الناصر لدین اللہ دے وزرائے اعظم

عنانِ خلافت ہتھ وچ گھندے ہی ناصر نے 7 ذیقعد 575ھ/ 3 اپریل 1180ء کوں خزانچی وزیر ظہیر الدین ابوبکر بن العطار کوں معزول کر ݙتا، اُس دے ساتھیاں دی اہانت کیتی ڳئی تے اُس دے حلقہ دے ٻہوں سارے افراد کوں قتل کر ݙتا ڳیا تے شہر وچ تشہیر کیتی ڳئی۔ مجدالدین ابوالفضل بن صاحب وزیر استاد کوں عہدہ وزارت تے مامور کیتا۔ کجھ عرصہ بعد ناصر نے نظامِ حکومت اوندے ہتھوں وی گھن کے اونکوں معطل کر ݙتا تے سنہ 583ھ/ 1187ء وچ اونکوں قتل کروا ݙتا ڳیا تے زمامِ حکومت براہ راست ناصر دے ہتھاں وچ آڳئی۔ مجد الدین ابوالفضل کو معطل کرݨ دی ہک اہم وجہ اے وی ہئی کہ اوندے ہوندے ہوئے دربارِ خلافت دے احکام تے عملدرآمد نہ تھیندا ہئی۔ اُس دی ثروت و مالداری خزانہ شاہی دے مقابلہ وچ ٻہوں ودھ چکی ہئی۔ مجد الدین ابوالفضل دے قتل دے بعد عبید اللہ بن یونس ابوالظفر کوں عہدہ وزارت تے فائز کیتا ڳیا تے اونکوں جلال الدین دا لقب ݙتا ڳیا۔ اے وزیر صاحبِ جلال تے باعظمت ہئی۔ اوندے دربار وچ تمام امرا حتیٰ کہ قاضی القضاۃ وی دربارداری کریندے ہوندے ہن۔ ممالک محروسہ وچ بیعت واسطے قاصد روانہ کیتے ڳئے۔ صدر الدین شیخ الشیوخ کوں محمد بن بہلوان والی ہمدان و اصفہان والی رے دے کول بھیجا۔ سب نے آخرکار بیعت کرگھدی۔ 582ھ/ 1186ء وچ بہلوان والی ہمدان و اصفہان و رے دی وفات دے بعد اُس دا بھائی کزل ارسلان ملقب بہ عثمان حکمران تھی ڳیا۔ طغرل عثمان دی نگرانی وچ ہئی، سو او نگرانی توں بھڄ نکلا تے امرا و اراکین کوں اپݨے نال ملا گھدا تے عثمان پر حملہ آور تھیا۔ عثمان نے اپݨا سفیر دربارِ خلافت بھیجا۔ طغرل نے وی چند شہر قبضہ وچ کرکے سفیر دربارِ خلافت بھیج ݙتا تے دارالسلطنت دی تعمیر وچ اجازت چاہی۔ ایں توں پیشتر سلاطین سلجوقیہ دی حکومت دا ٻہوں حد تک عمل دخل تے اثر و رسوخ بغداد وچ جاری رہیا ہئی، مگر المقتضی لامر اللہ نے سلاطین سلجوقیہ نال ایں تعلق کوں منقطع کر ݙتا مگر ہݨ ناصر نے کزل ارسلان عثمان دے سفیر کوں باریابی بخشی تے عزت و توقیر کیتی تے معاونت دا وعدہ کیتا تے طغرل دے سفیر کوں بغیر کہیں جواب دے واپس بھیڄا۔ انہاں سفیراں دی واپسی دے بعد ناصر نے سلاطین سلجوقیہ دے دارالسلطنت دے انہدام دا حکم جاری کیتا جیندے تے نہایت تیزی نال علمدرآمد کیتا ڳیا۔ ماہِ صفر 584ھ/ اپریل 1188ء وچ دربارِ خلافت توں وزیر السلطنت جلال الدین ابوالمظفر عبید اللہ بن یونس ہک لشکر عظیم گھن کے کزل عثمان ارسلان دی کمک کوں روانہ تھیا۔ ہمدان وچ کزل عثمان دے اجتماع توں پیشتر طغرل نال مقابلہ تھیا۔ میدانِ جنگ طغرل دے ہتھ ریہا، لشکر بھڄ کھڑا تھیا۔ وزیر السلطنت گرفتار تھی ڳیا۔ اِس دے بعد ہی کزل عثمان نے طغرل کوں آن گھدا تے فتح نصیب تھئی۔ کزل عثمان نے طغرل کوں گرفتار کرکے قلعہ وچ نظربند کر ݙتا۔ کزل عثمان استحکام و اِستقلال دے نال کل صوبہ جات سلطنت تے حکومت کرݨ لگا۔ 585ھ/ 1189ء وچ طغرل ستے ہوئے قتل کر ݙتا گیا۔ تے سلطنت سلجوقیہ دا آخری بادشاہ وی دنیا وچ بغیر کہیں وارث دے رخصت تھیا. جلال الدین ابوالمظفر عبید اللہ بن یونس کوں گرفتار کر گھدا ڳیا تے اُس دے بعد موید الدین ابو عبد اللہ محمد بن علی ملقب بہ ابن قصاب کوں عہدہ وزارت تے فائز کیتا ڳیا تے صوبہ جوزستان دی سندِ حکومت عطاء کیتی گئی۔ 591ھ/ 1195ء وچ شملہ والی خوزستان فوت تھیا تاں وزیر موید الدین دارالسلطنت ونج پہنچا۔ تستر تے قبضہ کرکے خوزستان اپݨے قبضہ وچ گھن آیا۔ ملوک بنی شملہ کوں گرفتار کر گھدا گیا تے بغداد روانہ کیتا ڳیا۔ طاش ابن تکین کوں انتظاماً والی خوزستان مقرر کیتا گیا۔ خوزستان دی مہم سر کرݨ دے بعد موید الدین رے دی جانب ٹریا، اولاً ہمدان تے قابض تھیا تے اِس دے بعد خوارزم شاہ دی طرف توجہ ݙتی۔ خوارزم شاہ مقابلہ کولوں بھڄدا ریہا حتیٰ کہ او رے چلا گیا تے موید الدین جرجان تک ونج پہنچا تے رے تے تسلط قائم کر گھدا۔ ماہِ شعبان 592ھ/ جولائی 1196ء وچ وزیر السلطنت موید الدین دا انتقال تھی گیا۔ موید الدین دی موت دے بعد خوارزم شاہ نے دوبارہ رے تے قبضہ کر گھدا اور اصفہان تے حملہ کرݨ دا ارادہ کیتا مگر باشندگان اصفہان وچوں ہک امیر صدر الدین خجندی رئیس شافعیہ نے دربارِ خلافت کوں لکھا کہ اساں تہاݙے زیر حمایت آوݨ چاہندے ہیں۔ خلیفہ ناصر نے سیف الدین طغرل جاگیردار بلادِ نجف کوں روانہ کیتا تے سیف الدین نے اصفہان تے قبضہ کر گھدا تے خاطر خواہ انتطامات کیتے۔ اِس دے بعد زنجان تے قزوین وی عباسی دائرہ عملداری وچ آ ڳئے۔ ملک فارس دا تین تہائی توں زائد رقبہ دوبارہ خلافت عباسیہ وچ شامل تھی ڳیا۔