غزوۂِ بدر وچ مسلماناں دی کامیابی دے اسباب

غزوہ بدر وچ مسلمان، قریش دے مقابلے وچ ہک ترہائی توں وی گھٹ ہن۔ قریش دے کول اسلحہ وی مسلماناں توں زیادہ ہئی۔ ایندے باوجود کامیابی نے مسلماناں دے قدم چمے۔ غزوہ بدر وچ مسلماناں دی فتح دا سب توں وݙا تے اصل سبب نصرت الہی ہئی۔ اللہ تبارک و تعالٰی توں حضور نبی اکرم صلی اللہ تعالیٰ علیہ و آلہٖ و سلم نے دعا فرمائی ہئی:

"اے اللہ! اے قریش اپݨے سامانِ غرور دے نال آئن تاکہ تیݙے رسول صلی اللہ تعالیٰ علیہ و آلہٖ و سلم کوں کُوڑا ثابت کرن۔ اے اللہ ہݨ تیݙی او مدد آ ونڄے جیندا توں میݙے نال وعدہ فرمایا۔ اے اللہ ! جے اڄ اے مٹھی بھر جماعت ہلاک تھی ڳئی تاں ول روئے زمین تے تیݙی عبادت کتھائیں نہ تھیسی۔"

ایندے جواب وچ اللہ تعالٰی نے فتح دی بشارت ݙتی تے ہک ہزار فرشتیاں نال امداد فرمائی۔ سورهِٔ الانفال وچ غزوه بدر دی تفصیل موجود ہے۔ اسلام نے مسلماناں دے جیہڑے عقائد مقرر کیتے ہن انہاں وچ عقیدہ آخرت کوں بنیادی حیثیت حاصل ہے۔ مسلمان موت دے بعد آوݨ والی ابدی زندگی کیتے ایں زندگی کوں قربان کرݨ کیتے تیار ہوندے۔ شہادت دی موت اوندے نزدیک موت نی، ابدی زندگی ہے۔ ایں عقیدے نے مسلماناں کوں بےجگری نال لڑݨ تے آمادہ کیتا تے موت جیندے توں ہر انسان خائف ہوندے، مسلمان اینکوں خوشی نال قبول کرݨ کیتے تیار ہن۔

اسلامی لشکر اپݨے سالارِ اعظم حضرت محمد صلی اللہ علیہ و آلہٖ و سلم دے ہکو حکم تے جان قربان کرݨ کوں تیار ہئی۔ ہر شخص اپݨے رہبر دے ہر حکم کوں بلا جھجھک منیندا ہئی۔ مسلمان آنحضرت صلی اللہ علیہ و آلہٖ و سلم دے ادنٰی جیہے اشارے تے حرکت وچ آ ویندے ہن۔ لہٰذا انہاں دا تنظیمی ڈھانچہ حریفاں توں بہتر ہئی۔ ایندے برعکس لشکر کفار کئی سرداراں دی کمان وچ ہئی تے انہاں سرداراں وچ اتحاد عمل پیدا تھیوݨا بہت مشکل ہئی۔ چنانچہ جݙݨ قریش نے مل کے حملہ کیتا تاں اونکوں مسلماناں نے روک گھدا لیکن مسلماناں دے منظم حملے کوں قریش نہ روک سڳے۔

عام لڑائی دے آغاز توں پہلے ترئے نامور قریشی سردار میدان وچ آئے تے انہاں نے نہایت متکبرانہ انداز وچ مدمقابل طلب کیتے لیکن او تریہے مقتول تھئے۔ عتبہ، ولید تے شیبہ قریش دے بہت ہی بہادر سردار سمجھے ویندے ہن۔ انہاں دے قتل نال قریش دے حوصلے پست تھی ڳئے۔ بعد وچ ابوجہل دی ہلاکت نے رہی سہی کسر پوری کر ݙتی۔

قبائلی نظام جتھاں وی ہوسی اتھاں اتحاد کامل پیدا تھیوݨا ناممکن ہے۔ قبائلی کبر و غرور تنظیم دا دشمن ہوندے۔ قریشی لشکر وی ایں اصول توں مسثنیٰ نہ ہئی۔ ایں وجہ توں مکہ توں آوݨ والے لشکر وچ اتحاد دا فقدان ہئی۔

اگرچہ لشکر قریشی خاندانی شرافت کوں برقرار رکھݨ کیتے میدان جنگ میں آ ڳیا لیکن ایں مسئلے تے انہاں دے درمیان اختلاف رائے تے بددلی پاتی ویندی ہئی۔ ابوسفیان جݙݨ اپݨے قافلے کوں بچا کے نکل ڳیا تاں اوں نے پیغام بھیڄا کہ جنگ کیتے بغیر واپس ول آؤ لیکن ابوجہل نہ منا۔ ایں تے بنی زہرہ تے بنی عدی واپس ول ڳئے۔ بنو ہاشم کوں مغرور قریشی سرداراں نے آکھا۔ ’’اے بنو ہاشم ! اگرچہ تے ساں ساݙے نال ٹر پئے او لیکن تہاݙا دل تاں حضرت محمد صلی اللہ علیہ و آلہٖ و سلم دے نال ہے۔‘‘ ایندے تے بنی ہاشم وچوں ہک گروہ طالب بن ابی طالب دی سرکردگی وچ واپس ول ڳیا۔ حکیم بن حزام تے عتبہ نے وی جنگ نہ کرݨ دا مشورہ ݙتا لیکن ابوجہل تے حضرمی دے خاندان دے اصرار تے معرکہ کارزار گرم تھی کے رہیا تے سرداراں نے بادل ناخواستہ ایں جنگ وچ شرکت کیتی۔ ایں ہی سلسلے وچ اے ڳال وی قابل ذکر ہے کہ بعض قریشی پکار پکار کے آہدے رہیے ہن کہ ساکوں محسوس تھیندے کہ آسمان توں ساݙے تے بلائیں نازل تھیندے پئے ہن ۔ انہاں دے بعض افراد نے اینجھے خواب ݙٹھے ہن جنہاں وچ انہاں دی تباہی دی خبر ݙتی ڳئی ہئی۔ انہاں تمام چیزاں دی حقیقت اے ہئی کہ جیہڑے لوگ اسلام دی حقانیت کوں سمجھدے ہن تے انہاں کوں معلوم ہئی کہ اساں ’’خدا دا مقابلہ‘‘ کرݨ ویندے پئے ہیں، ایں کیتے او خواب ݙیکھدے ہن کہ انہاں خواباں دے عام چرچیاں نال لشکر قریش وچ اندر ہی اندر بددلی پھیلی ہوئی ہئی۔

مسلماناں دی کامیابی دے بعض دیگر وجوہات وی ہن۔ مثلاً قریش کوں لڑائی دے وقت سورج سامݨے پوندا ہئی تے اوندے نال انہاں دے اکھیاں چندھیاندے پئے ہن۔ جنگ توں چند گھنٹے پہلے بارش تھئی جیں نے قریش دے پڑ دے قریب گپ کر ݙتی جب کہ مسلماناں دا پڑاؤ ریتڑی زمین تے ہئی تے انہاں کوں ایندا فائدہ پہنچا کہ ریت ڄم گئی، اینجھے تمام چیزاں کوں مسلماناں نے اپݨے کیتے غیبی امداد سمجھا تے قریش مکہ نے اتھوں برے شڳݨ گھدے تے انہاں دے حوصلے پست تھیندے چلے ڳئے۔