عبدالرحمٰن سوم اموی

عبیدالرحٰمن الناصر Abdul Rehman Al-Nasir
خلیفہ عبدالرحمٰن سوم دا جاری کردہ درہم
حیثیت:	امیر (912ء-929ء)، علاقائی خلیفہ (929ء-961ء)
جمݨ ݙیہاڑہ:	11 جنوری 889ء
وفات :	15 اکتوبر 961ء، (عمر 72 سال)

عبدالرحمٰن سوم المعروف عبد الرحمن الناصر (912ء توں 929ء تک بحیثیت امیر تے 929ء توں 961ء تک بحیثیت خلیفہ) اندلس وچ خلافت امویہ دا سب توں مشہور حکمران ہئی جیہڑا عبد الرحمن الثالث تے عبد الرحمن اعظم دے ناواں نال وی بھی معروف اے۔ تخت نشینی17 اکتوبر 912 (عمر 21) کوں بطور امیر دے تھئی تے 929ء وچ خلیفہ دا لقب اختیار کیتس۔ پیدائش 11 جنوری 889ء دی ہس تے وفات 15 اکتوبر 961ء 72 سال دی عمر وچ قرطبہ وچ تھئی۔ ایندا مسلک اہل سنت (مالکی فقہ) ہئی۔

عبدالرحمٰن الناصر دی امارت تے بعد ازاں خلافت دا دور

او جݙݨ تخت تے بیٹھا تاں ملک دی حالت بہت خراب ہئی۔ ہر طرف بغاوتاں پھیلیاں ہوئیاں ہن تے بادشاہ دا حکم قرطبہ توں باہر چلݨا بند تھی ڳیا ہئی۔ الناصر دی عمر اوں وقت صرف 22 سال ہئی لیکن اوں دے باوجود اوں نے اینجھی قابلیت نال حکومت کیتی کہ ݙاہ پندرہاں سال دے اندر ملک وچ امن قائم کر ݙتا۔ اوں نے نہ صرف اسلامی اندلس وچ امن قائم کیتا بلکہ شمال دے پہاڑاں وچ قائم مسیحی ریاستاں کوں وی ٻاجگزار بݨا گھدا۔ عبد الرحمٰن نے فوجی قوت کوں بڑی ترقی ݙتی۔ اوں دی فوج دی تعداد ݙیڈھ لکھ ہئی۔ اوں دے دور وچ بحری قوت وچ وی بہت اضافہ تھیا تے اندلس دے بحری ٻیڑے وچ 200 جہاز شامل تھئے جبکہ ساحلاں تے پنجاہ ہزار سپاہی ہر وقت حفاظت کیتے موجود رہندے ہن۔

اندلس دی ایں قوت تے شان کوں ݙیکھ کے یورپ دے حکومتاں نے عبد الرحمٰن اعظم نال تعلقات قائم کرݨا چاہے چنانچہ بازنطینی سلطنت تے فرانس تے جرمنی دے حکومتاں نے اپݨے سفراء اوں دے دربار وچ بھیڄے۔ اندلس دے اموی حکمران ہݨ تک "امیر" سݙویندے ہن تے انہاں نے خلافت دا دعویٰ نہ کیتا ہئی لیکن چوتھی صدی ہجری وچ بغداد تے بنی بویہ دے قبضے دے بعد عباسی خلفاء بویہی حکمراناں دے ماتحت تھی ڳئے ہن۔ عبد الرحمن نے جݙݨ ݙٹھا کہ خلافت وچ جان نہیں رہی تے او ہک طاقتور حکمران بݨ ڳیا ہے تاں اوں نے امیر دا لقب چھوڑ کے اپݨی خلافت دا اعلان کر ݙتا۔ اوں دے بعد توں او تے اوں دے جانشیں خلیفہ سݙاوݨ لڳے۔

