قصہ گل بکاؤلی

ہندوستان دے لوگ کہانیاں وچ گل بکاؤلی دی کتھا نے بڑی شہرت پائی۔ شیخ عزت اللہ بنگالی نے اینکوں فارسی وچ لکھا۔ نہال چند نے اینکوں فارسی توں اردو وچ منتقل کیتا تے ’مذہبِ عشق‘ نال موسوم کیتا۔ ایہو نثری قصّہ بعد وچ پنڈت دیا شنکر کول نسیم دے ہتھوں مثنوی گلزارِ نسیم دی شکل وچ پیش تھیا۔ اپݨی نوعیت دے اعتبار نال لہوری دا ’مذہبِ عشق‘ بنگالی تے نسیم ݙوہاں توں جداگانہ حیثیت دا حامل ہے۔ ایہ نہ تاں فارسی ہے تے نہ منظوم اردو بلکہ ایندا خمیر وقت دی عوامی تے رابطے دے طور پر ابھردی ہوئی زبان اردو توں چاتا ڳیا ہے۔ اوہ عوامی زبان جیندے تے بدیسی حکومت دے نگاہواں مرکوز ہن تے جینکوں حاکم وقت اپݨی استعماری سطوت تے تفکیری میلانات دی توسیع تے نفاذ دی خاطر ہک حربے (Tool) دے بطور ترقی ݙیوݨ چاہندا ہئی اتھاں ایہ ݙیکھݨا وی دلچسپی دا باعث ہے کہ گل بکاؤلی دی کہانی نال سروکار رکھݨ والے متون کیں طرح لمحہ بہ لمحہ تیزی نال ہک ݙوجھے دے متن دی مقبولیت تے خاک پا کے اڳاں ودھ ویندن۔ گل بکاؤلی دی لوک کتھا اولاً فارسی زبان وچ ضبط تحریر وچ گھنائی ڳئی مگر لہوری دے اردو پیراہن نے اصل فارسی متن یا ماخذ کوں حاشیے تے سٹ ݙتا، ایں طرح کہ عزت اللہ بنگالی اپݨے کارنامے دے نال ذہناں توں تقریباً اوجھل تھی ڳئے۔ نسیم دی مثنوی دی بدولت کجھ اینجھا ہی حشر نہال چند لہوری دے ’مذہبِ عشق‘دا وی تھیا۔ سالک لکھنوی دے بقول: ”نسیم لکھنوی دی مثنوی اتنی مقبول تھئی کہ نہال چند لہوری دا ترجمہ ماند پئے ڳیا، لوگ نہال چند دا ناں بھل ڳئے۔ یاد رہیا تاں صرف گل بکاؤلی دا قصّہ“۔ اے قصہ فورٹ ولیم کالج کلکتہ دی ہک اہم طباعت اے۔