سیرت النبیﷺ

ملک محمد رمضان ارائیں سرائیکی مترجم، وکی پیڈین،.سرائیکی نیشلسٹ، سماجی کارکن ہے،تحصیل ڄام پُور ضلع راڄن پور نال تعلق رکھدِن

۞_سیرت النبیﷺ _۞

قسط: پنجویں/٥ لکھت: م م رمضان ارائیں تَریخ: ٢٠_٠١_٢٠٢١ء

کیا تَئیں نہ ݙٹھا ہا جو تیݙے رب ہاتھی آلیں نال کیاکیتا ہا؟ تے انہاں دی سوچ کوں نا مُراد بݨایا ہا؟ اللّہ پاک نے پَکھّیاں(ابابیل)کوں اَٻل ٻانہاں تعداد ءچ بھیڄا جیرھےجو پَکّی مِٹی دےوَٹے(کنکریاں)سَٹیندےہَن.. ایں طرح رب کریم نےاُنہاں کُوں کھادےہوئےبُھوں(بھوسہ) وان٘گ کر ݙتا... سورۃ الفیل.. آیت ١ کَنوں ٥... "الفیل"والا واقعہ تݙاہاں تھیا ہا جیرھےسال سوہݨےنبی دا ڄمݨاں مبارخ ہا(571ء).. یمن دےحبشی نژاد عیسائی بادشاہ ابرھہ بن اشرم سَٹھ(٦٠) ہزار فوج تے١٣ ہاتھی گِھن کراہیں خانہ کعبہ شریف کُوں ڈھہاوَݨ کیتےمَکّے تےحملہ آن کیتا... ابرھہ بن اشرم پہلاں عیسائی فوج دا جرنیل ہَا،جین٘دی سربراہی ءِچ فوج یمن پَٹھی ڳئی، شاہ حبشہ نےیمن دی حمیری نسل دےیہودی بادشاہ"یوسف ذونواس"جیرھا عیسائیاں اُتےظلم و زیادتی کریندا ہا اُون٘دا پُور گھنݨ سانگےایں کم کوں ودھایا. ٥٢٥ء تَئیں ایں سارےعلاقےتےحبشی حکومت دےایرےتَکڑےکیتےڳئے.. ابرھہ بن اشرم وَدھدیں پَھلدیں، مُکدی مُکاؤ یمن دا خود مختیار بادشاہ بݨ ٻیٹھا لیکن وَݙی کمال چالاکی نال ناں دےطورتےشاہ حبشہ دےوَݙیپےکُوں مَنی رکھیا تےاپݨےآپ کُوں اوندا نائب شاہ حبشہ سَݙویندا رہ ڳیا.. ابرھہ ہک کَٹر سَڑول عیسائی ہا، اپݨی شاہی کُوں پَکا کرݨ واسطےاوں نےعرب ءچ عیسائیت پھیلاوَݨ دا سوچیا تےݙوجھا ارادہ اُوندا عربیں دےوَݨج وَپار تےقبضہ کَرڑاں ہا. ایں مقصد کیتےیـمن دےتَخت "صنعاء"ءچ ہک وَݙا کلیسا(گرجا)بݨوایا جینکوں عرب تاریخ دان "القلیس"تےیونانی "ایکلیسیا"اَہدِن.ایں کلیسا دےبݨاوݨ دےݙو مقصد ہَن، ہک عیسائیت مذہب دی تبلیغ کرتےعربیں،مسلمانیں دےحج دا رخ کعبہ کَنوں اپݨےکلیسا دی طرف موڑݨ ہا، ایں حالت ءچ سرخروئی ملݨ نال ݙوجھا نتیجہ اےنکلدا ہا جوعربیں دا سَبھ وݨج وپارجیرھا جو خانہ کعبہ شریف دی وجہ نال تھیندا ہا او سَبھ یمن دےحبشی عیسائیں کَنوں آویسی.. ابرھہ نے پہلےشاہ حبشہ کوں اپݨی منشا ݙسائی تےول عام منادی کرا ݙتی جو "میں عربیں دا حج کعبہ کَنوں اکلیسیا دی طرف موڑےبغیر نہ راھساں" ایں ہوکے توں بعد ہک عرب(حجازی) کوڑیج ڳیا تے کہیں نا کہیں طریقےنال گرجا ءچ وَڑ ڳیا تےٹَٹی(پاخانہ)کرآیا.. اپݨے کلیسا دی ایں توہین دے موقع ابرھہ قَسم چاتی جو اُوں وقت تک آرام نہ کریساں جݙݨ تک خانہ کعبہ کُوں ڈاہیساں نہ.. ایں توں بعد سَن 570ء دےآخر ءچ ابرھہ 60ہزارفوج تے 13ہاتھی گھن یمن کَنوں مکہ دےاُتےحملہ کرݨ سانگے روانہ تھیا... رستےءچ ݙو عرب سرداریں مقابلہ کرݨ دی کوشش کیتی مگرشکست ملیونےتےابرھہ کہیں طوفان وانگے مکہ دےمضافات "المغس"ءچ آن پُڄیا.. اتھاں ابرھہ دےلشکر اپݨا مَݙ سٹیا تےچند دستےابرھہ دےحکم مطابق لُٹ مار شروع کرݙتی، اہل تمامہ تےقریش دےڈھیرسارےمال ڈھڳی لُٹ گھدا جیندے ءچ مکہ دےسردار تےآپﷺدےݙاݙا سئیں حضرت عبدالمطلب بن ہاشم دےݙو سَو مارھی(اونٹ) نال ہن.. ایں توں بعد ابرھہ نےاپݨا ہک قاصد مکہ دےسردارحضرت عبدالمطلب دو پَٹھیا، تےاوندے ذریعے مکہ آلیےکوں سَنیہا ݙتا جو میں تہاݙےنال لڑݨ بِھڑݨ کائنی آیا بلکہ کعبےکوں ڈھاوَݨ آیاں، اگرتُساں نہ لڑو میں تہاݙی ڄان مال کوں کجھ نہ آکھساں.. حضرت عبدالمطلب نےوَلدا ݙتا"اساں ءچ ابرھہ نال لڑݨ دی طاڳت کائنی کعبہ اللّہ پاک دا گھرہے او چاہوےتاں اپݨاگھرآپ بچا سڳدے". قاصد آکھیا"تُساں میݙےنال ڄُلو ابرھہ کَنوں ڄُلدوں. "او ایں ڳالھ تےراضی تھی ڳیا... روانہ تھی پئے. حضرت عبدالمطلب ٻہوں سوہݨی شخصیت دےمالک ہن ابرھہ جنابِ مطلب کُوں جَیں ویلھےݙٹھا اتنا متاثر تھیا جو اپݨےتخت کَنوں لَہہ تےمطلب سئیں نال آٻیٹھاــ ول پُچھس تُساں کیا چاہن٘دو؟ اُوں آکھیا جو میݙےمارھی(اونٹ)جیرھےپکڑیےہیوےانہاں دی واپسی چاہنداں" ابرھہ اےڳالھ سُݨ تےسوچ وچار کیتی تےآکھیا: تُساں میکوں اپݨےݙو سَو مارھی(اونٹ) واپس کرݨ دا مطالبہ تےکیتےمگر بیت اللّہ دا نی آکھیا جیرھی جو تُہاݙی تےتُہاݙے ݙاݙےبابیں دےدین دی مُنڈھ اے.. میں اُونـ٘کوں تروڑݨ آیاں مگر تہاکوں اون٘دی کئی فکر تک کائنی.. اے ڳالھ سُݨ تےحضرت عبدالمطلب آکھݨ لڳا مارھیں(اونٹوں)دا مالک میں آں ایں سانگےتئیں کنوں اوندی واپسی دی درخواست کیتی اے، ریہا اےگھر ایں گھر دا مالک اللّہ پاک ہےاُو ہی این٘دی حفاظت آپ کریسی.. ابرھہ غروری انداز ءچ ولدا ݙتا"کعبہ کوں ہُݨ تہاݙا اللّہ وی میں کنوں نی بچا سڳدا"(استغفراللّہ). ـ حضرت عبدالمطلب ول ولدا ݙتا"اےمعاملہ تُوں ڄاݨ تےاللّہ ڄاݨے".. لیکن اےاوندا گھراےتےاُوں نے اڄ تک ایندےاوندےکہیں ٻئےکوں مسلط نی تھیوݨتھیوݨ ݙتا.."اے آکھ تےحضرت عبدالمطلب ابرھہ کَنوں اپݨےمارھی واپس گھندیں ہوئیں مکہ آڳئے...

