙیݨیں دا مقابلہ کریندے۔

قصے کہاݨیاں کرݨ آلیں وچوں کُجھ ٻہوں چنڳے تے کُجھ مندے ہوندے ہئین۔ چنڳا کہاݨی سُݨاوݨ آلا ہکا کہاݨی ولا ولا اینویں سُݨیدا ہئی جو ہر دفعہ سُݨن آلے کوں او ننویں کہاݨی ڄاپدی ہئی یا کہیں ٻئے دی سُݨائی کہاݨی کوں اینویں ولا سُݨویندے ہئین جو او کہاݨی ودھیک ڈرامائی تے مݨ بھاوݨی تھی ویندی ہئی۔ قصہ کہاݨی سُݨاوݨ وچ سارا فرق لفظیں تے تشبیہات دے وکھرے ورتارے تے انجو انج تاثرات کوں ݙکھاوݨ کیتے کڈھے ہوئیں آوازیں نال پوندا ہئی۔انہیں قصے کہاݨیں کنیں اساں لفظ تے اوندے معنی دی قدر کرݨ سِکھیا۔ساݙے کیتے ٻولی کلہا لفظیں نال ڳنڈھیا کئی ہار نہی۔ ایندا اثر لفظیں دے فوری ورتارے تے اُنہیں دے لغوی معنیں کنیں ودھ ہوندے۔ ساکوں لفظیں دی لُکی ہوئی جادوئی طاقت دا پتہ اوں ویلھے لڳیا جݙاں اساں ٻُجھارتیں، آکھاݨ تے ہجیاں دے وٹا پھیر دی چس چاوݨ لڳے یا وت جئیں ویلھے اساں بے معنی پر موسیقیت دے حساب نال سلہڑے لفظ اَلاوݨ لڳے۔ ایہا ڳالھ اے جو اساں اپݨی ٻولی دی موسیقیت کوں سبھ توں پیلھے تے ودھ سِکھدے ہئیں۔ ساݙی ٻولی اپݨے استعاریں تے تشبیہات دے ذریعے ساکوں دنیا کوں ݙکھݨ تے سمجھݨ دی راہ ݙتی۔ ایں سبھ توں ودھ ٻولی دا ہک اپݨا اݨ مُک سُہݨپ ہئی۔ ساݙا گھر تے اوندے ٻاہرو رڑھی راہی دے میدان ساݙے کیتے کچی پکی جماعت دے سکول ہوندے ہئین۔ ساݙی ایں بحث کیتے سبھ توں ودھ اہم ڳالھ اے ہے جو ساݙی شام ویلھے دی لکھائی پڑھائی دی ٻولی تے ساݙے ویہڑے وسبے تے کم کار آلی جاہ دی ٻولی وچ کئی فرق نہی ہوندا۔ اساں سبھے جاہیں تے کم کاریں وچ اپݨی ما ٻولی ٻلیندے ہاسے۔ (ایندی ہک لکھت دے زکریا نتکاݨی دے سرائیکی ترجمے توں ماخوذ)