کونج چنانہہ دی تے سرائیکی شاعرات

محترمہ رضوانہ تبسم درانی دی کتاب بارے گاٖلھ بعد وچ کریسوں ، آئو پہلے میل شاونزم دی گاٖلھ کروں ، اونویں تاں ’’میل شاونزم‘‘ ساری دنیا وچ موجود اے ، اپݨے گھر دی حویلی توں گھن تے سارے جہاں تئیں تہاکوں مرد دی آمریت نظر آئوسے ، ٻیا تاں ٻیا ایں لعنت توں عرب وی محفوظ کائنی ۔ ترقی پذیر ملکاں خصوصاً اپݨے علاقے پاکستان تے افغانستان وچ تاں تریمت دی حالت ڈھیر پتلی ہے ، جیڑھے مذہب عورت کوں ماء ، بھیݨ تے دھی دے روپ وچ افضل ترین آکھیے ، اَحٖ اوں مذہب دے ناں تے تریمت کوں گھر دی نوکراݨی ، قیدݨ، مرد دا کھݙاوݨاں تے ٻال پیدا کرݨ آلی مشین توں ودھ اہمیت نی ݙتی ویندی ، تنگ نظر مذہبی پیشواواں دے نال وسیب وچ رہݨ والے بُتھی سوچ دے وݙیرے جیڑھے تریمت کوں انسان نی سمجھدے ، اساݙے وسیب دی تریمت کوں ،،ادھڑنگ‘‘ کیتا ہوئے اَحٖ تریمت کوں ، ادب ، ثقافت ، تجارت ، صنعت ، مکتب ، زراعت غرض جئیں میدان وچ ݙیکھوں پچھوں تے نظر آندی اے ، جیکر میں زیادہ پرے نہ ونڄاں صرف شاعری دی گاٖلھ چا کراں تاں سرائیکی مرد شاعر ہک لکھ ، ہک ہزار ، ہک سو ہک لبھ سڳداں جݙاں جو شاعرات شئیت ہک سو وی نہ لبھ سڳاں ، اِتھوں ظاہر تھیندے جو اساں حیاتی دے کہیں وی میدان وچ تریمت دی حوصلہ افزائی نی کریندے بلکہ سچ پچھو تاں سچی گاٖلھ اے ہے جو اساں مرد شعوری یا غیر شعوری طور تے تریمت دی ترقی دی راہ وچ وݙی روکاٹ ہیسے۔

شعر و ادب دی گاٖلھ کروں تاں مرد دے مقابلے وچ تریمت وݙی تے قدیم شاعرہ ہے ، اساݙے 80فیصد شاعر گھڑتو ہِن ، جݙاں جو تریمت تاں اَزلاں توں ،،نیچرل‘‘ شاعرہ ہے ، جئیں ویلھے اساں تریمت دی طرفوں خوشی دے موقعے تے ’’سہرے‘‘ تے غمی ویلھے ’’ویݨ‘‘ دی تاریخ پھرلیندوں تاں اساکوں پتہ لڳدے جو ایندی تاریخ اتنی پُراݨی ہے جتنی انسان دی خود اپݨی تریخ ، سوال پیدا تھیندے جو اے سہرے تریمت کوں کون لکھ ݙیندا ہا؟ اُنہاندا اُستاد کون ہا؟ انہاں کوں سہرے آکھݨ دیاں دُھناں کیرھا موسیقار تیار کر ݙیندا ہا؟ ویݨ ویلے المیہ تے خوشی ویلھے طربیہ ، موسیقی دی اے دِھر تے اے تاں کئیں سکھائی اے؟ویورا کروں تاں پتہ لڳدے جو اے سب کجھ نیچرل تے قدرتی ہے ، عورت کوں کہیں کجھ نی سکھایا بلکہ فطرت اوندی اُستاد تے رہبر اے ، البتہ مرد تریمت توں ٻہوں کجھ سکھیے، میں اپݨے ٻلپݨ ویلھے ڈھیر سارے ’’مولودی‘‘(نعت خواں) حضرت کوں اپݨے تریمتیں کولوں سہریں دی دِھر تے مولود دیاں طرزاں تیار کریندا ݙٹھے ، اے ٻئی گاٖلھ جو اَحٖ مرد شعر و ادب دے میدان وچ ٻہوں اڳوں تے چلا ڳے ، ٻہوں ترقی کر ڳے پر ایں ترقی دا راز وی ڳولوں تاں اساکوں ’’میل شاونزم‘‘ نمایاں نظر آئوسے۔ پر یاد رکھݨا چاہیدے جو مرد بھانویں اَسماناں تے پُڄ ونڄے ، پیغمبر دا درجہ پا گھنے وَل وی تریمت پیغمبر دی ماء ہے۔

