ٹُر کے کھاوݨ

ٹُر کے کھاوݨ انشائیہ (از: ڈاکٹر خالد اقبال)

سبھ توں پہلے تاں میں اے ڈسائی جُلاں جو ’’ٹُر کے کھاونا‘‘ تے ’’کھا کے ٹُرنا‘‘ ڈوہاں اِچ چنگا بھلا فرق ہے۔ ’’ٹُر کے کھاونا‘‘ غریبی اِچ ناں پیدا کرن آلی گالہہ ہے۔ جاں جو ’’کھا کے ٹُرنا‘‘ بادشاہواں آلے طور طریقیاں دی یاد ڈویویندے۔ اوئیں تاں ’’بہہ کے‘‘ کھاون آلی مخلوق وی ہے۔ جنہاں کوں ہتھ پیر ہلائے بغیر سبھ کجھ مل گیا۔ پَر اے سبھ کجھ انگریزاں نال وفاداری پاروں ملیاہے۔ تے اے بہہ کے کھاون والے نسلاں تائیں بیٹھے بیٹھے کھاندے راہسن۔ ’’ٹُر کے کھاؤنا‘‘ ترقی دے ایں دور اِچ ہک عام گالہہ ہے۔ اَج دے ترقی کریندے ہوئے تیز رفتار زمانے اِچ وڈے شہراں دے لوک گھراں اِچوں نکلے ویگن یا بس دے دِھکے تے نان چھولے کھاندے کھاندے دفتر پُج گے۔ ’’ڈو پہراں‘‘ دفتر توں کجھ گز پرے کہیں ریڑھی آلے کول ’’حلیم چاول وغیرہ‘‘ کھا کے کر گِدی۔ جاں جو شام کوں ولدے ہوئے فٹ پاتھ تے ٹُردے کتھاؤں شامی کو اب‘ چانپ یا دال سلاد دے نال گزارہ کر گِدا۔ اے ہِن پاکستان دے مصروف شہراں اِچ پُر امن دفتری تے بندۂ مزدور دے اوقات۔ جنہاں کوں گھر بیٹھے کھانا مِل ویندے۔ سکون نال ڈڈھ بھر کے کھاندِن تے پسینے اِچ بُڈ ویندن۔ ہک اوہِن جیہڑے سارا ڈینہہ دِھکے کھاندن۔ کتھائیں مزدوری ملدی ہے پسینہ وہیندن وَل وَنج کے اُنہاں کوں کھانا ملدے۔ تے او آپنا پیٹ بھریندن۔ ٹُرکے کھانا کھاون آلے لوگ صحت مند تے محنتی ہوندن۔ تے آپنے کم نال کم رکھیندن۔ اُوئیں سوچن آلی گالہہ اے ہے جو ایہو جئیں لوکاں کول جیکر فالتو وقت ہوندا تاں اور آرام نال کھانا کھاندے‘ اُگلا کریندے‘ بٹ کڑاک لیندے‘ ناں جو ایویں راہ ٹُر دیں پیٹ بھریندے۔ اُوئیں اَج دے دور اِچ فرصت وی نعمت کول گھٹ کائنی۔ پر حیاتی دا سلسلہ وڈا عجیب ہے کہ جتھاں کرن کوں کجھ کینی اُتھاں عُسرت ہے تے جتھاں عُسرت تے تنگی ہے اُتھاں بندے ہک بے کوں کھاون کوں بھَجدن......... بہہ کے کھاونا‘ کھانے دا عمل اوئیں تاں بہوں متبرک تے پڑھے لکھیاں آلا ہے۔ پر کجھ لوک کھانا کھا کے آپنے ای ’’گٹے گوڈیاں‘‘ اِچ بہہ ویندن۔ ایندے اِچ نقصان آلی گالہہ اے ہے جو اِنہاں کوں کنک دا خمار شروع تھی ویندے ۔ اِنوں اُنہاں نے کھانا کھاونا شروع کیتا‘ اُنوں اُنہاں کوں نندر آگئی۔ جیڑھے لوک محض کھاون کیتے جیندن۔ جنہاں دا معمول ہے۔ کھانا کھادا.......... وقفہ کیتا.......... وَل کھانا کھادا............ بیٹھے رہے............. ذرا تکلف کیتا تاں لیٹ گے.......... تے وَل لیٹے رہے‘ تے ایہو جئیں لیٹے جو اُوں ویلے جاگے جیہڑے ویلے رات دے کھانے داویلہاآگیا۔ ایہو جئیں اللہ دے بندے لگدے ہکے کم کیتے دُنیااِچ آئے ہِن ایہو جئیں بہوں سارے لوکاں دا اَکھان ہے جو کھانا سارے کماں کول پہلے ہوونا چاہیدا اے۔ کیوں جو کم تاں دُنیا اِچ تھیندے اِی راہندن۔ ایہو جئیں لوک جیہڑے ایلے کھانا کھاندے پے ہووِن تاں وَل واقف اِی نی بندے۔

