م م رمضان ارائیں

۞ـ سیرت النبیﷺ ـ۞ (پورھیا لِکھت: م م رمضان ارائیں)

تَریخ: ٠٢ـ٠١ـ٢٠٢١ء، وار چَھݨ چَھݨ

اَڄ کَنوں سیرت پاکﷺ دا مُنڈھ ٻدھݨ دا شرف پُکھے ءِچ آئے. سوہݨےنبیﷺدی حیاتی دےتذکرےکولوں پہلاں ناچیز سَمجھے جوتُہاکوں عرب دی وادی تےعرب قوم دےزمانےدا حال حویلہ کنوں باخبرکرایا ون٘ڄیجےتےجین٘دےنالوں چن٘ڳےطریقےنال موضوع سَمجھ آون٘ڄے.. جوآپﷺدےڄمݨ ویلھےعرب تےدُنیا دے حالات کیویں ہَن. مُلخ عرب ہک جزیرہ جیہاں ہے جین٘دے لَمّےپاسوں بحیرہ عرب، سِجھ اُبھاروں خلیج فارس تےبحیرہ عُمان، ݙینہ لہا آلےپاسوں بحیرہ قُلزم ہے.. تَرےپاسوں پاݨی دےوچ ایں مُلخ دےاُبھّےپاسوں مُلخ شام ہے. مکمل این٘دے جغرافیہ کوں ݙِٹھا ون٘ڄیڄےتےزیادہ حصّہ روہ جبل تےسُنڄ ݙیکھݨ کوں نظر امدےتےایندےنال کُجھ علاقےاپݨی وسّوں نال سونہہ جُڑیندےنظر اَمدِن تے اپݨا ناواں اُچا رکھین٘دِن. اِیں طراحاں ایں مُلخ دے پَن٘ج حصے ایں ہِن..

یمن

یمن عرب جزیرےدا زرخیزعلاقہ ہےجینکوں پُرامن ہووݨ دے ناطےاےناں ݙتا ڳئے. چنڳی آب وہوا تےپہاڑاں دےوِچاڳ وادیاں سوہݨی رُت ءچ،پَھل تےکھاوݨ پیوݨ والیاں ݙوجھیاں غذاوں دریہہ پیدا کرین٘دِن.. قوم "سبا"دا راہوݨ ایں عرب دےعلاقہ وچ ہا جَئیں پاݨی کوں ہتھڑیکا کرݨ لیؤں ٻَندھ ٻَدھیےہَن جیندےءچ ""مارب"دے ناں دا مشہور ٻَن٘دھ ہا. ایں قوم دی نافرمانی دی وجہ نال عذاب آیا تےایہو ٻَن٘دھ تُرٹیا تے ہک ٻَہوں وَݙا سیلاب آیا جیندی وجہ کَنوں قوم سبا عرب دے ݙوجھیےعلاقےءچ کِھنڈ پُنڈ ڳئی....

حجاز

یمن دے اُبھےپاسوں حجاز دا علاقہ ہے. حجاز مُلخ عرب دا اُو حصّہ ہےجینکوں ربّ کریم نور ہدائت دےسوجھلےسان٘گوں چُݨیا.. ایں علاقےدا وِچاڳی تےسوہݨا تےمَن بھان٘ولا شاہر مکّہ مکرمہ ہےجیرھا پہاڑاں دی کُکھ ءچ نظردے. حجاز دا ݙوجھا تے سوہݨا شانیں والا شاہر یَثرب ہےجیندا بعد ءچ ناں مدینہ منورہ رکھیاڳئے. مَکّہ مکرمہ دےسِجھ اُبھاروں طائف دا شاہر ہےجیرھا جو اپݨےسوہݨپ وسّوں، پَھلیں دی وادی، جنت ارضی نال ڄَاتا سُن٘ڄاتا وین٘دے تےاپݨی مثال آپ ہے. حجاز ءِچ بَدر، اُحد، بیرمعونہ، حُدیبیہ تے خیبر دیاں وادیاں ہک خاص مقام رکھدِن..

نَجد

مُلخ عرب دا ہک خاص حصّہ نَجد ہےجیرھا سِجھ اُبھاروں ہےتےاَڄ کَل سعودی عرب دا تَخت "الریاض"سَݙیا سَمجھیا ویندے..

حضر موت

اےیمن دی ساحلی پَٹی دا پُوادھی علاقہ ہے. ݙیکھݨ ءچ بَربیابان ہے، پُراݨےزمانےءِچ اِتھاں ݙو "ظفار"تے "شیبان"ناں دےشَاہر ہَن..