میں ہک لوظ ’’ادھرنگ‘‘ استعمال کیتے سرائیکی وچ ادھڑنگ اوں فالج دی قسم کوں آکھیا ویندے جیندے نال جسم دا اَدھ دھڑ مفلوج تھی ونڄے ، تریمت آبادی دااَدھ ، بلکہ اَدھ توں وی کھ زائد اے ، اَحٖ اساݙا معاشرہ تریمت دے بغیر ’’ ادھڑنگ‘‘دا شکار اے ، اساں حیاتی دے کہیں میدان وچ تریمت کوں اڳوں تے نی آوݨ ݙیندے کیوں جو اساݙی ’’غیرت‘‘ گوارا نی کریندی ، شہریں وچ ونڄو تاں تریمت گھر دی چاردیواری دے پنجرے وچ بند اے ، دیہات وچ تریمت گھر دی بُٖہاری ݙیوے ، روٹی پکاوے ، تھاں مانجے ، زناوریں دا خرابہ چاوے ، ڳوہے تھپے ، رڑھیں وچ ونڄ تے زناوریں کیتے گھا کرے تے جیکر ٻئی واند ملے تاں سوئی دا پورھیا کرے ، مرد کوئی کم نی کریندے عورتاں سارے کم کریندن اِتھاں مرد دی شان کوں کجھ نی تھیندا تے دیہات دی تریمت پڑھائی یا ملازمت دی گاٖلھ کرے تاں مرد دی شان تے غیرت کوں جلال آ ویندے، اے سب کجھ کیا ہے؟ اے ساریاں میل شاونزم تے استحصال دیاں شکلاں ہِن۔

آپوں گھڑیے ہوئے ، تلی واٹویں ، غیرت دے اصولاں نال اساں تریمت دا کے توݨیں استحصال کریسوں ، اساں اپݨے آپ ، اپݨے وسیب ، اپݨے سماج تے اپݨی سوسائٹی کوں کے توݨیں ادھڑنگ دے مرض وچ مبتلا رکھسوں ، کیا اَڄاں وی او وقت نی آیا جو اساں تریمت کوں میل شاونزم توں آزاد کر ݙیوں تاں انسانی عظمت بحال تھیوے تے وسیب ترقی کرے ، جیکر کل پیدا تھیوݨ والی ہر دھی کوں جیندے جی مٹی وچ پُور ݙیوݨ ٹھیک نہ ہا تاں اَحٖ وی تریمت دی سوچ ، فکر ، اوندی خواہش ، اوندے حسرتیں ، اوندی آزادی ، اوندی خود داری تے اوندی تخلیقی صلاحیتیں کوں زندہ درگور کر ݙیوݨ کہیں طرح درست کائنی۔

