موہن داس کرم چند ڳاندھی
موہن داس کرم چند گاندھی (گجراتی: મોહનદાસ કરમચંદ ગાંધી؛ ہندی: मोहनदास करमचंद गांधी؛ انگریزی: Mohandas Karamchand Gandhi؛ 2 اکتوبر، 1869ء تا 30 جنوری 1948ء) بھارت دے سیاسی تے روحانی رہنما تے آزادی دی تحریک دے اہم ترین کردار ہن۔ انہاں نے ستیہ گرہ تے اہنسا (عدم تشدد) کوں اپݨا ہتھیار بݨایا۔ ستیہ گرہ، ظلم دے خلاف عوامی سطح تے منظم سول نافرمانی ہے جیہڑی عدم تشدد تے مبنی ہے۔ اے طریقہ کار ہندوستان دی آزادی دی وجہ بݨیا تے ساری دنیا دے کیتے حقوق انسانی تے آزادی دے تحاریک کیتے روح رواں ثابت تھئی۔ بھارت وچ انھاں کوں احترام نال مہاتما گاندھی تے باپو آکھا ویندا ہے۔انہاں کوں بھارت سرکار دی طرفوں بابائے قوم(راشٹر پتا) دے لقب نال نوازا گیا ہے۔ گاندھی دی یوم پیدائش (گاندھی جینتی) بھارت وچ قومی تعطیل دا درجہ رکھدی ہے ا تے دنیا بھر وچ یوم عدم تشدد دے طور تے منائی ویندی ہے۔ 30 جنوری، 1948ء کوں ہک ہندو قوم پرست نتھو رام گوڈسے نے انہاں دا قتل کر ݙتا.
موہن داس کرم چند گاندھی گجرات، ہندوستان دے مغربی ساحلی شہر پوربندر (جیہڑی اُس وقت بمبئی پریزیڈنسی، برطانوی ہندوستان دا حصّہ ہئی) میں 2 اکتوبر، 1869ء وچ پیدا تھئے۔ انہاں دے والد کرم چند گاندھی (1822ء-1885ء) ہندو مودھ فرقہ نال ہن تے ریاست پوربندر دے دیوان ہن۔ انہاں دی ماں دا نام پُتلی بائی ہئی، جیہڑی ہندو پرنامی ویشنو فرقہ نال تعلق رکھدی ہن.
جݙݨ انڈین نیشنل کانگریس تے گاندھی برطانیہ تے بھارت چھوڑنے دا دباؤ بݨا رہے ہن، 1943ء وچ مسلم لیگ ملک کوں تقسیم کرݨ تے چھوڑݨ دی قرارداد منظور کیتی، منا ویندا ہے کہ گاندھی ملک کوں تقسیم کرنے دے مخالفت وچ ہن تے مشورہ ݙتا کہ ہک معاہدہ دے تحت کانگریس تے مسلم لیگ دے تعاون نال ہک عارضی حکومت دے تحت آزادی حاصل کیتی ونجے۔ اس دے بعد تقسیم دے سوال تے مسلم اکثریت دے اضلاع میں ایک رائے شماری کے ذریعے حل ہو سکتا ہے۔پر محمد علی جناح براہ راست کارروائی دے حق وچ ہن۔ 16 اگست 1946ء کوں گاندھی مشتعل ہن تے فسادات زدہ علاقیاں دا دورہ کر کے قتل عام کوں روکݨ دی ذاتی طور تے کوشش کیتی۔ انہاں نے بھارتی ہندو، مسلمان تے مسیحیاں دے اتحاد دی مضبوط کوشش کیتی تے ہندو سماج وچ "اچھوت" دی آزادی کیتے جدوجہد کیتی.
14 تے 15 اگست، 1947ء کوں برطانوی ہندوستانی سلطنت نے بھارتی آزادی ایکٹ پاس کر ݙتا، جیہڑی قتل عام تے 12.5 لاکھ لوگاں دی منتقلی تے کروڑاں دے نقصان دی گواہ بݨی۔ ممتاز نارویجن تاریخ داں جینس اروپ سیپ دے مطابق گاندھی دی تعلیمات، اس دے پیروکاراں دی کوشش تے انہاں دی اپݨی موجودگی تقسیم دے دوران وچ نقصانات کوں کم تر کرݨ وچ کامیاب رہی.
30 جنوری 1948ء کوں ہک عبادتی خطبے کیتے چبوترے دی طرف ویندے ویلے گاندھی کوں گولی مار کے قتل کر ݙتا گیا۔ قاتل ناتھو رام گوڈسے ہک ہندو قوم پرست تے ہندو انتہاپسند تنظیم ہندو مہاسبھا نال وابستہ ہئی.