۞ _سیرت النبیﷺ _۞

قسط: چھیویں/6 لکھت: ===م م رمضان ارائیں=== تَریخ: ٢١_٠١_٢٠٢١ قریش اتنی وَݙی فوج نال لَڑ تے کعبہ کُوں بچاوݨ دی طاڳت نا رکھین٘دےہن، ایں ڳالھوں حضرت عبدالمطلب پوری قوم قریش کوں آکھیا جو تُساں اپݨےٻال ٻچےتےمال ڈھڳی گھن تےپہاڑیں ݙو وَن٘ڄو تاں جو قتل عام کَنوں بَچ سَڳو.. وَل اُو قریش دے کُجھ سرداراں نال حرم کعبہ پُڄیےتےاللّہ پاک کنوں اپݨی بےزوری کوں نشابُرکر کراہیں دعاواں منگیاں جو رب کریم اپݨےگھر دی ݙیکھ بھال آپ کر، تاریخ دانیں حضرت عبدالـمطلب دے جو دعائیہ اشعار نقل کیتے ہن او اے ہِن.. ""الٰہی! بندہ اپݨےگھر دی ݙیکھ بھال کرین٘دےتُوں وی اپݨےگھردی حفاظت فرما کَل انہاں دی صلیب تےتدبیر تیݙی تدبیراُتے غالب نہ آوے، عیسائیں دی اولاد دے مقابلےءچ اڄ اپݨی آل دی مدد فرما.. اےمیݙےرب! تیݙےسِوا میں اُنہاں دےمقابلے کہیں کَنوں اُمید نی رکھین٘دا، اےمیݙےرب! اِنہاں کولوں اپݨےحرم دی حفاظت فرما"" اےدعاواں مَن٘گ کراہیں حضرت عبدالـطلب ٻئےقریش دےسرداراں تےباقی مکےآلیں دےرَلےپہاڑاں ݙو چلے ڳئے. ݙوجھے ݙینہ ابرھہ نےمکےاُتےحملےدا حکم ݙےݙتا، تےحملےسانگے اڳوں تےپیر پاتےجَئیں ویلھے، حیرانگی دی ڳالھ اے، ابرھےدا خاص ہاتھی "محمود"مکےݙو ونڄݨ دی بجائےہکےدَم ٻہہ ڳیا اپݨی جاہ تُوں ذرا نہ ہَلیا چُلیا ٻہوں کوششاں کیتیاں ڳئیاں سَبھےناکام تھیاں مگر ہاتھی دا جَئیں ویلھے مُنہ مُلخ شام دی طرف کیتا ڳیا اُٹھی تےونڄݨ پئےڳیا، اینویں یـمن ݙو رُخ کیتا تےدُھرکݨ لڳ پیا مگرمکے دی طرف ہک انچ تئیں نہ ٹُریا، باقی ہاتھیں سمیت سارا لشکر اپݨی جاہ تےرُکیا کھڑا ہا.. اَڄݨ او سَبھ ایں رولےرَپھڑ ءچ ہَن تے اللّہ پاک دے قہر انہاں کوں ولھیٹ گھدا، اللّہ دےحکم نال ابابیلیں دیاں جھاراں دیاں جھاراں پَلٹیج پئیاں تےہر ابابیل دی چُنج ءچ تےپیریں ءچ پتھر(کن٘کر) ہن. ابرھہ دےوہم گُمان ءچ کائناں ہا جو میݙےنال کیا تھیوݨ والا ہے، لشکردے اُتےپتھریں(کن٘کریں) دی بارش شروع تھی ڳئی.. اُو پتھر کیا پتھر ہن او رب تعالیٰ دا عذاب ہا جتھاں پتھر ڈھاندےہن بجائےزخمی تھیوݨ دےکہیں دستی بمپ وانگوں تباہی مچا ݙین٘دےہَن، اللّہ دےگھر اُتےحملہ کرݨ دی جرآت کرݨ آلیوں کُوں کتھاہیں جاہ نہ ملدی ہَئی... تھوڑی دیر تھئی ابرھہ اپݨے٦٠ہزار لشکر تے١٣ہاتھیں سمیت پتھریں دی بارش ءچ اپݨےانجام کوں پُڄیا ایں پُڄیا جیویں کھادا ہوئیا بُھوں(بھوسہ) ہووے. ہر پاسے انسانیں دیاں لاشاں درنبھیاں پئیاں ہووِن، ݙیکھݨ دی حالت ءچ نہ ہوون. اےواقعہ571ء ءچ محرم دےمہینے ءچ مزلفہ تے منیٰ دےادھواݨ وادی محصب دےنیڑےمحسر آلی جاہ تےتھیا ہا. جیرھےسال اےواقعہ تھیا عرب آلےاونکوں "عام الفیل"اہدِن یاد رہ ایں سال ایں واقعےتوں ٹھیک پنجاہ(٥٠)ݙینہ بعد نبیاں دےامام حضورپاکﷺ دا ڄمݨا مبارخ تھیا ہا...

