غزوۂِ حنین

8ھ / 630ء،حنین مکہ تے طائف دے درمیان ہک وادی دا ناں ہے۔ تاریخ اسلام وچ ایں جنگ دا ݙوجھا ناں غزوہ ہوازن وی ہے۔ ایں کیتے کہ ایں لڑائی وچ بنی ہوازن نال مقابلہ ہئی۔

پس منظر

مکہ تے طائف دی درمیان وادی وچ بنو ہوازن تے بنو ثقیف ڋو قبیلے آباد ہن۔ اے وݙے بہادر، جنگجو تے فنون جنگ توں واقف سمجھے ویندے ہن۔ فتح مکہ دے بعد وی انہاں نے اسلام قبول نہ کیتا انہاں لوگاں نے اے خیال قائم کر گھدا کہ فتح مکہ دے بعد ساݙی واری ہے ای کیتے انہاں لوگاں نے اے طے کر گھدا کہ مسلماناں تے جیہڑے اوں وقت مکہ وچ جمع ہن ہک زبردست حملہ کر ݙتا ونڄے۔ چنانچہ حضور ﷺ نے عبد اللہ بن ابی حدرد کوں تحقیقات کیتے بھیڄا۔ جݙݨ انہاں نے اتھوں واپس آ کے انہاں قبائل دے جنگی تیاریاں دا حال بیان کیتا تے ݙسایا کہ قبیلہ ہوازن تے ثقیف نے اپݨے تمام قبائل کوں جمع کر گھدے تے قبیلہ ہوازن دا رئیس اعظم مالک بن عوف انہاں تمام افواج دا سپہ سالار ہے تے سو ورہیاں توں زائد عمر دا ٻڈھا۔ درید بن الصمہ جیہڑا عرب دا مشہور شاعر تے منا ہویا بہادر ہئی، بطور مشیر دے میدانِ جنگ وچ گھنایا ڳیا ہے تے اے لوگ اپݨے عورتاں ٻالاں بلکہ جانوراں تک کوں میدانِ جنگ وچ گھن آئن تاکہ کوئی سپاہی میدان توں بھڄݨ دا خیال وی نہ کر سڳے۔

جنگ دے واقعات

نبی کریم 8 ہجری وچ ٻارہاں ہزار مجاہدین دے نال انہاں دے مقابلے کوں نکلے۔ انہاں وچ ݙو ہزار توں زائد نو مسلم تے چند غیر مسلم وی شامل ہن۔ دشمناں نے اسلامی لشکر دے قریب پہنچݨ دی خبر سݨی تاں وادی حنین دے ݙوہیں جانب کمین گاہواں توں اتنے زور دی تیر اندازی کیتی کہ مسلمان سراسیمہ تھی ڳئے۔ مکہ دے نو مسلم افراد سب توں پہلے ہراساں تھی کے بھڄے۔ انہاں کوں ݙیکھ کے مسلمان وی منتشر تھیوݨا شروع تھی ڳئے۔ حضور ﷺ دے نال چند جاں نثار صحابہ میدان وچ رہ ڳئے تے بہادری نال لڑدے رہیے۔ خود رسول اللہ ﷺ تلوار ہتھ وچ گھن کے رجز پڑھدے ویندے ہن۔ ’’انا النبی لاکذب انا ابن عبد المطلب‘‘ آپ ﷺ دی ثابت قدمی تے شجاعت نے مسلماناں دے حوصلے بلند کیتے تے اے مٹھی بھر آدمی دشمن دے سامݨے ڈٹے رہیے۔ حضور ﷺ دے حکم نال حضرت عباس نے ناں گھن کے مہاجر قوم و انصار کوں سݙیا۔ ایں آواز تے مسلمان حضور ﷺ دے گرد کٹھے تھی ڳئے تے ایں شدت نال جنگ شروع تھئی کہ لڑائی دا رنگ بدل ڳیا۔ کفار مقابلے دی تاب نہ گھنا سڳے تے بھڄ نکلے۔ بنو ثقیف نے طائف دا رخ کیتا۔ بنو ہوازن اوطاس وچ جمع تھئے لیکن مسلماناں نے اوطاس وچ انہاں کوں شکست ݙتی۔ مسلماناں کوں شاندار کامیابی تھئی تے دشمن دے ہزاراں آدمی گرفتار تھیے۔

