کومپٹن ایفیکٹ

طبیعیات (physics) وچ اثر کومپٹن (Compton effect یا Compton scattering) توں مراد کہیں فوٹون دا کہیں الیکٹرون نال ٹکرا کے اپݨی کجھ توانائی الیکٹران کوں منتقل کر ݙیوݨا ہے۔ جبایکس شعاع یا گاما شعاع دا فوٹون کہیں الیکٹرون نال ٹکراندا ہے تاں اپݨی کجھ توانائ کھو ݙیندا ہے جبکہ الیکٹرون اتنی ہی توانائی حاصل کر گھندا ہے۔ یعنی ایں ٹکر دے نتیجے وچ ایکس ریز یا گاما ریز دا تعدد (frequency) گھٹ تھی ویندا ہے۔ اینکوں ایویں ہی آکھ سڳدے ہیں کہ ایں ٹکر دے نتیجے وچ ایکس ریز یا گاما ریز دی طول موج (wave length) ودھ ویندی ہے کیونکہ تعدد تے طول موج ہک ݙوجھے دے بالعکس متناسب ہوندے ہن۔ ایکس ریز یا گاما ریز دے فوٹون دی توانائ وچ کمی دے باعث ایہ ٹکر ہک inelastic scattering ہوندی ہے۔

گریفائیٹ وچ کجھ الیکٹرون نہایت کمزور گرفت (bond) توں اپݨے مرکزے (nucleus) نال بندھے ہوندے ہن یعنی تقریباً آزاد ہوندے ہن۔ آرتھر کومپٹن کوں ایہ معلوم ہئی کہ جیہڑے وقت ایکس ریز گریفائیٹ نال ٹکرا کے منعکس تھیندے ہن تاں انہاں دی فریکوئینسی (تے توانائی) کجھ گھٹ تھی ویندی ہے۔ ایہ انعکاس نور دے قوانین دے خلاف ہئی۔

اگر روشنی تے دیگر برقناطیسی امواج کوں صرف ہک موج ( لہر) من گھدا ونجے تاں ایں امر دی سایئنسی وضاحت ممکن نی ۔ 1923 وچ آرتھر ہولی کومپٹن (آرتھر کومپٹون) نے پلانک دے مفروضے (Planck’s quantum theory) دے تحت روشنی کوں لہر دی بجائے ذرات (photons) سمجھدے ہوئے ایں امر دی کامیاب سائینسی وضاحت کیتی تے 1927ء وچ طبیعیات دا نوبل انعام حاصل کیتا۔