غزوات تے سرایا دا دور

مدینہ وچ ہک ریاست قائم کرݨ دے بعد مسلماناں کوں اپݨے دفاع دے کئی جنگاں لڑنے پئے۔ انہاں وچوں جنہاں وچ حضور صلی اللہ علیہ و آلہٖ و سلم شریک ہن، کوں غزوہ آہدن تے جنہاں اچ شریک آپ صلی اللہ علیہ و آلہٖ و سلم نہ ہن انہاں کوں سریہ آکھا ویندے۔ حضرت محمد ﷺ دے دور نبوی دے جنگاں جنہاں دا تذکرہ مورخین تے سیرت نگار غزوات نبویﷺ دے عنوان نال کریندن انہاں دا آغاز ستویں صدی عیسوی وچ دین اسلام دے غلبے دے بعد توں ہی تھی ڳیا ہئی۔

غزوہ دے معنی

غزوہ دی جمع غزوات ہے۔ غزوہ دا معنی ہے قصد کرݨا تے غزوات یا مغازی دا لفظ رسول اللہ ﷺ دا بنفس نفیس کفار دے مقابلے کیتے لشکر دے ہمراہ تشریف گھن ونڄݨ دے ہن تے ایہ قصد کرݨا شہراں دی طرف ہووے یا میداناں دی طرف عام ہے۔

غزوہ تے سریہ ݙوہیں عربی زبان دے الفاظ ہن جیہڑے درج ذیل مفہوم دے حامل ہن:

• غزوہ: دشمن نال جنگ کیتے ونڄا۔
• سَرِیَّہ: فوج دی جماعت جیندے وچ ترئے سو توں پنج سو تک افراد ہوون۔

مصنفین سیرت دی ایں اصطلاح وچ او جنگی لشکر جیندے نال حضور ﷺ وی تشریف گھن ڳئے اوں کوں غزوہ آہدے ہن تے لشکراں دے او جماعتاں جنہاں وچ حضور ﷺ شامل نی تھئے انہاں کوں سرِیّہ آہدن۔

حضرت محمد صلی اللہ علیہ و آلہٖ و سلم دے زیر قیادت 28 غزوات تھئے۔ جنہاں وچوں 9 غزوات وچ قتال دی نوبت پیش آئی جبکہ باقی غزوات وچ بغیر قتال دے مقصد حاصل تھی ڳیا۔ 7 غزوات وچ حضور ﷺ کوں پیشگی اطلاع مل ڳئی ہئی کہ دشمن حملے دی سازش کریندے پئے ہن ۔ غزوات دا سلسلہ 8 (2 ہجری تا 9 ہجری) سال تک جاری ریہا جنہاں وچ سنہ 2 ہجری وچ سب توں زیادہ (8غزوات) غزوات پیش آئے ۔

غزوات دا مقصد تے پسِ منظر

قرآن کریم وچ جہاد دا حکم آوݨ تے جنگاں دا سلسلہ شروع تھیا، تاہم ایہ غزوات دیگر عام جنگاں دی طرح نہ ہن جنہاں وچ صرف قتل وغارت گری مقصود ہوندی ہے، بلکہ انہاں اچ اسلامی احکامات دی انتہائی سختی نال پابندی کیتی ویندی ہئی تے بے جا جاناں دے ضیاع، ضعیفاں، عورتاں، ٻالاں تے غزوہ وچ غیر موجود افراد نال قطعی تعرض نہ کیتا ویندا ہئی تے نہ ہی مویشیاں، درختاں تے کھیتیاں کوں تباہ و برباد کیتا ویندا ہئی۔ البتہ غزوہ بنی نضیر اچ اوں قبیلے دے جیہڑے باغات ختم کر ݙتے ڳئے ہن اوندی وجہ ایہ ہئی کہ ایہ باغات دشمن دے کمین گاہواں ہن جتھاں او سازشیں رچیندے ہوندے تھے، ایں واسطے انہاں کوں تباہ کرݨا پیا۔

پہلی مرتبہ جہاد دا حکم نبوت دے مدنی دور وچ نازل تھیا۔ ایندے توں قبل مسلماناں کوں طاقت دے استعمال دی اجازت نہ ہئی بلکہ صبر دی تلقین تے اوندے تے جنت دی بشارت ݙتی ویندی ہئی۔ جہاد دا حکم وی بتدریج نازل تھیا۔ آغاز وچ صرف اپݨے دفاع کیتے لڑݨ دی اجازت ݙتی ڳئی:

جنہاں نال جنگ کیتی ونڄے، اُنہاں کوں جنگ دی اجازت ݙتی ڳئی، اِیں کیتے کہ اُنہاں تے ظلم تھیا ہے، تے اللہ یقیناً اُنہاں دی مدد تے پوری قدرت رکھدے۔ اوہ جیہڑے اپݨے گھراں وچوں ناحق کڈھ ݙتے ڳئے، صرف اِیں ڳالھ تے کہ اوہ آہدے ہن کہ ساݙا رب اللہ ہے۔

قرآن: سورۃ الحج: 39 - 40

ول بتدریج حکم نازل تھیا کہ ہݨ اسلام دی شوکت تے غلبے کیتے جہاد کرو تاکہ دنیا توں فتنہ ختم تھیوے تے اللہ دی وحدانیت کوں فروغ ملے:

تے انہاں نال لڑو اتھاں تک کہ فتنہ ناپید تھی ونڄے تے اللہ دا دین غالب نہ تھی ونڄے۔ جے اے رک ونڄن (تاں تساں وی رک ونڄو) زیادتی تاں صرف ظالماں تے ہی ہے۔

قرآن: سورۃ البقرہ: 193