وہوا

وہوا ہک قدیم شہر ہے جیہڑا سرائیکی وسیب دے ضلعے تونسہ دی تحصیل وہوا دا صدر مقام ہے۔ ایندے بعد شمال وچ تقریباً ݙاہ کلومیٹر دا فاصلہ اینکوں خیبر پختونخواہ نال جوڑیندے جبکہ مغرب وچ اتنے ہی فاصلے تے کوہِ سلیمان دا طویل سلسلہ اینکوں صوبہ بلوچستان نال ملیندے۔

وہوا دی وجہ تسمیہ وچ وی اختلاف پایا ویندے۔جیندے وچ قرینِ قیاس ایندا ناں معنوی اعتبار نال ہے۔ چونکہ اتھاں سرائیکی زبان ٻولی ویندی ہے تے ایں زبان دے مطابق واہ دا مطلب قدرتی چشمہ ہے تے وہو دا مطلب آبادی ہے۔ اتھاں صدیاں تک ایندی زرخیزی دا باعث بݨݨ والے قدرتی چشمے "گنگ" نامی دے کنارے موجود آبادی کوں وہوواہ آکھا ویندا رہیا جیہڑا بگڑ کے وہوا تھیا۔

گنگ چشمہ

ایں گنگ بارے وی تاریخی شواہدات و روایات ہن کہ اینکوں ایں وہوا وچ رہݨ والے ہک خاندان سید حبیباݨی دے جدِ امجد سید حبیب اللہ شاہ نے اپݨی کرامت نال جاری کیتا تے لوگاں کیتے پاݨی دی دستیابی آسان کیتی تاکہ لوگ جنہاں دی اکثریت ہندو مذہب دی ہئی اوہ اسلام نال متاثر تھی سڳن۔ ایں پیغام کوں قبول کر سڳن۔ سید حبیب اللہ شاہ دا مزار مبارک درگ شریف وچ ہے جیہڑا وہوا توں مغرب تے تونسہ شریف توں چند کلومیٹر دے فاصلے تے ہے۔

وہوا وچ کھیتران نامی نسلی سرائیکی قبیلہ وی ہوری قوت دے نال حکمران رہیا اے۔ وہوا ایں قبیلے دا ہیڈ کوارٹر وی رہیا اے۔ ایہ اتھوں دے سردار رہیے تے انہی دے ہتھ ایں شہر دی تقدیر رہی۔