نومبر ٩٢٨ ء وچ عبدالرحمن الناصر نے سکے بݨاوݨ کیتے ٹکسال بݨایا۔ آپݨے ناں نال الاندلسی دا خطاب ہٹا تے سونے دے دینار تے چاندی دے درہم بݨائے۔

سیرت تے کردار

جامع مسجد قرطبہ

عبد الرحمٰن صرف ہک طاقتور حکمران ہی نہ ہئی بلکہ او بڑا لائق، عادل تے رعایا پرور بادشاہ ہئی۔ اوں دے زمانے وچ حکومت دی آمدنی ہک کروڑ ویہہ لکھ دینار ہئی۔ اوندے وچوں ہک ترہائی رقم او فوج تے خرچ کریندا ہئی تے باقی کوں وقت ضرورت کم آوݨ واسطے خزانے وچ جمع کر ݙیندا ہئی۔

اوں دے عدل و انصاف دا اندازہ ایں ڳالھ توں لڳ سڳدے کہ ہک مرتبہ اوں دے پتر نے بغاوت کیتی۔ جݙݨ او گرفتار کر کے گھنایا ڳیا تاں عبد الرحمٰن نے اوں کوں موت دی سزا ݙتی۔ اوندے ولی عہد نے اپݨے بھرا کوں معاف کرݨ کیتے گڑ گڑا کے سفارش کیتی لیکن عبد الرحمٰن نے جواب ݙتا:

” ہک پیو دی حیثیت نال میں اوں دی موت تے ساری زندگی ہنجاں وہیساں لیکن میں پیو دے علاوہ بادشاہ وی ہاں۔ اگر باغیاں دے نال رعایت کریساں تاں سلطنت ٹکڑے ٹکڑے تھی ویسی۔ “ اوں دے بعد اوں دا پتر قتل کر ݙتا ڳیا۔

انہاں تمام خوبیاں دے باوجود عبد الرحمٰن دی زندگی ہک بادشاہ دی زندگی ہئی۔ اساں اوں دا مقابلہ خلفائے راشدین یا عمر بن عبدالعزیز نال نی کر سڳدے۔ نہ او نور الدین تے صلاح الدین دی طرح ہئی تے نہ او اپݨے خاندان دے امیر شام دی طرح ہئی۔ اوں نے اپݨی لونڈی زہرہ کیتے قرطبہ دے نواح وچ ہک وستی قائم کیتی جیہڑی مدینۃ الزہرہ سݙیندی ہے۔ اوندے تے اس نے کروڑاں روپیہ صرف کیتا۔ اوندی تعمیر چالہی سال تک جاری رہی۔ اوندے وچ شاہی خاندان دے امرا دے وݙے وݙے محل تے ملازمین واسطے مکانات تے سرکاری دفاتر ہن۔ اوندے وچ ہک چڑیا گھر وی ہئی جیندے وچ طرح طرح دے جانور پھردے ہوندے ہن تے شہر دے لوگ تفریح کیتے اتھاں آندے ہوندے ہن۔

مدینۃ الزہرہ دے محلات دی تکمیل تھیوݨ دے بعد لوگاں نے خلیفہ کوں مبارک باد ݙتی۔ جمعہ دا ݙینہہ ہئی مسجد وچ سب نماز کیتے جمع تھئے۔ قاضی منذر نے خطبہ پڑھا تے اوں خطے وچ عبد الرحمٰن دی ایں فضول خرچی دی مذمت کیتی تے برا بھلا آکھس۔ قاضی منذر ٻہوں دلیر ہن تے حق ڳالھ آکھݨ توں کݙہیں باز نہ آندے ہن۔ عبد الرحمٰن وی ہک عادل حکمران ہئی ایں واسطے اوں نے قاضی دے ڳالھیں صبر نال سݨیاں تے اپݨی غلطی دا اعتراف کیتا۔ عبد الرحمٰن دے بعد اوں دا پتر حکم ثانی تخت تے ٻیٹھا۔