وقتی شکست

ݙاہ ہزار تاں مہاجرین و انصار وغیرہ دا او لشکر ہئی جیہڑا مدینہ توں آپ ﷺ دے نال آیا ہئی تے ݙو ہزار نومسلم ہن جیہڑے فتح مکہ وچ مسلمان تھئے ہن۔ آپ صلی اللہ تعالیٰ علیہ و سلم نے اوں لشکر کوں نال گھن کے ایں شان و شوکت دے نال حنین دا رُخ کیتا کہ اسلامی افواج دی کثرت تے اوندے جاہ و جلال کوں ݙیکھ کے بے اختیار بعض صحابہ دی زبان توں اے لفظ نکل ڳیا کہاڄ بھلا ساݙے تے کون غالب آ سڳدے۔ لیکن خداوند عالم کوں کجھ لوگاں دا اپݨی فوجاں دی کثرت تے ناز کرݨا پسند نہ آیا۔ چنانچہ ایں فخر و نازش دا اے انجام تھیا کہ پہلے ہی حملے وچ قبیلہ ہوازن و ثقیف دے تیر اندازاں نے جیہڑی تیراں دی بارش کیتی تے ہزاراں دی تعداد وچ تلواراں گھن کے مسلماناں تے ٹٹ پئے تاں او ݙو ہزار نو مسلم تے کفار مکہ جیہڑے لشکر اسلام وچ شامل تھی کے مکے توں آئے ہن ہک دم سر تے پیر رکھ کے بھڄ نکلے۔ انہاں لوگاں دی بھڳدڑ ݙیکھ کے انصار و مہاجرین وی پریشان تھی ڳئے۔ حضور تاجدار دوعالم ﷺ دے پائے استقامت وچ وال برابر وی لغزش نہ تھئی۔ بلکہ آپ ﷺ کلہے ہک لشکر بلکہ ہک عالم کائنات دا مجموعہ بݨے ہوئے نہ صرف پہاڑ دی طرح ڈٹے رہیے بلکہ اپݨے سفید خچر تے سوار برابر اڳاں ہی ودھدے رہیے تے آپ ﷺ دی زَبانِ مبارک تے اے الفاظ جاری ہن کہ

اَنَا النَّبِیُّ لَا کَذِبْ اَنَا ابْنُ عَبْدِ الْمُطَّلِبْ

میں نبی ہاں اے جھوٹ نی، میں عبد المطلب دا بیٹا ہاں۔ اینہی حالت وچ آپﷺ نے سڄی طرف ݙیکھ کے بلند آواز نال پکارا کہ یَا مَعْشَرَ الْاَنْصَارِ فورًا آواز آئی کہ اساں حاضر ہیں یا رسول اﷲ! ﷺ، ول کھٻی جانب رخ کر کے فرمایا کہ یَا لَلْمُھَاجِرِیْنَ فوراً آواز آئی کہ اساں حاضر ہیں یا رسول اﷲ! ﷺ۔

فتحِ مبین

عباس رضی اللہ عنہ چونکہ بہت ہی بلند آواز ہن۔ آپ ﷺ نے انہاں کوں حکم ݙتا کہ انصار و مہاجرین کوں پکارو۔ انہاں نے ج یَا مَعْشَرَ الْاَنْصَار اور یَا لَلْمُھَاجِرِیْنَ دا نعرہ مارا تاں ہک دم تمام فوجیں پلٹ پیاں تے لوگ ایں قدر تیزی دے نال دوڑ پئے کہ جنہاں لوگاں دے گھوڑے اژدہام دی وجہ توں نہ مڑ سڳے انہاں نے ہلکا ہووݨ کیتے اپݨے زرہاں سٹݙتے تے گھوڑیاں توں ٹپ ٹپ کے دوڑے تے کفار دے لشکر تے جھپٹ پئے تے ایں طرح جاں بازی دے نال لڑݨ لڳے کہ دم زدن وچ جنگ دا پاسا پلٹ ڳیا۔ کفار بھڄ نکلے، کجھ قتل تھی ڳئے، جیہڑے رہ ڳئے گرفتار تھی ڳئے۔ قبیلہ ثقیف دے فوجاں بڑی بہادری دے نال ڄم کے مسلماناں نال لڑدے رہیے۔ اتھاں تک کہ انہاں دے ستر بہادر قتل تھی ڳئے۔ لیکن جݙݨ انہاں دا علمبردار عثمان بن عبد اﷲ قتل تھی ڳیا تاں انہاں دے پیر وی اُکھڑ ڳئے تء فتح مبین نے حضور رحمۃ للعالمین ﷺ دے قدماں دا بوسہ گھدا تے کثیر تعداد و مقدار وچ مال غنیمت ہتھ آیا۔