۞ــ سیرت النبی ﷺ ــ۞

قسط ستویں/٧

لکھت===م م رمضان ارائیں===

تَریخ: ١٣/٣/٢٠٢١

...

جݙاں حضرت ابراھیم علیہ السّلام تےحضرت اسمائیل علیہ السّلام دےنال مل تےخانہ کعبہ کوں بݨایا تے ایندے نال تبلیغ شروع کیتی.. قبیلہ جرھم و قطورا نےدینِ ابراھیمی قبول کر گِھدا تےرب کریم کوں ہک خدا مَنیا..  حضرت ابراھیم علیہ السّلام دے بعدحضرت اسمائیل علیہ السّلام ایں سلسلےکُوں جاری رکھیا، مکّہ ءچ آباد ہووَݨ والےلوکاں دین ابراھیمی کوں اپݨا دین بݨاگھدا ہا،  اُوں وخت اولاد اسمائیل سمیت سَبھ قبیلے مکّہ ءچ ہِک خدا دی عبادت کرݨ دے قائل ہَن تےخانہ کعبہ شریف دا احترام پوری طَراں قائم ہا. وَل جݙوں حضرت اسمائیل دا وصال تِھیا تےاُوندےبعدکُوئی نبی اہل مَکّہ دی راہنمائی سانگےنہ آیا ایں ڳالھوں اےقوم شرک و گمراہی ءچ وَدھدی ڳئی. پچھلی قسط ایں ڳالھ دا اظہار کیتاڳیاہا جو جݙاں مکےاُتےایاد و بنو خزاعہ ہک کَنوں ڈھیر حملےکیتےہن ایں واروں بنو اسمائیل دےکئی قبیلیں کُوں اپݨا ݙیس مکہ چھوڑݨاں پئےڳیا ہا، اُوں وَخت اےلوک برکت دی غرض نال کعبہ دا ہک پتھر وی اپݨےنال گھن ڳئے ہَن. کعبےدی نسبت نال ایں پتھر دی ٻَہوں تعظیم کریندے ہَن، ایں تعظیم دا اثر ایں تھیا جو آوݨ والے وَخت ءچ اُنہاں دی آل اولاد نےایں پتھرکُوں معبود مجازی دا درجہ ݙےݙتا ہا.. ایں طراں انہاں ءچ شرک دی پاڑ پَھپھڑݨ پئی ڳئ..

سچائی دے شیشےنال ݙٹھا ون٘ڄیجےتےعرب دےواسی خاص طورتےمکہ دےراہݨ آلےلوکاں ءچ باقاعدہ شرک و بت پرستی دا مُنڈھ حضرت ابراھیم علیہ السّلام دےبعد ݙھائی ہزار سال شروع تھیا، جݙاں بنو خزاعہ نےمکہ اُتے قبضہ کیتا ہا اُوں تُوں بعد  عرب واسیں وچوں سَبھ تُوں پہلاں بُت پرستی دا مُنڈھ ایں قبیلےخزاعہ دا سردار "عمرو بن لحی"نےٻَدھیا ہا، اےبندہ خانہ کعبہ دا مُتوَلی ہا. ہک دفعہ اےملخ شام ڳیا تےاوں اُتھوں دےلوکیں کوں بُت پرستی کریندیں ݙٹھا ہا.. اےسارےپَنج بُت ہَن جِنہاں دے ناں اےہن"ود، یغوث، سواع، یعوق تےنسر"انہاں بُتاں کُوں نوح علیہ السّلام دی قوم وی پوجا کریندی ہَئی، اےبندہ اُتھاؤں اےبُت نال گھن آیا تےواپسی تے جَدہ دےمقام کَنیں بُتیں کُوں دفن کرݙتا تے مکّہ پُڄݨ دےبعد وا ویلا کیتا جو میݙےتابع جِن ہےجِن میکوں اُوں بُتیں دا ݙسائےجین٘کوں قوم نوح مَنیندی تےپُوجاکریندی ہَئی. ول اُو مکہ دےواسیں کُوں جیرھےجو پہلےبت پرستی دی طرف کجھ رغبت رکھین٘دےہَن نال گھن کراہیں جَدہ پُڄیا. اُوں جاہ تےجِتھاں بُت فن کیتےہانِس،اُتھاؤں زمین کوں کَھݙا مار کراہیں بُت کڈھیےتے سَبھنیں کُوں ݙکھایا تےمکہ آکراہیں خانہ کعبہ ءچ بُت رَکھ ݙتے، جتھاں تعظیم نال ایں بُتاں دی عبادت شروع کرݙتی تےانہاں بُتاں کوں وَکھری وَکھری خدائی صفات دا مالک تصور کیتاوَن٘ڄݨ پئےڳیا.. ایندےنال نال اہل مکہ وی خود نَویں نَویں بُت بݨاوَݨ پئےڳئےاے راند چل پئی جیندے نال ڈھیرسارےبُت بݨائےڳئے، جنہاں آوَݨ والے زمانےءچ مُشرکین عرب ءچ وَݙی اہمیت حاصل کیتی..

کیوں جو کعبےدی وجہ کَنوں پوری وادی عرب دا مرکز مکہ ہا، عرب وادی دے ساریں واسیں دا رخ وی اُݙاہیں ہا. جݙاں ٻَئےݙوجھےقبیلے دےلوک حج دےݙینہواراں مکہ ان٘دےہَن اُتھاؤں بُتیں دی پُوجا ݙیکھ کراہیں اثر گھندےہَن تے واپسی ویندیں واری انہاں بُتاں دی شکلاں بݨوا تےنال گھن ویندے ہَن تےاپݨےاپݨےعلاقیں ءچ نصب کرتے پوجا شروع کر ڈیندے ہَن......

.....جاری ہے......... »»»

م م رمضان ارائیں

»»»»»ــــــ»جاری اے....

۞ــ سیرت النبی ﷺ ــ۞

قسط ستویں/٧

لکھت===م م رمضان ارائیں===

تَریخ: ١٣/٣/٢٠٢١

...

