علم الآثار

آرکیالوجی کوں علم الآثار وی آہدے ہن۔ انسانی تاریخ تے ثقافت دا مطالعہ جہڑا آثارقدیمہ دی صورت وچ کتھائیں کہیں شکل وچ محفوظ رہ ون٘ڄݨ آلی باقیات دی بازیافت جینویں دستاویزات تے قدیم عمارتاں دی مدد نال کیتی ون٘ڄے او آرکیالوجی ہوندا ہے۔
آرکیالوجی ماضی دی انھاں باقیات دا مطالعہ ہے، جہڑا لوک آپݨے پچھوں چھوڑ ڳئے ہن۔ جینویں عمارات تے اشیاء وگیرہ۔ انھاں وچوں اکثر شئیاں سمندراں وچ ٻُݙیاں ہوئیاں یا زمین وچ دفن تھیاں ہوئیاں ہوندیاں ہن۔ جیکوں زمین پٹ تے کڈھا ویندے۔ کھُدئی دے دوران لبھیاں ڳیاں پُراݨیاں شئیاں، عمارتاں، برتناں، ہݙیاں تے ہتھیار وغیرہ دا مطالعہ کرت ماہرین پُراݨیاں تہذیباں دے بارے وچ معلومات کٹھیاں کریندے ہن۔ ایں کوں آرکیالوجی دا علم آہدے ہن۔

وادی سندھ دی قدیم نسلیاتی گروہ

• آسٹرو یلائیڈ
• رومی النسل
• حبشی
• منڈا قبیلے (بھیل، کیہل)
• دراوڑی قبلے

ہڑپائی تہذیب دے ادوار

ہڑپای تہذیب کوں چار دوراں وچ ونڈیا ڳئے۔ ١۔ قبل از پڑپائی دور ٤٠٠٠ ق م توں ٣٠٠٠ ق م ٢۔ ابتدائی ہڑپائی دور ٣٠٠٠ ق م توں ٢٥٠٠ ق م ٣۔ عروج یافتہ ہڑپائی دور ٢٥٠٠ قم توں ٢٠٠٠ ق م ٤۔ متاخر ہڑپائی دور ٢٠٠٠ قم توں ١٨٠٠ ق م

ہاکڑہ تمدن

پاکستان وچ ہاکڑہ تمدن دے ٣٢ مقاماں تے آثار ملے ہن۔ انھاں وچوں اہم ایہ ہن۔

• ڈیری والا
• گنویری آلا
• سوئی وہار
• رحمان ڈھیری
• کالی بانگاں(راجھستان)
• جلیل پور
• امری (سندھ)

[[ونکی:سرائیکی زبان تے ادب]]