گاٖلھ کیا ہئی تے کیرھے پاسے چلی ڳئی اے ۔ میں عرض اے پیا کریندا ہم جو میکوں اپݨی بھیݨ محترمہ رضوانہ درانی دی کتاب بارے چند سطراں لکھݨ دی ٻہوں خوشی اے تے میکوں خاص طور تے ایں گاٖلھ دی خوشی اے جو اَحٖ وسیب دی سُڄاک شاعرہ دی ہک ٻئی کتاب وچ ودھارا تھی ڳے ، جینویں جو میں پہلے عرض کر آیاں سرائیکی شاعرات ٻہوں گھٹ ہن ایں ویلے محترمہ رضوانہ درانی دے علاوہ سرائیکی شاعرات دے ناں ذہن وچ آندن ، اُنہاں وچ شیما سیال ، بنت احمدانی ، اقبال بانو ،  بہارالنساء بہار ، شاہین دیروی ، سحر سیال ، شبنم شاکر شجاع آبادی ، ذکیہ پُر نور ، طاہرہ انمول ، غزالہ خاکوانی ، شبنم اعوان ، شاہینہ خان ، نسیم اختر ، صغریٰ ندیم ، ساجدہ راحت ، سعیدہ افضل ، زہرہ انجم ، طاہرہ سوز ، نسیم بلوچ ، نسیم رُخسار ، ناہید اعجاز ، شکیلہ خان ، عابدہ ملتانی، خوشنود جھنگوی ، شہناز رازش ، زبیدہ زیدید ،افشاں رانا، شگفتہ الطاف بہاول پوری ، گل صنوبر ، صائمہ چوہان ، رابعہ خان ، صائمہ خان ،پروین عزیز ، فرحت نواز ، نوشی گیلانی ، صفیہ ملک شامل ہِن ۔ اُنہاں توں علاوہ ٻئے ناں وی ہوسن سو ݙو سو پر اے تاں ٻہوں تھولے ہِن ۔ سرائیکی شاعرات دی ڳول پھرول تے نال گزر ونڄݨ آَی ہزاراں شاعراں دے کلام دی تلاش تے انہاں دے ادبی کم تے ریسرچـ ـضروری اے ، اڄوکے حالات وچ محترمہ رضوانہ تبسم درانی دا شاعری کرݨ تے وَل سرائیکی شعری مجموعے چھپواوݨ ٻہوں حوصلے دی گاٖلھ اے ۔ اُنہاندی شاعری تے اُنہاندا ادبی کم سرائیکی لکھݨ آلی شاعرات واسطے مثالی وی ہے تے قابل تقلید وی ، محترمہ رضوانہ تبسم بحیثیت ریڈیو پروڈیوسر نویں لکھݨ آلی پڑھی لکھی تریمتیں تے شاعرات دی ٻہوں حوصلہ افزائی کریندن ، ایہا چیز اُنہاں دی وݙائی تے عظمت کوں ظاہر کریندی ہے ۔ میں ہک درخواست کریساں جو سرائیکی شاعرات تے سرائیکی لکھاریں دی ہک ’’تریمت سانجھ‘‘ بݨائی ونڄے تے اے سانجھ سرائیکی تریمت کوں جڳواوݨ دا کم کرے ، ایں کم دی اللہ انہاں کوں جزا ݙیسی۔

چھیکڑ وچ اتنا آکھساں اپݨی بھیݨ محترمہ رضوانہ تبسم درانی صاحبہ دی سرائیکی شاعری اَحٖ دی نمائندہ شاعری اے ، جینویں خوشبو دا کوئی تعارف نی ہوندا اینویں محترمہ رضوانہ تبسم درانی دی شاعری وی کہیں تعارف یا تمہید دی متھاج کائنی ۔ خوشبو وانگے ’’کونج چنانہہ دی‘‘ اپݨا تعارف آپ اے ، میکوں درانی صاحبہ شعری مجموعے دا ناں وی ݙاڈھا پسند اے ، ایں ناں وچ اساݙے پیار دریا چنانہہ تے اساݙی بختاور کونج دا ذکر اے ،محترمہ رضوانہ تبسم دی کتاب گاٖلھ یاد ݙیوا ݙتی اے سرائیکی ازلاں توں ہک مہذب وسیب اے تے ایں وسیب دے لوکیں ہمیش اپݨے دریاویں تے اپݨے وسیب دے پکھیں نال محبت کیتی اے ، ایندے بدلے پکھی وی وسیب دے لوکیں کوں محبت دا جواب محبت نال ڈیندن تے وَل آئو اَحٖ چنانہہ دی مَݨ تے جُٖل تے کونج چنانہہ پڑھوں تے کونجیں دی قطار کوں ݙیکھ تے آکھوں:

’’کونجاں ڑی کونجاں سخی سرور دا پھیرا تاں ماری ونڄو‘‘

حوالہ

·        معروف سرائیکی دانشور سئیں ظہور دھریجہ دی کتاب سرائیکی قلم قبلیہ وچوں چوݨ