جݙاں حضرت ابراھیم علیہ السّلام تےحضرت اسمائیل علیہ السّلام دےنال مل تےخانہ کعبہ کوں بݨایا تے ایندے نال تبلیغ شروع کیتی.. قبیلہ جرھم و قطورا نےدینِ ابراھیمی قبول کر گِھدا تےرب کریم کوں ہک خدا مَنیا..  حضرت ابراھیم علیہ السّلام دے بعدحضرت اسمائیل علیہ السّلام ایں سلسلےکُوں جاری رکھیا، مکّہ ءچ آباد ہووَݨ والےلوکاں دین ابراھیمی کوں اپݨا دین بݨاگھدا ہا،  اُوں وخت اولاد اسمائیل سمیت سَبھ قبیلے مکّہ ءچ ہِک خدا دی عبادت کرݨ دے قائل ہَن تےخانہ کعبہ شریف دا احترام پوری طَراں قائم ہا. وَل جݙوں حضرت اسمائیل دا وصال تِھیا تےاُوندےبعدکُوئی نبی اہل مَکّہ دی راہنمائی سانگےنہ آیا ایں ڳالھوں اےقوم شرک و گمراہی ءچ وَدھدی ڳئی. پچھلی قسط ایں ڳالھ دا اظہار کیتاڳیاہا جو جݙاں مکےاُتےایاد و بنو خزاعہ ہک کَنوں ڈھیر حملےکیتےہن ایں واروں بنو اسمائیل دےکئی قبیلیں کُوں اپݨا ݙیس مکہ چھوڑݨاں پئےڳیا ہا، اُوں وَخت اےلوک برکت دی غرض نال کعبہ دا ہک پتھر وی اپݨےنال گھن ڳئے ہَن. کعبےدی نسبت نال ایں پتھر دی ٻَہوں تعظیم کریندے ہَن، ایں تعظیم دا اثر ایں تھیا جو آوݨ والے وَخت ءچ اُنہاں دی آل اولاد نےایں پتھرکُوں معبود مجازی دا درجہ ݙےݙتا ہا.. ایں طراں انہاں ءچ شرک دی پاڑ پَھپھڑݨ پئی ڳئ..

سچائی دے شیشےنال ݙٹھا ون٘ڄیجےتےعرب دےواسی خاص طورتےمکہ دےراہݨ آلےلوکاں ءچ باقاعدہ شرک و بت پرستی دا مُنڈھ حضرت ابراھیم علیہ السّلام دےبعد ݙھائی ہزار سال شروع تھیا، جݙاں بنو خزاعہ نےمکہ اُتے قبضہ کیتا ہا اُوں تُوں بعد  عرب واسیں وچوں سَبھ تُوں پہلاں بُت پرستی دا مُنڈھ ایں قبیلےخزاعہ دا سردار "عمرو بن لحی"نےٻَدھیا ہا، اےبندہ خانہ کعبہ دا مُتوَلی ہا. ہک دفعہ اےملخ شام ڳیا تےاوں اُتھوں دےلوکیں کوں بُت پرستی کریندیں ݙٹھا ہا.. اےسارےپَنج بُت ہَن جِنہاں دے ناں اےہن"ود، یغوث، سواع، یعوق تےنسر"انہاں بُتاں کُوں نوح علیہ السّلام دی قوم وی پوجا کریندی ہَئی، اےبندہ اُتھاؤں اےبُت نال گھن آیا تےواپسی تے جَدہ دےمقام کَنیں بُتیں کُوں دفن کرݙتا تے مکّہ پُڄݨ دےبعد وا ویلا کیتا جو میݙےتابع جِن ہےجِن میکوں اُوں بُتیں دا ݙسائےجین٘کوں قوم نوح مَنیندی تےپُوجاکریندی ہَئی. ول اُو مکہ دےواسیں کُوں جیرھےجو پہلےبت پرستی دی طرف کجھ رغبت رکھین٘دےہَن نال گھن کراہیں جَدہ پُڄیا. اُوں جاہ تےجِتھاں بُت فن کیتےہانِس،اُتھاؤں زمین کوں کَھݙا مار کراہیں بُت کڈھیےتے سَبھنیں کُوں ݙکھایا تےمکہ آکراہیں خانہ کعبہ ءچ بُت رَکھ ݙتے، جتھاں تعظیم نال ایں بُتاں دی عبادت شروع کرݙتی تےانہاں بُتاں کوں وَکھری وَکھری خدائی صفات دا مالک تصور کیتاوَن٘ڄݨ پئےڳیا.. ایندےنال نال اہل مکہ وی خود نَویں نَویں بُت بݨاوَݨ پئےڳئےاے راند چل پئی جیندے نال ڈھیرسارےبُت بݨائےڳئے، جنہاں آوَݨ والے زمانےءچ مُشرکین عرب ءچ وَݙی اہمیت حاصل کیتی..

کیوں جو کعبےدی وجہ کَنوں پوری وادی عرب دا مرکز مکہ ہا، عرب وادی دے ساریں واسیں دا رخ وی اُݙاہیں ہا. جݙاں ٻَئےݙوجھےقبیلے دےلوک حج دےݙینہواراں مکہ ان٘دےہَن اُتھاؤں بُتیں دی پُوجا ݙیکھ کراہیں اثر گھندےہَن تے واپسی ویندیں واری انہاں بُتاں دی شکلاں بݨوا تےنال گھن ویندے ہَن تےاپݨےاپݨےعلاقیں ءچ نصب کرتے پوجا شروع کر ڈیندے ہَن......

.....جاری ہے......... »»»

م م رمضان ارائیں

»»»»»ـــــ»جاری اے

ڄم پل

جام پور نال تعلق ہےـ ملک محمدرمضان نویدآرائیں: اے کُئی نی ڄاݨدا ہوندا جو ڄاوݨ والا ٻال آوݨ والے وخت ءچ کیا کیا کریسی؟تےکینجھا لیکھ ھوسی؟ ٻال دےڄَمݨ ویلھے سڄݨ تےسموری سن٘گت ماء پیئو کوں مبارخاں ݙیندن نال چنڳےلیکھ مقدر دیاں دُعائیں ٻال کوں مِلدین،اینویں سندھ دریا دی کندھلی دے سِجھ لہاآلےپاسوں کئی ݙو اݙھائی میل تےہَیرو دی وَستی ارائیں زمیندار گھراݨے ءچ اکھ کھولݨ والا ٻال محمد رمضان ٥ جنوری ١٩٨٧ کُوں ڄمیا..اپݨی مُنڈھلی تعلیم علاقےدےپرائمری سکول موچی والا توں پنڄویں دےامتحان سنٹربھرءچ پہلی پوزیشن نال پاس کیتا تےاپݨےاستاد کوں ١ہزار نقد انعام ضلعی محکمہ تعلیم توں وصول کرݨ دا شرف بخشیا تےاینویں میٹرک امتیازی نمبراں نال ہائی سکول کوٹـلہ مغلاں توں پاس کیتا. اعلیٰ تعلیم وکھری وکھری یونیورسٹی توں حاصل کرݨ دےبعد شعبہ تعلیم نال وابستگی جوڑگِھدی. ایم اے. ایم ایڈ توں بعد ایم فل سرائیکی زبان وادب ءچ کرین٘دےپئن.

