سقوطِ غرناطہ

892ھ بمطابق 1492ء وچ اسپین وچ مسلم اقتدار دا ہمیشہ کیتے خاتمہ تھی گیا تے انہاں دی آخری ریاست غرناطہ وی مسیحیاں دے قبضے وچ چلی گئی۔ اس واقعے کوں سقوط غرناطہ دے ناں نال یاد کیتا ویندا ہے۔ اسپین وچ آخری مسلم امارت غرناطہ دے حکمران ابو عبداللہ نے تاج قشتالہ تے تاج اراغون دے مسیحی حکمراناں ملکہ آئزابیلا تے شاہ فرڈیننڈ دے سامݨے ہتھیار سٹ ݙتے تے اس طرح اسپین وچ صدیاں تے محیط مسلم اقتدار دا ہمیشہ کیتے خاتمہ تھی گیا۔ معاہدے دے تحت مسلماناں کوں مکمل مذہبی آزادی دی یقین دہانی کرائی گئی لیکن مسیحی حکمران زیادہ عرصے تک اپݨے وعدے تے قائم نہ رہے تے یہودیاں تے مسلماناں کوں اسپین توں بے دخل کر ݙتا گیا۔ مسلماناں کوں جبراً مسیحی بݨایا گیا جنہاں نے اس توں انکار کیتا انہاں کوں جلاوطن کر ݙتا گیا۔

غرناطہ دے حالات

غرناطہ دا آخری حکمران، ابو عبد اللہ ہک غدار ہئی، اس دا استاد ابو داؤد ہک منافق ہئی. اوہ غیر مسلماں دى مدد كریندا ہئی. ابو عبد اللہ اس وقت ولى عهد ہئی. ابو الحسن بادشاہ ہئی تے اس بدر بن مغيرہ تے اس دے ساتھیاں دے نال لوشہ فتح كيتا تے اݙوں ابو عبد اللہ نے ابو داؤد دے آکھݨ تے بادشاہت دا اعلان كر ݙتا تے ابو موسٰى جیہڑا بدر بن مغيرہ تے اس دے ساتھیاں دی طرح بہترين انسان ہئی، اس كوں قيد كر ݙتا تے سارے باغياں تے فسادياں كوں آزاد كر ݙتا. بعد ازاں اس دے ضمير نے اس كوں چاتا. اوہ دراصل ہک كمزور انسان ہئی۔ 1483ء و ابو عبد اللہ گرفتار تھی کے لوسینا وچ قید تھی گیا تے اونکوں ایں شرط تے رہائی نصیب تھئی کہ امارت غرناطہ عیسائیاں دی باجگزار ہوسی۔ سقوط غرناطہ توں قبل اس چند سال اپݨے والد مولائے ابو الحسن تے عزیز عبد اللہ الزغال دے خلاف جدوجہد وچ گزارے۔

ابوعبداللہ دا مسیحیاں دے سامݨے ہتھیار سٹݨ دا منظر

سقوطِ غرناطہ

1489ء وچ قشتالہ و ارغون دے شاہ فرڈیننڈ تے ملکہ آئزابیلا نے ابو عبد اللہ کوں غرناطہ خالی کرݨ دا حکم ݙتا تے انکار تے شہر دا محاصرہ کر ݙتا۔ 2 جنوری 1492ء کوں ابو عبد اللہ نے ہتھیار سٹ ݙتے تے اسپین توں مسلم اقتدار دا ہمیشہ کیتے خاتمہ تھی گیا۔

"جہڑی چیز دی حفاظت توں مرداں دی طرح نی کر سڳا ، اس دے چھکیج ونجݨ تے عورتاں دی طرح ہنجوں وہاوݨ نال کیا فائدہ۔"

ایہ اوہ تاریخی الفاظ ہن جہڑے مسلم اسپین (اندلس) دے آخری حکمراں ابو عبداللہ بن مولائے ابو الحسن دی والدہ نے اونکوں اُس وقت آکھے جہڑے ویلے اوہ غرناطہ دیاں چابیاں عیسائی حکمراناں دے حوالے کر کے ہمیشہ ہمیشہ کیتے غرناطہ توں جلا وطن تھیندا پیا ہئی۔ اس جہڑے ویلے آخری نگاہ اپݨے آباء و اجداد دے ورثے تے سٹی تاں اس دی اکھیاں ڈبڈبا گئیاں ۔ اس مقام تے جتھاں ابو عبداللہ دی آہ نکلی عیسائیاں نے مسلماناں دی شکست دی علامت دے طور تے محفوظ کر گھدا تے اج اونکوں مور دی آخری آہ دے ناں نال ڄاݨا ویندا ہے ۔خیال رہوے کہ یورپی تاریخ داں اندلس دے مسلماناں کیتے ’’مور‘‘ Moors دا لفظ استعمال کریندے ہن۔

ابو عبداللہ، اندلس دی آخری مسلم ریاست غرناطہ دا وہ بد بخت حکمران ہئی جس عین اس وقت اپݨے والد ابو الحسن تے چاچا محمد بن سعد الزاغل دے خلاف علم بغاوت بلند کر ݙتا جہڑے ویلے اوہ اندلس وچ عیسائیاں دے مشترکہ لشکر نال اندلس وچ مسلماناں دی بقا دی آخری لڑائی لڑدے پئے ہن۔