حیاتی اِچ جڈاں دی تیز رفتاری آئی ہے۔ ہُن گھراں اِچ اہتمام نال کھانا پکدا اِی نی۔ ایندی وجہ صاف ظاہر ہے جو ہر شے پکی پکائی‘ بنی بنائی‘ سجھی سجھائی بزاروں مل ویندی ہے۔ سویر دے ناشتے تُوں گھن تے رات دے کھانے تائیں سب کجھ بزاروں مل ویندے۔ ہُن جیکر کڈاہیں بیگم ڈوپارھاں دا کھانا پکاون دے مُوڈ اِچ ناں ہووے تاں آکھ ڈیندی ہے۔ ’’کھانا بزاروں کھا گھِنا ہے۔ تے ہاں ولدے ہوئے میڈے کیتے اِی گِدی اَوائے۔ شام دا کھانا کہیں ہوٹل توں کھا گھنسوں‘‘۔ کجھ لوک ایہو جئیں وی ہوندن۔ جنہاں کوں گھر دا کھانا کھاندے کھاندے منہ دا ذائقہ بدلن کوں دِل کرے تاں او باہر کھانا کھاون کوں نکلدن۔ گھر دار‘ کفایت شعار تے وفا دا ر خاونداں کو ں اکثر اے شکایت راہندی اے جو ہوٹل دا کھانا کھاندے اِی بِل دے نال کھانا ہضم تھی ویندے۔ کہیں کہیں ایلے تاں ڈکار اِی نی آندے۔ آلبتہ چکر ضرور آندن‘‘۔ ایکوں اتفاق آکھ گھنو یا کجھ بیا۔ جو ہُن ٹُر کے کھاونا ساڈی معاشرتی زندگی دا حصہ بندا پے۔ اساں سڑک دے کنارے کنارے ویندے پے ہووں یا وَل بھرے بزار اِچ ’’کھانا تے ٹُرنا‘‘ نال نال رَلدے مِلدے پن۔ بساں اِچ ریل گاڈیاں اِچ‘ ویگناں اِچ تے راہ ٹُر دے مسافراں کوں غور نال ڈیکھو۔

بھانویں او احمد پور ویندے پے ہوون‘ یا تونسے ......... او منہ چُلیندے پے ہوسن۔ گنڈھیریاں‘ چنا چُور گرم تے چیونگم‘ ٹافی دا شوق فرماون آلے بہوں سارے لوکاں کوں ڈیکھ کے لگدے جینویں چگھڑیندے پے ہووِن۔ وَل بزاراں اِچ آپنے سرائیکی بھرانواں کوں ٹُر دے پھر دے‘ کھاندے پیندے‘ مٹی پھکیندے ڈیکھ تے خیال آندے جیویں سرائیکی قوم توں ودھ خوشحال بئی کوئی قوم تھی اِی نی سگدی۔ ہربندہ بشر ٹُردے ٹُردے ہِیں مزے نال آئس کریم‘مونگ پھلی‘ یا بھُنے ہوئے چھولے کھا کے ٹُر دا پیا ہوسی۔ جیویں ایکوں کھاون تے ٹُرن دے علاوہ بیا کوئی کم اِی کینی۔ غریب غرباء تے متوسط طبقے دے لوک تاں صرف دِھکے کھاندے اِی نظر آندے ہِن۔ ’’دھکا سٹارٹ‘‘ تے ڈنگ ٹپاؤ‘‘ خوراک کھاندِن۔ تے جڈن اُنہاں کوں ڈاکٹر خاص ہدایت کر چھوڑے جو دوا دے نال خوراک وی ضروری ہے۔ وَل ونج کے اے طبقہ خوراک تے وی توجہ کریندے۔ پیدل ٹُرن تے ہوا کھاون آلیاں اِچوں غریب تے سفید پوش طبقہ نمایاں ہے۔ اے لوک وی نہ راہسن‘ کیوں جو ہوا اِچ آلودگی تے ماحول اِچ ’’ڈراوا‘‘ ایڈا ودھ گے جو ہُن کون شام نال ٹُرن پھرن کیتے باہر نکلدے؟۔

سچی گالہہ تاں اے ہے جو کھانا پیونا اِنہاں لوکاں دا مسئلہ کینی۔ جنہاں دے وڈے وڈے ’’کھاتے‘‘ ہِن۔ جاں جو عام آدمی دِھکے کھاون دے سِوا آپنے اِی کہیں ہم پلہ دے مندے کھاون دے علاوہ کر اِی کیا سگدا ہے۔

مہانگ دے ایں دور اِچ ڈُکھ بہوں عام ہے۔ ہک عام بندہ جیندا پے تے ڈُکھ کھاندا پے۔ چیزاں خرید کولوں باہر تھی گِن۔ بزاراں اِچ ٹُرن پھرن آلا ہر مسکین گٹھو گھٹ اَدھی چھٹانگ مٹی تاں مُفت اِچ پھک ویندے۔

(اقتباس از:- کتاب: ’’مُسکار‘‘ (سرائیکی انشائیے)۔ از: ڈاکٹر خالد اقبال)

MubasherKaleem (talk) 14:38, 8 September 2018 (UTC)