پُوادھی روہ دےعلاقے(عرب امارات)

انہاں ءچ عُمان'الاحساء تے بحرین دے علاقے رَلوڑ ہِن. اِتھوں پُراݨے زمانےءِچ سمندر وچوں ہیرے، موتی کݙھیےویندےہَن تےاے ہُݨ تیل جہیں قیمتی دولت نال ہک وَݙا خزانہ رکھین٘دے..

وادی سیناء

حجاز دے اُبھیچڑ پُوادھی علاقہ خلیج سویز تےخلیج ایلہ دی وِچلی وادی سیناء کو سَمجھیا وین٘دے. جِتھاں قوم مُوسیٰ علیہ السّلام چالیھی سال تک اپݨا ڄاہ ٹِکاݨہ بنڑائی رکھیا ہا. طور سیناء دا علاقہ ایہو ہےجتھاں حضرت مُوسیٰ علیہ السّلام کوں مالک کریم تورات دیاں تختیاں دان کیتیاں ہَن..

نوٹ

ہِک ڳالھ ذہن ءچ رکھݨی پوسی جو اصل مُلخ عرب ءچ ہُݨ آلے مُلخاں وچوں، سعودی عرب، یمن، بحرین، عُمان دے علاقے مِلوڑ ہن. عراق، مصر تے شام جیرھےمُلخ بعد ءچ فتح تَھئےتے عربیں دی ڈھیر ساری تعداد لَݙکراہیں انہاں علاقہ وچ آباد آن تَھئی تے ایہےسارے مُلخ عربی رنگ وچ اَدل ٻدل تھی ڳئے. لیکن اصل عرب علاقہ اوہو ہےجیندا ذکر پہلاں تھی چُکیے(سعودی عرب، بحرین، عُمان تےیمن) انہاں جزیرے دی شکل نقشے ءچ واضح ݙٹھی وَن٘ڄ سَڳین٘دی ہے.. عرب کُوں عرب دا ناں کیوں ݙِتا ڳیا ایں واروں کُجھ ݙو مشہور ڳالھیں ہن. ہِک ڳالھ عرب دےلوظی مانی "فصاحت تےزباندان"وی ہن. عربی لوک فصاحت تےبلاغت دی وجہ نالوں ݙوجھیاں قوماں کوں اپݨے برابر نہ سَمجھدے ہن ایں ڳالھوں اپݨےآپ کوں عرب(فصیح البیان) تےٻئےݙوجھیاں قوماں کوں عجم (گونگا) اَہدےہَن.. ݙوجھی ڳالھ دےمطابق لوظ عرب'عربہ'کَنوں نِکھتے جیندے مانی ریتڑ/صحرا ہن کیوں جو ایں سارے مُلخ دا ݙھیر سارا حصّہ روہ جبل وچ امدے ایں واسطے ہینکوں عرب آکھیا ویندے... تاریخ دان عرب قوم کُوں تَرے گروہواں ءچ وَنڈیندی ہے.

عرب بائدہ

ایہ پُراݨے عرب دے لوک ہن جیرھےایں مُلخ ءچ آباد ہن. این٘دے ءچ قوم عاد تےثمود دا ناں تُساں اکثر سُݨدے آئےہیوے. انہاں تُوں علاوہ عمالقہ، طسم، جدیس تےامیم وغیرہ اپݨا ہک مقام رکھیندن. اِنہاں لوکاں عراق تُوں گِھن کراہیں شام تےمصرتک اپݨیاں حکومتاں بݨایاں تےاپݨےتخت وتاج کوں ٹھمکایا. بابُل تےاشور دی شاہی تےانہاں اپݨےخاص نشان چھوڑیے اےلوک ساریاں ریتاں رسماں دے مونڈھی سمجھےویندن. ایہےقوماں کیویں ہَستی دے ایریےتُوں مِٹیاں؟ ایندےءچ تاریخ چُپ ہےݙسݨ کولوں گنڳی ٻاتی ہے. لیکن ہُݨ بابُل، مصر، یمن تےعراق دے آثارقدیمہ کولوں ظاہرتھیندا پئےتےڈھڳ ساریاں کتاباں لکھیندیاں پئن. قوم عاد تےثمود دےحوالےنال لاریب کتاب قرآن مجید اساکوں ݙسیندی ہےجو انہاں قومیں اللّہ پاک دی نافرمانی کیتی تےظلم دیاں ساریاں حَداں لَن٘گھایاں جیندی وجہ کَنوں عذابِ الہٰی دی پَکڑءچ آئےتےبھوئیں دی روح توں مِٹ ڳئے...