۞وسیبی خدمات۞

سرائیکی تعلیم سانگے ݙینہ رات جستجو رکھین٘دن، صوبہ سندھ ءچ میٹرک لیول ءچ سرائیکی مضمون پڑھاوݨ دی منظوری ءچ کلیدی کردار ہینے، سرائیکی سروس پریس اسلام آباد ءچ سرائیکی کی بورڈ نال سرائیکی لکھتاں لکھݨ دی انتظامیہ کوں مجبورکرݙتا یاد رہےایں توں پہلےسرائیکی زبان کوں مسخ کرݨ کیتے مختلف چالاں انتظامیہ کرین٘دی پئی ہَئی.میٹرک سبجیکٹ سرائیکی وسیب سانگے موجودہ جستجو جاری ہے پنجاب ٹیکسٹ بک بورڈ کوں درخواست گزار ہن تےایں سلسلےصوبائی پارلیمنٹ ءچ آواز اٹھاوݨ کیتےڄام پور دی ایم پی اے محترمہ شازیہ عابد دے توسط نال اےکم جلد تھیوݨ دےامکان نظردن،جلد مضمون سرائیکی، میٹرک دی کتاب چھپ ویسی تےسیکنڈری لیول دےاساتذہ بھرتی دی نوید وسیب کُوں ملسی. غازی یونیورسٹی دیرہ غازیخان ءچ ڈیپارٹ سرائیکی دے قیام سانگےسیاسی، سماجی شخصیت تے سینڈیکیٹ دےممبر موجودہ ایم پی اے حکومتی جماعت محترمہ شاہینہ نجیب کھوسہ، ایم پی اےمحترم حنیف خان پتافی(دیرہ غازیخان) ایم پی اے اشرف خان رن٘د(کوٹ ادو) کوں عملی کم کراوݨ کیتے دوڑ دھوپ جاری اےانشاءاللّہ جلد کریم رب سوبھاں ݙیسی، اینویں ہی سلسلے خواجہ فریدؒیونیورسٹی رحیم یارخان کوں شعبہ سرائیکی دے قیام سانگے درخواست گزار ہِن تے فرزندفریدؒ عامرفریدکوریجہ، موجودہ خواجہ فریدؒ تےسجادہ نشین دربارکُوں آڳاہی ݙے چُکین حالات بہتری الےپاسےنظردِن. سرائیکی زبان کوں کمپیوٹر تےمنواوݨ سانگے سرائیکی اکھران٘د آن لائن سرائیکی ویکیپڈیا تے٣٠ہزار اکھر تے٣ہزار کنوں ودھ مضامین لکھ چکین تےاپݨی ٹیم نال ٻانہاں ٻیل سرائیکی ویکیپیڈیا دےایڈمن دی حثیت نال اپݨی ذمہ داریاں نبھیندےپئن

• ملک محمدرمضان نویدآرائیں:
• پورا ناں: ملک محمد رمضان
• ولدیت: ملک عبدالخالق

ذات: ارائیں(سرائیکی)

پیشہ: تدریس

• تعلیم: ایم اے، ایم ایڈ ایم فل(سرائیکی)

تعلیم

ایم اے. ایم ایڈ تے ایم فل سرائیکی ہِن

پیشہ

معلمی

کارنامے

• وکی پیڈیا دے ایڈمن ہن.
• سرائیکی اکھر ڳوجھی دے وی ایڈمن ہن.

سرائیکی لکھتاں

۞ـ سیرت النبیﷺ ـ۞ (پورھیا لِکھت: م م رمضان ارائیں)

تَریخ: ٠٢ـ٠١ـ٢٠٢١ء، وار چَھݨ چَھݨ

اَڄ کَنوں سیرت پاکﷺ دا مُنڈھ ٻدھݨ دا شرف پُکھے ءِچ آئے. سوہݨےنبیﷺدی حیاتی دےتذکرےکولوں پہلاں ناچیز سَمجھے جوتُہاکوں عرب دی وادی تےعرب قوم دےزمانےدا حال حویلہ کنوں باخبرکرایا ون٘ڄیجےتےجین٘دےنالوں چن٘ڳےطریقےنال موضوع سَمجھ آون٘ڄے.. جوآپﷺدےڄمݨ ویلھےعرب تےدُنیا دے حالات کیویں ہَن. مُلخ عرب ہک جزیرہ جیہاں ہے جین٘دے لَمّےپاسوں بحیرہ عرب، سِجھ اُبھاروں خلیج فارس تےبحیرہ عُمان، ݙینہ لہا آلےپاسوں بحیرہ قُلزم ہے.. تَرےپاسوں پاݨی دےوچ ایں مُلخ دےاُبھّےپاسوں مُلخ شام ہے. مکمل این٘دے جغرافیہ کوں ݙِٹھا ون٘ڄیڄےتےزیادہ حصّہ روہ جبل تےسُنڄ ݙیکھݨ کوں نظر امدےتےایندےنال کُجھ علاقےاپݨی وسّوں نال سونہہ جُڑیندےنظر اَمدِن تے اپݨا ناواں اُچا رکھین٘دِن. اِیں طراحاں ایں مُلخ دے پَن٘ج حصے ایں ہِن..

درخواست بیماری دی===

۞ارداس۞

مُہاندرے سئیں!

نِوڑت نال عرضی اےبندےکُوں کَل کَنوں ݙاڈھا کوسا ہے. بُت ءچ رَڑا تے بھاؤں اِتلا ہِن جوبھوئیں پِھردی لڳدی اے. کئی شئےپَچدی نی پئی جیرھی شئےکھاواں پیواں اُوں ویلھے چَھنڈ آوین٘دی اے، طبیب کُوں ݙکھائم تاں اُوں میکوں کجھ ݙینہ سانگےگھر ءچ سُمھݨ دا آکھیا ہے. ہَتھ ٻَدھ منت کرینداں جو میکوں ݙو ݙینہ دی موکل ݙتی وَن٘ڄے.

سَئیں دا لَکھ تھورا ہوسی.

تُہاݙا تھورائت

م م رمضان ارائیں

یمن

یمن عرب جزیرےدا زرخیزعلاقہ ہےجینکوں پُرامن ہووݨ دے ناطےاےناں ݙتا ڳئے. چنڳی آب وہوا تےپہاڑاں دےوِچاڳ وادیاں سوہݨی رُت ءچ،پَھل تےکھاوݨ پیوݨ والیاں ݙوجھیاں غذاوں دریہہ پیدا کرین٘دِن.. قوم "سبا"دا راہوݨ ایں عرب دےعلاقہ وچ ہا جَئیں پاݨی کوں ہتھڑیکا کرݨ لیؤں ٻَندھ ٻَدھیےہَن جیندےءچ ""مارب"دے ناں دا مشہور ٻَن٘دھ ہا. ایں قوم دی نافرمانی دی وجہ نال عذاب آیا تےایہو ٻَن٘دھ تُرٹیا تے ہک ٻَہوں وَݙا سیلاب آیا جیندی وجہ کَنوں قوم سبا عرب دے ݙوجھیےعلاقےءچ کِھنڈ پُنڈ ڳئی....

