مخمورقلندری: نویکلی فکرداشاعر

یوسف نون

وسوں تیݙی مونجھی ہے

کاں تیݙے مونجھے ہن

ٹالھی تیݙی مونجھی ہے

لالی تیݙی مونجھی ہے

کونجھ تیݙی مونجھی ہے

دریاوی مونجھاہے

؎ـ

روہ الایا

ساوݨ ساوݨ

؎ـ

بھوئیں ٻولی

ساوݨ ساوݨ

ـAnimism روحیت /مثالیت ہک پورافلسفہ ہے، جیندے وچ ایں بھوئیں دی ہرہک شئے خواہ او نباتیے، جماداتیے یاول حیواناتیے ہوون انہاں کوں جیندا جاگدا الیندا ٻولیندا ݙٹھا ویندے. انیمزم کوں کجھ لوک ہک مذہب دا ناں وی ݙیندن، اصل وچ اے ہک مذہب توں ودھ، بھوئیں مرکز فلسفہ ہے. اے او مقامی ماحولیاتی حوالہ ہے جیندے وچ بندے سمیت ایں جیاجون دی ہرہک شے کوں جیندا جاگدا تے آلیندا ٻولیندا سمجھا ویندے. اے فلسفہ اصل وچ بھوئیں دی ہر شے کوں آدر ݙیندے، بھانویں او دریاہونون، پہاڑ ہونون، پکھو تے وݨ ہون. ہرشے جیندی جاگدی تے بولیندی الیندی ڄاپدی ہے. جݙاں اساݙا اے عقیدہ ہوسے جو دریا جیندی شے ہے تاں اساں کݙاہاں وی دریاکوں کوتراناں کریسوں. جݙااساݙااے عقیدہ ہوسے جو بھوئیں، اے روہ اے وݨ جیندے جاگدے تے الویندے ٻولیندے ہن تاں اساں انہاں کوں کݙاہاں برباد ناں کریسوں.

مخمور قلندی سئیں دی شاعری اینمزم دی شاعری ہے. جیندے وچ بندہ اپݨی بھوئیں تے اوندیاں شئیں نال، بھوئیں تے بھوئیں دیاں  شئیں اپݨی وسوں دے بندے نال الوینداں نظردن. قلندری سئیں دی شاعری وچ صرف بندہ آپ نئیں الویندا، بھلکہ بھوئیں، روہ، ٹالی لالی ہرشے الویندی ہے اے او ٻولی ہے جہڑی  ٻولی تل وطنی ٻول تے سمجھ سگدے. دریا، دریادے ککھ کانے، روہ روہ دے ٻوٹے، کاں لالیاں، کھوہ، کھودے ڈیݙر وسوں دے وݨ تے پکھو جھئیاں چیزاں انہاں دی شاعری دے جیندے جاگدے کردار ہن.   

قلندری سئیں دی شاعری اپݨی وسوں، وسوں دیاں جھئیں تے شئیں  لوکاں انہاں نال جڑیا ناسٹلجیا دی شاعری ہے ، تے اپݨی وسوں دی نویں سراؤں دریافت تے  بازیافت ہے. قلندری سئیں مکلاندی مت دا او مسیحا ہے جہڑا اج وی کتھائیں مکدے رشتیاں تے انہاں وچ   مکدیاں ویندیاں محبتاں ڳولݨ ٹرا ودےـ انہاں دی شاعری ماحولیات تے اوندے سنگوڑ دی کتھا ہے. پکھواں دی چہکار دی بجائے بندوخ دیاں گولیاں داتڑکار ہے، فضاوچ پھلاں دی خوشبودی بجائے برود دی بو ہے.  درخت کپیندے ویندن، جنگل ٻیلے سنگڑدے پین، شہردھگردے ویندن ـ انہاں وݙیاں ماحولیاتی تبدیلیاں ول قلندری سئیں اساݙی توجہ کرویندن ـ

اینمیزم دی طرانویں فلسفہ وحدت الوجود وی اصل وچ ایں  وسوں تے اوندیاں شئیں کوں آدر ݙیندے ـ وسوں دی ہرشے وچ جݙاں خدا دا پچھانواں ڄاپسی تاں ول بندہ اوں شے کوں کینویں برباد کرسڳدے،  جیندے وچ خدا دا روپ ݙسے اوشئے کیوں ناں  قابل تکریم ہوسے  . قلندری سئیں کوں وسوں دی ہرشے وچ خداداروپ تے حسن ڄاپدے ـ قلندری سئیں دا تصور خداوی مقامیت وچوں نسردے ـ

؎ـ

دھمی دھمی ویلے اللہ سوہݨاتلے لتھاودے

دھمی دھمی پہلے پہلے کال کڑچھی جاگی

دھمی دھمی پہلے پہلے کال کڑچھی ٻولی

اللہ سوہݨاایویں سوہݨاجیویں سوہݨی ٻوہڑ

اللہ سوہݨاایویں مٹھاجیویں تھل دے ٻیر

اے قلندری سئیں جھیاں مقامی تے تل وطنی بندہ ای تھی سڳدے  جہرا وسوں دی مکدی  ہرشے داارمان مکدے بندے جتلاکریندےـ

؎ـ

موئے کونجھاں موئے لالیاں دا

بندے موئے جیݙاارمان میاں

کپی ٻوہڑداکپے ٹالھیاں دا

بندے موئے جیݙاارمان میاں

اصل وچ ترش اپݨے وسیب دی  بے وسی تےبے وسیلی دی شاعری ہے. ایں وسوں کوں  وسائل توں ودھ مسائل  دی غیرمتوازی  ونڈ پاکے ازل توں ترسارکھاگے.اے ترش ودھݨ کار ہے. قلندری سئیں اوگرو ہے جہڑا ایں وسوں سے جمبوریاں (نویں نسل) اگوں ایں وسوں کوں بچاوݨ سانگے کئی سوال چیندے.

؎ـ

بول جمورا

جی استادا

ٻول جمورا وسوں والی ساول کن گئ

ڄی استادا ایں وسوں دی ساری ساول

ایں مٹی دی ساری ساول

مٹی رنگے تِݙے کھا گئے

ٻول جمورا

مالی ، بلبل باغ دا کیا تھئ

ڄی استادا

باغ کوں ٻاغ دے مالی ساڑے

بلبل دریا پار دو اݙگئ

ٻول جمورا

وسوں کیا تھئ

ڄی استادا

وسوں وچ بارود دی بو ہے

بول جمورا

مجرم کون اے

جی استادا

میں مجرم ہاں

ٻول جمورا

تو کیوں مجرم

جی استادا

مجرم میں ہاں

میڈا جرم اے

ڈس نی سگدا

مجرم کون اے

ایں بھوئیں تے کوئی اتوں قاہر نئیں ترٹا، ایں بھوئیں تے بندے نے آپ اپݨے گھرکون بھالئی ہے، ایکوں آپ اجاڑی ویندے، او آپ ای مجرم ہے.

(مصنف: یوسف نون)