نعت گو شاعر سئیں گلشاد قادری
چٹی کھیر ڈاڑھی ، کݨک رنگا موکلا متھا، سوہݨیاں اکھیں ، نک نموز آلا، پتلے پتلے تھوڈ ، ماݨک موتی ݙند ( توݨیں جو ڈھیر ڈھ ڳن ) ، قد برابر، سر تے سرائیکی پَڳ ، مونڈھے رتا رومال ، چٹا چولا تے منجھ چٹی چادر، کالی واسکٹ تے پیریں طلے آلا کھسہ ، من بھاوݨا سنڄاپو چہرہ ۔ اݨ سونہے سانگے وی سونہاں۔ اے ہِن سئیں گلشاد قادری ۔
گلشاد قادری سئیں صرف شاعر نی ، عاشق رسولؐ وی ہے نہ الاوے تاں اوندی چُپ وی خطاب وانگے لڳے۔جے الاوے تاں ایویں لڳے جیویں کھنڈ تپاسے تے مصریاں ونڈیندا بیٹھا ہووے ،مولود یا کافی ڳاوے تاں روح خوش تھیوے تے ہاں ٹھر پووے۔ ’’ ڈھولا تیکوں کتھائیں ݙٹھے ݙٹھے ، ٻول ٻولیندیں جیڑھے مٹھے مٹھے ‘‘ میکوں تاں ایویں لڳدے جو جاوید شانی اے ڳاوݨ گلشاد سئیں سانگے لکھیا ہووے ۔
نکے لا مسیت اچ ، عربی قاعدہ پڑھدے ہاسے، استاد سرائیکی اچ پڑھیندے ہن ’’ جو کوئی پُچھے تئیں کنوں توں کیڑھی بھتی پڑھدیں ، ݙو زبری بھتی ، الف دیاں ݙوزبراں ان بن ، الف کوں ان ‘‘ ۔ احٖ ہوں نکے لا آلی تکرار اچ جو کوئی پچھے میں کنوں جو تیݙے وسبے دا سرائیکی کیویں ہوندے؟ اوندا ویس ، اوندا اَلا ٻول تے ورت ورتارا کیا ہوندے ؟میں گلشاد قادری سئیں آلے پاسے اشارہ کر تے آکھ سڳداں ’’ ایویں ہوندے ‘‘۔ سچ پُچھو تاں میکوں تاں گلشاد سئیں ٹردا پھردا سرائیکستان لڳدے ۔ سئیں گلشاد قادری بارے سئیں دلنور نور پوری ٻہوں چنڳیاں ڳالھیں گلشاد سئیں دی کتاب ’’ مدنی دے سہرے ( مطبوعہ 2012ء ) ‘‘ وچ لکھین ، سئیں دلنور نور پوری لکھدن:۔
’’ او لوک خوش قسمت ہوندن جنہاں کوں محبوب کبریاؐ دے ثناء خوان ہووݨ دا شرف حاصل تھیندے ۔ اساݙے وسیب دے بزرگ نعت گو شاعر سئیں فیض بخش المعروف گلشاد قادری ٻہوں خوش نصیب اتے خوش قسمت ہن جو انہاندے نعتیں دا شعری مجموعہ شائع تھیندا پے، میݙی خوش نصیبی ہے جومیں ایہو جہے خوش قسمت شاعر دی ڄاݨ سنڄاݨ کراواں۔
سئیں فیض بخش گلشاد قادری ، سئیں محمد یار نون دے گھر واقع موضع مقیم پور تحصیل شجاع آبادوچ سن 1924ء اچ پیدا تھئے۔ پرائمری تک تعلیم حاصل کیتی ، زمینداری تے کاشتکاری دا پیشہ اختیار کیتا۔ سرکار رسالت مآبؐ نال محبت نکے لا توں ہئی، وعظ اَتے مولود خوانی دے محفلاں وچ ونڄݨ دا ݙاڈھا شوق ہا۔ انہاں محفلاں دی برکت نال نعتیہ شعر و شاعری دا شوق وی پیدا تھی ڳیا۔ گلشادسئیں دے آکھݨ موجب 1970ء اچ میݙے روحانی استاد خواجہ فریدؒ سئیں رہبری فرمائی تے میکوں رنگ لڳ ڳیا ۔ میں نعتاں لکھݨ دے نال نال نعتاں پڑھݨ وی شروع کر ݙتیاں۔احٖ میں جو کجھ ہاں سرکارؐ دی کرم نوازی دے صدقے ہاں۔ سئیں گلشاد قادری 82سال توں اُتے دے تھی ڳن، او ہک تاریخ وی ہن اتے تاریخ ساز شخصیت وی ، ایجھے لوک تے انہاندے ادبی کم اُتے تحقیق تے ریسرچ دی ضرورت ہے۔ دعا کرینداں جو اللہ سئیں انہاں دی عمر دراز کرے تے مٹھی ماء ٻولی وچ نعتاں لکھدے تے پڑھدے رہن‘‘۔
گلشاد سئیں ݙسیندن جو اساں پراݨے ویلے مسیتیں اچ مولود شریف سݨدے ہاسے ، سوہݨے سُریں آلے مولود ی ہوندے ہن، وݙے وݙے وعظ تھیندے ہن، ہر عالم ، ݙو ݙو ترائے ترائے مولود خواں اپݨے نال رکھدا ہا ، سارے مولوی عشق مصطفی تے انسانیں نال چنڳائی دی ڳالھ کریندے ہن، اللہ تے اللہ دے رسولؐ دا فرمان سݨیندے ہن ، کُراڑیاں تے اوکھیاں ڳالھیں اصلوں نہ ہوندیاں ہن ، تقریر اچ جاہ جاہ تے خواجے سئیں دی کافی دے بند یا ول مولوی یار محمد سئیں گڑھی آلے دیاں محبت بھریاں نصیحتاں جو ’’ماراں کھاویں مار نہ آویں ‘‘ ہوندیاں ہن ، احٖ تاں ظلم دے اڳوں زاری اے، مولوی کلاشناں چئی ودن، ہر پاسوں ٹھا ہ ٹھاہ اے ، مولویں دے ایجھے عملیں توں لوک مذہب توں پرے تھی ڳن ۔ گلشاد سئیں اکھیندن جو احٖ وی اسلام دا ٻول بالا کرݨے تاں اونویں کم کرو جیویں اجمیری سئیںؒ ،بابا فرید سئیں ؒ، گنج شکر سئیںؒ،زکریا سئیںؒ ، مہاروی سئیںؒ ، باہو سئیںؒ ، بلہے شاہ سئیںؒ ،تونسوی سئیں ؒتے خواجہ فرید سئیںؒ کیتے، اے کلاشناںکیاں ہن ؟ لوکیں کوں دین دے قریب کرݨ چہندو یا پرے بھڄاوݨ چہندو؟ گلشاد سئیں دے چنڳیں ڳالھیں دے وچ میں ارداس کیتی سئیں ڳالھیں تاں کریسوں بیٹھے، تہاݙی مٹھی آواز اچ سرکارؐ دا ذکر تاں تھی ونڄے ، کیا خیال اے؟
گلشاد سئیں آکھدن کیوں نہ تھیوے ، بسم اللہ لکھ واری تھیوے ، ہیں ثنا خوانی دے سانگے تاں جیندے ودوں نہ تاں اساݙی حیاتی کئیں لیکھے؟ اے آکھ تے ولا انہاں ݙوہیں ہتھ کن تے چا رکھئے تے اُچی آواز اچ مولود شریف دا منڈھ ٻدھا:۔