عرب عاربہ

عرب عاربہ کُوں بنو قحطان وی آکھیا وین٘دے. ایہ حضرت نوح علیہ السّلام دےپُتر سام بن نوح دی اولاد ہن تےاےلوک پُراݨےعرب(عاد، ثمود) دی تباہی توں بعد ءچ آباد آن تھئے.. قحطان حضرت نوح علیہ السلام دا پوترا ہا جیندےناں دی وجہ کولوں اےلوک بنو قحطان سَڈیندےہن. پہلےپہلےایہ لوک یمن دےعلاقےءچ اپݨےجاہ ٹکاݨےبݨاتے ٻہہ ڳئے. مشہور ملکہ سَبا جینکوں ملکہ بلقیس وی آکھیا وین٘دےاوندا تعلق وی بنوقحطان دی ہک شاخ نال ہا، وَت ہک دَور آیا بنو قحطان کُوں عرب دےݙوجھےعلاقیاں دی بھوئیں تےپیرٹکاوݨ کیتےموقع ملیا تے اے لَݙ کراہیں ٻنہاں علاقیاں وچ آباد تَھئے جیندا اہم سبب "مارب بند"دےتُرٹݨ نال آوݨ والا مشہور سیلاب ہا. حیاتی دےٻاݨ انہاں کوں عرب دے ݙوجھےعلاقیاں دو ون٘ڄݨ سانگے مجبور کیتا، یاد راہوےایں سیلاب دا ذکر قرآن مجید ءچ آئے... ݙوجھی وجہ اےہئی جݙاں انہاں دی آبادی دا وادھا تھیا مجبوراً انہاں دےکجھ قبائل کُوں یمن کَنوں نکل کراہیں اپݨےسانگےݙوجھےعلاقیں دو وَن٘ڄݨاں پیا، اےجزیرہ نما عرب ءچ پَھیل ڳئے تےٻَئےکجھ قبیلےشام ایران تےعرب دی سرحدی پَٹی وَن٘ڄ آباد تَھئے. انہاں دا ہک قبیلہ بنوجرھم مَکّہ پاک ݙو ڳئیاں زم زم دےکھوہ دی وجہ کولوں حضرت ابراھیم علیہ السّلام دی ذال بی بی ہاجرہ رضی اللہ عنہا دی اجازت گھدی تےاُتھاہیں آباد تھی ڳیا.. بنو قحطان دا ہک ٻیا قبیلہ آزد ہاجینداسردار ثعلبہ ہا اُواپݨے قبیلےدےنال یثرب(مدینہ) وچ آیا اِتھاں آباد تھوڑےقبائل جنہاں دا تعلق بنی اسرائیل نال ہا انہاں کوں اپݨی رعیت بݨاوݨ وچ کامیاب تھیا. قلعےبݨائے، وَݨ ٻوٹےرادھے، ایندی اولاد اوس، خزرج دےناں نال مدینہ ءچ مشہورتَھئی تےتاریخِ اسلام ءچ اُچا ناں رکھین٘دی ہِے..

عرب مستعربہ

عرب دی بھوئیں تےسَبھ کولوں اخیر ءچ بنواسمائیل آباد تَھئےانہاں کوں عرب مستعربہ وی آکھیا وین٘دے. اُتےایں موضوع تے بنو قحطان دےہک قبیلہ بنو جرھم دا ذکرکیتاڳئےجیرھا عرب دی بھوئیں نال تعلق رکھیندےکیوں جو عرب دا علاقہ روہ جبل دا ہےتےپاݨی اوندےءچ نایاب ہےکہیں جاہ ٹکاݨےواسطے پاݨی اپݨی خاص اہمیت رکھین٘دے، قبیلہ جرھم جݙاں اپݨےعلاقےیمن تُوں نویں ݙیس دی ڳول سانگے سفر کیتا تےمکّے دی وادی ءچ پیر پاتے تےانہاں کوں زم زم دےکھوہ نال راہݨ پسن٘د آیا، ایں کھوہ دی مالکِݨ حضرت ہاجرہ رضی اللہ عنہا ہن قبیلےجرھم بی بی حاجرہ رضی اللہ عنہا کولوں اجازت گھدی تےکھوہ نال ٹکاݨہ کیتا. ایندےنالوں حضرت ہاجرہ تےحضرت اسمائیل علیہ السلام کوں ہک مضبوط عربی قبیلہ داساتھ ملیا این٘دےبعد ءچ ایں قبیلےدےسردار دی دھی نال حضرت اسمائیل علیہ السلام دی شادی تَھئی. ایندےبعد ءچ خانہ کعبہ دی نَویں سِروں تعمیرتَھئی، مکہ وادی ہک شاہر دی شکل ءچ آڳئی........... جاری اے

انہاں کتاباں ءچوں مضمون جوڑیا ڳئے.. سیرت المصطفیٰ.. مولانا محمد ادریس کاندہلوی.. الرحیق المختوم.. مولانا صفی الرحمٰن مبارکپوری..