آئزک نیوٹن

سر آئزک نیوٹن (انگریزی ناں Sir Isaac Newton) (جنوری 4، 1643ء توں 31 مارچ 1727ء) ہک انگریز طبیعیات دان، ریاضی دان، ماہر فلکیات، فلسفی تے کیمیادان ہئی جیندا شمار تاریخ دی انتہائی اہم شخصیات وچ تھیندا ہے۔ 1687ء وچ چھپݨ والی ایندی کتاب قدرتی فلسفہ دے حسابی اصول (لاطینی: Philosophiæ Naturalis Principia Mathematica) سائنس دی تاریخ دی اہم ترین کتاب منی ویندی ہے جیندے وچ کلاسیکی میکینکس دے اصولاں دی بنیاد رکھی ڳئی۔

ایں کتاب وچ نیوٹن نے کشش ثقل دا قنون تے اپݨے ترئے قوانین حرکت ݙسے۔ ایہ قوانین اڳلے ترے سو سالاں تائیںطبیعیات دی بنیاد بݨے ریہے۔ نیوٹن نے ثابت کیتا جو زمین تے موجود اجسام تے سیارے تے ستارے ہکو ہی قوانین دے تحت حرکت کریندے ہن۔ اوں نے اپݨے قوانین حرکت تے کیپلر دے قوانین دے درمیان مماثلت ثابت کر تے کائنات وچ زمین دی مرکزیت دے اعتقاد کوں مکمل طور تے ختم کر ݙتا تے سائنسی انقلاب کوں اڳوں ودھاوݨ وچ مدد ݙتی۔ تے آئزک نیوٹن نے مسیحیت دے مشهور ٹرینیٹی یا تثلیث دے نظریے کوں رد کر ݙتا -

IsaacNewton-1689 سرا آئزک نیوٹن

نیوٹن دے دستخط

نیوٹن دا کاروبار

نیوٹن 1700ء توں 1727ء تک شاہی ٹکسال (Royal Mint) دا سربراہ ریہا ہئی جیہڑی مملیکت کیتے سکے بݨیندی ہوندی ہئی۔ اوں ویلے کاغذی کرنسی وی گردش وچ آ ڳئی ہئی۔ نیوٹن اسٹاک مارکیٹ وچ ݙاڈھا ناکام ریہا تے اپݨی دولت دا وݙا حصہ شیئر وچ سرمایہ کاری کر کے ون٘ڄا ٻیٹھا۔

“I can calculate the movement of stars, but not the madness of men.”

فروری 1720ء وچ نیوٹن نے South Sea دے کچھ شِئیر خرید کیتے تے صرف مہینے ݙیڈھ بعد جیہڑلے انہاں دی قیمت ݙوڑی تھی ڳئی تاں خوشی خوشی ویچ کے منافع گھن گھدا۔ پر نیوٹن نے ݙٹھا جو جولائی تائیں انہاں دی قیمت ترئے گنا تھی چکی ہے تے اوں دے جنہاں دوستاں شیئر نہ ویچے ہن اوہ ہݨ وݙے امیر تھی ڳئے ہن۔ ایں ڳالھ پاروں نیوٹن نے وݙی مقدار وچ ٻئے شیئر خرید کر گھدے جنہاں دی قیمتاں تیزی نال اتے ویندیاں پیاں ہن۔ پر اگست دے مہینے توں قیمتاں تیزی نال ڈھٹھیاں تے نومبر تائیں نیوٹن کوں زبردست نقصان تھی ڳیا۔

مڈھلا جیون

• جنم: (Woolsthorpe-by-Colsterworth)ولستھورپ بائی کولسٹروورتھ، لنکنشائر (Lincolnshire)، انگلینڈ وِچ۔ • پیو دا ناں: آئزک نیوٹن (ایہو ناں)، جوں پہلے ای مر ڳئے ہن۔ • ماں دا ناں: ہنا آئسکو۔ • تعلیم: (The King's School)کنگز سکول تے بعد وِچ ٹرینٹی کالج، کیمبرج (Trinity College, Cambridge) وِچ داخلہ گھدا۔

سائنسی کم

• **قوانین حرکت** (Laws of Motion): • پہلا قانون: کوئی وی شے اپݨی حالت وِچ ٹکدی رہسے جے تک کوئی بیرونی قوت نہ لاڳو تھیوے۔ • ݙوجھا قانون: قوت = کمیت × تکون (F = ma)۔ • تریجھا قانون: ہر عمل دا ہک برابر تے الٹ رد عمل ہوندے۔ • **کشش ثقل** (Gravity): سیب دے ڳرݨ دی کہاݨی توں الہام گھِدے تے عالمگیر کشش دا قانون پیش کیتا۔ • **ریاضی** (Mathematics): کیلکولس (Calculus) دی دریافت وِچ گاٹفریڈ لائبنیز (Gottfried Leibniz) نال تنازعہ رہیا۔

مشہور کتاباں

• **پرنسپیا میتھمیٹیکا** (Principia Mathematica) (1687): فزکس دے اصولاں تے مشتمل تاریخی کتاب۔ • **آپٹکس** (Optics) (1704): روشنی تے رنگاں دے نظریات تے کم۔

اعزازات تے اثر

• رائل سوسائٹی (Royal Society) دا صدر (1703–1727)۔ • نائٹ (Knight) دا خطاب (1705)۔ • سائنس تے ریاضی وِچ انہاں دے نظریات اڄ وی دنیا بھر وِچ پڑھائے ویندن۔

ذاتی جیون تے عقیدہ

• مذہب: مسیحی (Christian) ہن، پر کجھ غیر روائتی عقیدے رکھیندے ہن۔ • الکیمی (Alchemy) تے مذہبی تحریراں (Religious Texts) وِچ وی دلچسپی ہئی۔

وفات

• 31 مارچ 1727 کوں لندن (London) وِچ وفات تھئی تے ویسٹ منسٹر ایبی (Westminster Abbey) وِچ دفن تھئے۔

وراثت

• نیوٹن (ایمپیریل یونٹ) (Newton) ناں دا سائنسدی یونٹ انہاں دے ناں تے رکھیا ڳیا۔ • نیوٹنین فزکس (Newtonian Physics) انہاں دے نظریات دی بنیاد تے ٻݨی۔