سئیں گلشاد قادری دے لکھݨ دا اندازہ سادہ تے من بھاوݨا ہے، اپݨی شاعری اچ سوہݨے سوہݨے سرائیکی لوظ ورتیندن ، انہاندی شاعری دا وݙا حصہ نعتیہ ہے، کافی تے ݙوہڑہ وی سوہݨا لکھدن ، گلشاد سئیں بنیادی طور تے نعت گو شاعر اِن ، جو کجھ وی لکھدن پہلے اوندی طرز بݨیندن تے ولا قلم چا تے لکھ چھوڑیندن ۔ خواجہ فریدؒ دی بارگاہ اچ گلشاد سئیں ارداس کریندن ؟ نمونہ ݙیکھو : ۔
گلشاد سئیں اپݨی گذری وہاݨی بارے ݙسیندن جو اساݙا ویلہا چنڳا ہا، لوکیں دی ہک ٻئے نال سِک تے چاہ ہئی، کوڑ ݙٹ اصلوں نہ ہا، چیزاں اصل تے نج ہن ، شادی خوشی دے میل تھیون ہا تاں کئی کئی راتیں جھمراں کھیݙدے ہاسے ، رل تے ڳاوݨ ڳمدے ہاسے ،دول نغارے تے جھمر دے ’’ ششکار ‘‘ کئی کئی میلیں تئیں سݨیندے ہن، اساݙے نال رہݨ آلے کراڑ وی اساݙے نال رل تے جھمراں کھیݙدے ہن ، اساݙے نال خوشیاں منیندے ہن ، انہاں دیاں عورتاں شادی مراد تے اساݙے عورتیں نال رل تے سہرے آکھیندیاں ہن ، کراڑ لوک بھانویں ہندو ہن ول وی عید اساݙے نال گذریندے ہن ، اساݙے لوک وی ہولی دے رنگ انہائیں نال رل تے کھیݙدے ہن، اتھاں رہݨ آلے کراڑیں کوں ( سرائیکی ) ملتانی زبان نال عشق ہا ، شعر وی لکھدے ہن ،چنڳی ڳالھ اے جوکجھ کراڑ حضور پاک ؐتے حضرت امام حسینؑ دی شان وچ پڑھدے ہن،سندھی ڳاوݨ آلے ڳویے کنور بھگت کوں ݙٹھا تاں کینھی پر سݨیے جو اللہ رسولؐ دی تعریف وچ وی ڳمدا ہا، گلشاد قادری سئیں ݙسیندن جو میکوں کراڑیں دی بھاڄڑ توں پہلے دا زمانہ ایں سانگے چنڳی طرح یاد اے جو میݙی اپݨی شادی کراڑیں دی بھاڄڑ توں پہلے تھی ہئی تے او سارے لوک اساݙے خوشیں وچ شریک تھئے ہن ، اساں رل تے میلے ٹھیلیں تے وی ویندے ہاسے، کوݙیاں تے کشتیاں وی کھیݙدے ہاسے ، سانوݨیاں دی منیندے ہاسے ، ساوݨ مینھ وسراند اچ خواجے سئیں دیاں کافیاں ، ڈھولے تے ڳاوݨ وی رل تے ڳمدے ہاسے، امب پنڈ دی مُد اچ واہ جو روݨقاں ہوندیاں ہن۔ دیسی امب ایجھے مٹھے تے سوادی ہوندے ہن جو ٻالٹیں دیاں ٻالٹیاں پاݨی اچ پُسا تے کھا ونڄوں ہا۔ مجال اے ہاں تے ٻوجھ کرن ہا، اساݙے شجاع آباد دے امب ایجھے ہاضمے دار ہوندے ہن جو امب جو کھاؤں ہا ݙکار تے ݙکار پے آون ہا۔ واہ واہ سبحان اللہ! کیا بہشتی میوے ہن۔ پنڈ لہے ہا تاں چاڑھے خجیں تے چڑھ تے ݙوہڑے ڳمدے ہن، ڳاوݨ ایجھے جو سݨ تے سواد آ ویندا ہا۔ خجیاں اچیاں تے لمبیاں ہوندیاں ہن ، چاڑھے کمند پاتے اُتے چڑھدے ہن،امب پِنڈ دی مُد شروع تھیوݨ توں پہلے خجیں دے بھوترے ، سریں دے کمند تے پینگھیں دے کھمبڑ بنݨ پئے ویندے ہن، اے سارے نظارے ݙیکھ تے ہاں ٹھردا ہا، خجیں دے چاڑھے ، ݙوکے لہا کے پہلے لوݨ لاؤں ہا، ہک ݙو ݙینھ بعد لوݨے ݙوکے کھاوݨ دی چس چاؤں ہا، ولا ݙنگ آ ونڄے ہا، ولا وݨ آلی پنڈ، کیا سواد ہوندا ہا؟ ولا تݙی دے بݨے ہوئے پڑچھ وچھا تے پنڈ سکاؤں ہا ، پنڈ دے ٻنڈے بھریندے ہن تے اپݨے عزیز رشتے دار تے سنگتیں ساتھیں کوں پنڈ دیاں سوغاتاں ونڄن ہا، تریمتاں آکھن ہا :۔
گلشاد قادری سئیں وسریاں یاداں ، یاد کریندے بیٹھے ہن ،جیویں خواجہ سئیں فرمائے ’’ یاد آوم یار دے رلڑے ، نت پووم کروپ کللڑے ‘‘ آنگے ول ول ہاں تے ہتھ رکھ تے ٹھڈے ساہ وی بھریندے بیٹھے ہن’’ ہو ہو ‘‘ دے ہوکڑے وی لئی بیٹھے ہن، اکھیں دا ساوݨ وی وسدا پیا ہا، چٹی کھیر ڈاڑھی دے رستے چولے دا دامن وی پُسدا پیا ہا ، شئت ایجھی کیفیت تے ایجھے منظر کوں ݙیکھ تے سئیں احمد خان طارق لکھیا ہوسے ’’ نوہی آ تے ڈٹھا جانی ہنجوں دے پاک جوڑے کوں ، چٹے چولے تے ناباں ہن سالارا ہا نوہی آیا ، میݙے خوابیں دی شادی ہئی تماشہ ہا نوہی آیا۔ ‘‘
گلشاد سئیں یادیں یاد کریندے بیٹھے ہن ، اپݨے مٹھے اَلا نال مٹھے ٻول ٻولیندے بیٹھے ہن ، انہاں دی گذری وہاݨی سݨ تے میݙے اپݨی حالت وی انہاں توں گھٹ نہ ہئی، شئت اے وی ہوں کیفیت دا اثر ہا جو میکوںاپݨے بھرا حاجی عید احمد آکھئے جو گلشاد قادری سئیں دی کتاب بارے تاثرات لکھ ݙیو ،کیوں جو ہک مہینے توں کتاب تہاݙے تاثرات سانگے رُکی پئی اے ،میݙے بھتریجے زبیر وی الا نبھا ݙے چھوڑے جو اساں کمپوزنگ دا لحظہ دیر کروں تاں ݙردے ٻیٹھے ہوندوں ، تُساں ݙو ݙو مہینے نہ لکھو تاں کون پُچھے؟ میں لکھݨ بیٹھاں ، تبصرہ نعتیہ شاعری بارے کرݨا ہا ، گلشاد سئیں دی عقیدت تے عشق رسولؐ بارے ڳالھ کرݨی ہئی پر پتہ نی لکھیج کیا ڳے ؟ شئیت اے وی بے وسی آلی ڳالھ اے ، پر اے ڳالھ وی تاں ہے جو جئیں ’’یاد ‘‘ جہی شئے کوں ڈاڈھی بلا آکھئے، کوڑ تاں نی ماریا، میݙا قصور کینھی ، خود آپ گلشاد سئیں آکھیندن :۔
جند ݙاڈھیں دے ہتھ آ ڳئی اے
کیا تھیوݨا ہا ، تھی کیا ڳئی اے؟؟
حوالہ
[لکھو | ماخذ وچ تبدیلی کرو]· معروف سرائیکی دانشور سئیں ظہور دھریجہ دی کتاب سرائیکی قلم قبلیہ وچوں چوݨ