فریاد ہیروی

فریاد ہیروی سرائیکی زبان دا شاعر ہے۔ فریاد دے بارے وچ طارق اسماعیل احمداݨی دا ہک مضمون درج ذیل اے.

فریاد ہیروی دی شاعری تے طارق اسماعیل احمداݨی دا تبصرہ

غزل سرائیکی ادب وچ نو وارد ضرور ھے، مگر اَݨ سونہی کائینی۔ اڄوکے ویلھے ہک معروف صنف دے زُمرے وچ اَندی ھے۔ اتے جݙاں سرائیکی ادب اچ غزل آئی تاں کُجھ علمی ادبی حلقیں وچ ایندے امکانات بارے بحث چھِڑ پئی۔ کیا سرائیکی زبان وچ غزل آکھی ونڄ سڳدی اے؟ یا غزل دا مزاج سرائیکی زبان نال میل کھندے؟ یا ول غزل ایں زبان وچ اپݨے آپ کوں زندہ(Survive) رکھ سڳسی۔ ایہو جہیں ڈھیر سارے سوال زیرِ بحث ہن پئے۔ انہیں سوالیں دے پس منظر وچ تقریباً پچھلے چار ݙہاکیں کنیں لا کراہیں ہُݨ تئیں غزل اپݨے تمام تر خوبیں سمیت ساݙے سامݨے موجود ھے۔ کیوں جو ڈھیر سارے شعراء نے غزل آکھ تے انہیں امکانات کوں رد کر ݙتا۔ اتے غزل کوں ارفعیت (Sublimity) بخشی۔ غزل کوں اعتبار، وقار اتے توانا لہجہ ݙیوݨ والے غزل گو شعراء سرور کربلائی، اقبال سوکڑی، نقوی احمد پوری، ریاض رحمانی، قیس فریدی، ممتاز حیدر ݙاہر، عزیز شاہد، رفعت عباس، مصطفےٰ خادم، شاکر مہروی، امتیاز فریدی، خلیل فریدی، شاہد عالم شاہد، حبیب اللہ طارق ، جاوید آصف، گدا حُسین راول اتے محبوب فریاد ہیروی دے ناں سُنڄاپو ہِن۔ ہُݨ سوال ایہ بݨدے جو ارفعیت (Sublimity) کیا ھے؟ نشافِ تنقیدی اصطلاحات دے مرتب ابوالاعجاز حفیظ صدیقی ایں اصطلاح دی ایہ تعریف کیتی اے۔ ’’عظیم ادب دی ایہ صفت قاری کوں ہک بلند تر ، پُر مسرت، وجد انگیز اتے جذباتی تخیل سطح توڑیں گھن ویندی ھے۔‘‘(ترجمہ راقم) پہلوں ایہ فلسفہ فطرتی سُݨہپ لیوں استعمال تھیندا ریہا۔ بعد وچ میکوں شاندار طرزِ تحریر کیتے مخصوص کیتا ڳیا۔ ارفعیت (Sublimity) توں سب کنیں پہلوں لان جائی نس (Longinus 213---273) اصطلاحاً واضع کیتا۔ ایہ فلسفہ اسلوب (Style) دے حوالے نال وی بحث کریندے تے اصطلاحاً فکری وݙیائی اتے سُݨہپ ݙوہیں دا مطالعہ کریندے۔ لان جائی نس (Longinus)انہیں پنج عناصر کوں خصوصاً ’’ارفعیت ‘‘ دا منبع قرار ݙتے۔ ۱۔ فکری وݙیائی ۲۔ توانا احساس تے جذبہ جیندے وچ ترنگ پاتی ونڄے۔ ۳۔ سوہݨا فِکری روپ ۴۔ اظہار تے بیان دا پُروقار انداز ۵۔ لفظیں دی سوہݨی اتے من موہݨی مینا کاری/وݨت سرائیکی ادب تے دیدبھنوائی ونڄے تاں لطف علی دی مثنوی ، خواجہ غلام فرید دی کافی، غلام سکندر غلام دا مرثیہ، اقبال سوکڑی اتے عزیز شاہد دی غزل، عاشق بزدار ، اشو لال اتے خالد اقبا ل دی نظم دی ارفعیت کیتے وݙی آسانی نال مثال ݙتی ونڄ سڳدی اے۔ مگر متاخرین غزل گو شعراء وچ سئیں محبوب فریاد ہیروی دی غزل اپݨے تمام تر توانائیں سمیت ’’ارفعیت ‘‘ دے سارے تقاضے پورے کریندی ھے۔ جیندے وچ فکری وݙیائی، توانا احساس، (جیرھا ہک مخصوص ترنگ اچ کھڑے) سوہݨا فکری روپ قاری کوں اپݨے سحر وچ جکڑ گھِندے۔ اُنہیں دی کتاب’’اُشا‘‘ ارفعیت دی بہترین مثال ھے۔ ایں تأثر کوں ثابت کرݨ کیتے کتاب ’’اُشا‘‘ وچوں صرف ݙوں شعر پیش کریساں:

انت یا انتہا تاں ہوسی کُئی

بھاہ لڳی ھے اُشا تاں ہوسی کُئی

جیڑھے کچرے دے ڈھیر تے مر ڳن

اُنہیں ٻالیں دی ماء تاں ہوسی کُئی

(اُشا،ص۸۲)

کتاباں

• اُشنا

نمونہ کلام

ہک ستارا ساتھ توں نکھڑیا تاں ہا

چندر بڈ کے رات کوں اُبھریا تاں ہا

شئیت تہوں ہر شخص پتھر چائی کھڑے

شام کوں گالہا اڈاہوں گزریا تاں ہا

جئیں میکوں سِجھ دے حوالے کر ڈتے

دوستو سالم میڈا سایا تاں ہا

ڈو کناریں نال قربت رہ گئی

اوندے ساڈے درمیاں دریا تاں ہا

اوئیں تاں او شخص کہیں دا میت نئیں

صرف سوچیں تائیں اونکوں سوچا تاں ہا

جے سِک ستاوے تاں کیا کراں میں

جے سِک ستاوے تاں کیا کراں میں

ہجر رُو اوے تاں کیا کراں میں

اَزل دے مونجھے موالی من وِچ

نہ مُونجھ ماوے تاں کیا کراں میں

میں رات کھڑ کے دھما چھوڑیساں

جے اُو نہ آوے تاں کیا کراں میں

میں رُس تاں پُوساں مَتاں مناوے

اُو نہ مناوے تاں کیا کراں میں

مُحترم فریاد ہیروی صاحب