حجاز

یمن دے اُبھےپاسوں حجاز دا علاقہ ہے. حجاز مُلخ عرب دا اُو حصّہ ہےجینکوں ربّ کریم نور ہدائت دےسوجھلےسان٘گوں چُݨیا.. ایں علاقےدا وِچاڳی تےسوہݨا تےمَن بھان٘ولا شاہر مکّہ مکرمہ ہےجیرھا پہاڑاں دی کُکھ ءچ نظردے. حجاز دا ݙوجھا تے سوہݨا شانیں والا شاہر یَثرب ہےجیندا بعد ءچ ناں مدینہ منورہ رکھیاڳئے. مَکّہ مکرمہ دےسِجھ اُبھاروں طائف دا شاہر ہےجیرھا جو اپݨےسوہݨپ وسّوں، پَھلیں دی وادی، جنت ارضی نال ڄَاتا سُن٘ڄاتا وین٘دے تےاپݨی مثال آپ ہے. حجاز ءِچ بَدر، اُحد، بیرمعونہ، حُدیبیہ تے خیبر دیاں وادیاں ہک خاص مقام رکھدِن..

نَجد

مُلخ عرب دا ہک خاص حصّہ نَجد ہےجیرھا سِجھ اُبھاروں ہےتےاَڄ کَل سعودی عرب دا تَخت "الریاض"سَݙیا سَمجھیا ویندے..

حضر موت

اےیمن دی ساحلی پَٹی دا پُوادھی علاقہ ہے. ݙیکھݨ ءچ بَربیابان ہے، پُراݨےزمانےءِچ اِتھاں ݙو "ظفار"تے "شیبان"ناں دےشَاہر ہَن..

پُوادھی روہ دےعلاقے(عرب امارات)

انہاں ءچ عُمان'الاحساء تے بحرین دے علاقے رَلوڑ ہِن. اِتھوں پُراݨے زمانےءِچ سمندر وچوں ہیرے، موتی کݙھیےویندےہَن تےاے ہُݨ تیل جہیں قیمتی دولت نال ہک وَݙا خزانہ رکھین٘دے..

وادی سیناء

حجاز دے اُبھیچڑ پُوادھی علاقہ خلیج سویز تےخلیج ایلہ دی وِچلی وادی سیناء کو سَمجھیا وین٘دے. جِتھاں قوم مُوسیٰ علیہ السّلام چالیھی سال تک اپݨا ڄاہ ٹِکاݨہ بنڑائی رکھیا ہا. طور سیناء دا علاقہ ایہو ہےجتھاں حضرت مُوسیٰ علیہ السّلام کوں مالک کریم تورات دیاں تختیاں دان کیتیاں ہَن..

نوٹ

ہِک ڳالھ ذہن ءچ رکھݨی پوسی جو اصل مُلخ عرب ءچ ہُݨ آلے مُلخاں وچوں، سعودی عرب، یمن، بحرین، عُمان دے علاقے مِلوڑ ہن. عراق، مصر تے شام جیرھےمُلخ بعد ءچ فتح تَھئےتے عربیں دی ڈھیر ساری تعداد لَݙکراہیں انہاں علاقہ وچ آباد آن تَھئی تے ایہےسارے مُلخ عربی رنگ وچ اَدل ٻدل تھی ڳئے. لیکن اصل عرب علاقہ اوہو ہےجیندا ذکر پہلاں تھی چُکیے(سعودی عرب، بحرین، عُمان تےیمن) انہاں جزیرے دی شکل نقشے ءچ واضح ݙٹھی وَن٘ڄ سَڳین٘دی ہے.. عرب کُوں عرب دا ناں کیوں ݙِتا ڳیا ایں واروں کُجھ ݙو مشہور ڳالھیں ہن. ہِک ڳالھ عرب دےلوظی مانی "فصاحت تےزباندان"وی ہن. عربی لوک فصاحت تےبلاغت دی وجہ نالوں ݙوجھیاں قوماں کوں اپݨے برابر نہ سَمجھدے ہن ایں ڳالھوں اپݨےآپ کوں عرب(فصیح البیان) تےٻئےݙوجھیاں قوماں کوں عجم (گونگا) اَہدےہَن.. ݙوجھی ڳالھ دےمطابق لوظ عرب'عربہ'کَنوں نِکھتے جیندے مانی ریتڑ/صحرا ہن کیوں جو ایں سارے مُلخ دا ݙھیر سارا حصّہ روہ جبل وچ امدے ایں واسطے ہینکوں عرب آکھیا ویندے... تاریخ دان عرب قوم کُوں تَرے گروہواں ءچ وَنڈیندی ہے.

عرب بائدہ

ایہ پُراݨے عرب دے لوک ہن جیرھےایں مُلخ ءچ آباد ہن. این٘دے ءچ قوم عاد تےثمود دا ناں تُساں اکثر سُݨدے آئےہیوے. انہاں تُوں علاوہ عمالقہ، طسم، جدیس تےامیم وغیرہ اپݨا ہک مقام رکھیندن. اِنہاں لوکاں عراق تُوں گِھن کراہیں شام تےمصرتک اپݨیاں حکومتاں بݨایاں تےاپݨےتخت وتاج کوں ٹھمکایا. بابُل تےاشور دی شاہی تےانہاں اپݨےخاص نشان چھوڑیے اےلوک ساریاں ریتاں رسماں دے مونڈھی سمجھےویندن. ایہےقوماں کیویں ہَستی دے ایریےتُوں مِٹیاں؟ ایندےءچ تاریخ چُپ ہےݙسݨ کولوں گنڳی ٻاتی ہے. لیکن ہُݨ بابُل، مصر، یمن تےعراق دے آثارقدیمہ کولوں ظاہرتھیندا پئےتےڈھڳ ساریاں کتاباں لکھیندیاں پئن. قوم عاد تےثمود دےحوالےنال لاریب کتاب قرآن مجید اساکوں ݙسیندی ہےجو انہاں قومیں اللّہ پاک دی نافرمانی کیتی تےظلم دیاں ساریاں حَداں لَن٘گھایاں جیندی وجہ کَنوں عذابِ الہٰی دی پَکڑءچ آئےتےبھوئیں دی روح توں مِٹ ڳئے...

عرب عاربہ

عرب عاربہ کُوں بنو قحطان وی آکھیا وین٘دے. ایہ حضرت نوح علیہ السّلام دےپُتر سام بن نوح دی اولاد ہن تےاےلوک پُراݨےعرب(عاد، ثمود) دی تباہی توں بعد ءچ آباد آن تھئے.. قحطان حضرت نوح علیہ السلام دا پوترا ہا جیندےناں دی وجہ کولوں اےلوک بنو قحطان سَڈیندےہن. پہلےپہلےایہ لوک یمن دےعلاقےءچ اپݨےجاہ ٹکاݨےبݨاتے ٻہہ ڳئے. مشہور ملکہ سَبا جینکوں ملکہ بلقیس وی آکھیا وین٘دےاوندا تعلق وی بنوقحطان دی ہک شاخ نال ہا، وَت ہک دَور آیا بنو قحطان کُوں عرب دےݙوجھےعلاقیاں دی بھوئیں تےپیرٹکاوݨ کیتےموقع ملیا تے اے لَݙ کراہیں ٻنہاں علاقیاں وچ آباد تَھئے جیندا اہم سبب "مارب بند"دےتُرٹݨ نال آوݨ والا مشہور سیلاب ہا. حیاتی دےٻاݨ انہاں کوں عرب دے ݙوجھےعلاقیاں دو ون٘ڄݨ سانگے مجبور کیتا، یاد راہوےایں سیلاب دا ذکر قرآن مجید ءچ آئے... ݙوجھی وجہ اےہئی جݙاں انہاں دی آبادی دا وادھا تھیا مجبوراً انہاں دےکجھ قبائل کُوں یمن کَنوں نکل کراہیں اپݨےسانگےݙوجھےعلاقیں دو وَن٘ڄݨاں پیا، اےجزیرہ نما عرب ءچ پَھیل ڳئے تےٻَئےکجھ قبیلےشام ایران تےعرب دی سرحدی پَٹی وَن٘ڄ آباد تَھئے. انہاں دا ہک قبیلہ بنوجرھم مَکّہ پاک ݙو ڳئیاں زم زم دےکھوہ دی وجہ کولوں حضرت ابراھیم علیہ السّلام دی ذال بی بی ہاجرہ رضی اللہ عنہا دی اجازت گھدی تےاُتھاہیں آباد تھی ڳیا.. بنو قحطان دا ہک ٻیا قبیلہ آزد ہاجینداسردار ثعلبہ ہا اُواپݨے قبیلےدےنال یثرب(مدینہ) وچ آیا اِتھاں آباد تھوڑےقبائل جنہاں دا تعلق بنی اسرائیل نال ہا انہاں کوں اپݨی رعیت بݨاوݨ وچ کامیاب تھیا. قلعےبݨائے، وَݨ ٻوٹےرادھے، ایندی اولاد اوس، خزرج دےناں نال مدینہ ءچ مشہورتَھئی تےتاریخِ اسلام ءچ اُچا ناں رکھین٘دی ہِے..

عرب مستعربہ

عرب دی بھوئیں تےسَبھ کولوں اخیر ءچ بنواسمائیل آباد تَھئےانہاں کوں عرب مستعربہ وی آکھیا وین٘دے. اُتےایں موضوع تے بنو قحطان دےہک قبیلہ بنو جرھم دا ذکرکیتاڳئےجیرھا عرب دی بھوئیں نال تعلق رکھیندےکیوں جو عرب دا علاقہ روہ جبل دا ہےتےپاݨی اوندےءچ نایاب ہےکہیں جاہ ٹکاݨےواسطے پاݨی اپݨی خاص اہمیت رکھین٘دے، قبیلہ جرھم جݙاں اپݨےعلاقےیمن تُوں نویں ݙیس دی ڳول سانگے سفر کیتا تےمکّے دی وادی ءچ پیر پاتے تےانہاں کوں زم زم دےکھوہ نال راہݨ پسن٘د آیا، ایں کھوہ دی مالکِݨ حضرت ہاجرہ رضی اللہ عنہا ہن قبیلےجرھم بی بی حاجرہ رضی اللہ عنہا کولوں اجازت گھدی تےکھوہ نال ٹکاݨہ کیتا. ایندےنالوں حضرت ہاجرہ تےحضرت اسمائیل علیہ السلام کوں ہک مضبوط عربی قبیلہ داساتھ ملیا این٘دےبعد ءچ ایں قبیلےدےسردار دی دھی نال حضرت اسمائیل علیہ السلام دی شادی تَھئی. ایندےبعد ءچ خانہ کعبہ دی نَویں سِروں تعمیرتَھئی، مکہ وادی ہک شاہر دی شکل ءچ آڳئی........... جاری اے

انہاں کتاباں ءچوں مضمون جوڑیا ڳئے.. سیرت المصطفیٰ.. مولانا محمد ادریس کاندہلوی.. الرحیق المختوم.. مولانا صفی الرحمٰن مبارکپوری.. ۞ سِیرت النبیﷺ ۞

ݙوجھی قسط پورھیا لکھت==م م رمضان ارائیں== تَریخ:٠٤ــ٠١ــ٢٠٢١ء وار، سوموار گذریل قسط ءچ حضرت ابراھیم علیہ السّلام دےلختِ جگرحضرت اسمائیل علیہ السّلام تےزم زم دےکُھوہ دا حال حویلہ ہا. اے زم زم دا کُھوہ حیاتی واسطےوݙی خوشی وان٘گوں ہا. پہلےقبیلہ جرھم جیرھا پاݨی دی ڳول سانگے عرب دےروہ جبل، تَھل وچ پِھردا ریہا تےزم زم دےنیڑےآباد آن تھیا. اینویں تھوڑےویلھےبعد ہک ٻیا قبیلہ بنی قطورا وی بی بی حضرت حاجرہ علیہ السّلام دی اجازت نال اُتھاں آن وَسیا. اتے مکّہ دا پُراݨا تے اصل ناں بَکّہ ہا(سورہ آل عمران)..مَکّے ہک چنڳی بَھلّی وَسوں دی شکل گھن گِھدی ـــــ آوݨ والے ١٥، ٢٠ سال ءچ کجھ واقعات ظاہرتھئے. اُوندےءچوں ہِک حضرت ابراھیم علیہ السّلام دا او خواب جیندے ءِچ اُنہاں کُوں اپݨےپُتردی قربانی دا رب رحیم تُوں حکم مِلیا، پَکّی ڳالھ اے حضرت ابراہیم علیہ السّلام تےحضرت اسمائیل علیہ السّلام تےآزمائش ہَئی.. حضرت ابراہیم علیہ السّلام اللّہ پاک دےحکم نال مکہ پُڄےتےاپݨےپُترحضرت اسمائیل علیہ السّلام کُوں اپݨا خواب سُݨایا، بھاڳ بھریےپُتر اے آکھ تےراضی تھی ڳیا،جو حکم رب دا تےمیکوں منظور ہےمیں رب دی رضا تےراضی ہاں،قربانی دےعین اُوں ویلھےجیلھےحضرت ابراہیم علیہ السّلام اپݨےپُترحضرت اسمائیل علیہ السّلام دی ڳچّی تےکاتی چلاوݨ والےہن، کریم رب نےایں امتحان ءچ پاس تھیوݨ پاروں حضرت جبرائیل علیہ السّلام کُوں ہِک دُن٘بے سمیت بُھوئیں تےوَن٘ڄݨ دا حکم ݙِتا تےحضرت اسمائیل علیہ السّلام دےبدلےدُن٘بہ قربان تھیا.. رحیم رب کُوں حضرت ابراھیم علیہ السّلام تےحضرت اسمائیل علیہ السّلام دا اے کم ٻہوں پسن٘دآیا تاں وَل اللّہ پاک نےقیامت تک ایں وَݙی قربانی دی یاد ءِچ حج دےݙینہ قربانی فرض کرݙتی. ہُݨ اےہرسال سنت ابراہیمی جاری ہے تےعیدالاضحیٰ دےݙینہ لَکھاں کروڑاں مسلمان اللّہ دی راہ تےزناور کُہین٘دِن تےایں وَݙی قربانی دی یاد مَنیدِن.. ݙوجھا وَاقعہ خانہ کعبہ دے نَویں سِروں بݨاوݨ دا تھیا. خانہ کعبہ حضرت آدم علیہ السّلام پہلوں بݨایا ہا، بُھوئیں تے اےاللّہ پاک دا پہلا گھر ہا وقت گزرݨ نال نال اےگھر بھوئیں توں مِٹیج ڳیاتےحضرت ابراھیم علیہ السّلام دےویلھےاین٘دا کئی ناں نشان نہ ہا.. وَل اللّہ پاک دےحکم نال حضرت جبرائیل علیہ السّلام نےحضرت ابراھیم علیہ السّلام کُوں خانہ کعبہ دےاَیرےٻَدھݨ دے نشان ݙتے. آپ اپݨےپُترحضرت اسمائیل علیہ السّلام نال مِل کراہیں خانہ کعبہ کوُں پُراݨی جاہ تےبݨایا، اللّہ پاک دا اے گھر اِتنا سادہ جین٘دی نہ چَھت، نہ کئی دَر... کعبہ کُوں "کعبہ"اُون٘دی شکل وشبہ مکعب وان٘گوں ہووݨ دی وجہ کَنوں آکھیا وین٘دا ہا، عربی ءِچ چھ ہِکوجیہاں پہلوؤں والی شئےکُوں معکب اَہدِن.حضرت ابراھیم علیہ السّلام نے اینکوں مکعب وان٘گوں بݨایا ہا تےایں ڳالھوں این٘دا ناں کعبہ اکھیجݨ پہ ڳیا، یاد رکھݨ دی ڳالھ اے ہے، ہُݨ والا خانہ کعبہ چار چُنڈاں والا ہےجینکوں قریش مکّہ اُوں ویلھےبݨایا ہا جیں ویلھےہِک سیلاب نال کعبہ شریف دا در تے دیواراں ڈھہ ڳئیاں ہَن. ایں ڳالھ دا ذکر اڳوں کریسوں.. تَریجھا وَݙا واقعہ قبیلہ جرھم تے بنی قطورا دا ہے.حضرت ابراہیم علیہ السّلام دی تبلیغ نال ݙوہیں قبائل دین ابراہیمی قبول کیتا، جیندےبعد حضرت ابراھیم علیہ السّلام خانہ کعبہ تےٻئےمذہبی انتظام قبیلہ جرھم دے حوالےکرݙتے، این٘دےبعد ہِیں قبیلہ جرھم دے سردار دی دھی نال حضرت اسمائیل علیہ السّلام دی شادی تَھئی.. کجھ پیڑھیاں گُزرݨ نال اولاد اسمائیل علیہ السّلام وَدھی پَھلی تاں وَلا خانہ کعبہ دا سارا انتظام سَن٘بھالیا، ویلھےگُزرݨ نال ٻیا ہِک قبیلہ آیا"ایاد"مَکّےتے حملہ کیتا تےشاہر اُتے قبضہ کرگِھدا.. ایں دوران بنی اسمائیل‌ دےٻہوں سارےقبائل کُوں مکّہ کنوں نکلݨا پیا.وَل بعد ءِچ یمن کولوں آوݨ والا ہک ٻیا قبیلہ بنو خزاعہ نےمکّہ کُوں بنی ایاد کَنوں آزاد کرایا.. حضرت اسمائیل علیہ السّلام دی اولاد کَنوں "قصی بن کلاب"وَݙےناں والےبزرگ تھی گزرین جین٘دی شادی بنو خزاعہ دےرئیس دی دھی نال تَھئی، جئیں خانہ کعبہ دی متولیت واپسی گھنݨ سانگے دوڑ دھوپ کیتی آخرکار ایں مقصد ءِچ کامیاب تھی ڳیا. اُوں پُراݨی عمارت تروڑ ݙتی تےخانہ کعبہ کُوں نَویں سِرےکنوں بݨایا تےپہلی واری کَھجیاں دےپَتریں دی چَھت جوڑی.. ایہو ہی قصی بن کلاب باصلاحیت بزرگ ہا جَئیں مَکّہ کُوں ہِک سوہݨا تےبہترین شاہر جوڑیا تےمنظم کیتا، اینکوں چن٘ڳی ریاست مکّہ دا مطلق العنان بادشاہ آکھیا وَن٘ڄ سَڳین٘دے، جیندا ہرلوظ قانون دا درجہ رکھین٘دا ہا،قصی بن کلاب نےݙوجھےقبائل دےاڳواݨیں کُوں صلاح مشورےسانگے اپݨی حکومت ءچ شامل کیتا تےانتظامی کَمیں کاریں کیتےچھ وَکھرےشعبےبݨائے تےعُہدے، او سَبھےاپݨی اولاد ءچ وَنڈا چھوڑے.. ایہو نظام وَݙی کامیابی نال ١٥٠سال کَنوں زائد عرصہ تک چَلدا ریہا.... بعثت نبوی ﷺ دےبعدجݙاں مَکّہ فتح تھیا تےایں نظام کوں اسلامی اصولاں تےبنیاداں ءچ رَلا ݙتا ڳیا...... ــــــــ جاری ہےــــــــ ۞===م م رمضان ارائیں===۞

۞_سیرت النبیﷺ_۞

تریجھی قسط

لکھت دا پورھیا===م م رمضان ارائیں.===.

تریخ: ١٠ـ٠١. ٢٠٢١ء وار اتوار

گزریل قسط ءِچ قصی بِن کلاب جَہیں جُوان دی سُون٘ہہ کرائی ڳئی ہَئی. ہِک ݙَس دےسوجھلےءِچوں پَتہ لڳدے قصی بِن کلاب دا لقب قُریش ہا جین٘دی وجہ نال اُون٘دی اولاد کُوں قُریش آکھیا سَݙیا وین٘دا ہا، تےݙوجھی ڳالھ ٻی وی سُݨݨ کُوں مِلدی اےجو، قصی بِن کلاب چِھ پِیڑھیاں کَنوں پَہلاں بنی اسمائیل ءِچ "فہربن مالک"ہِک بزرڳ ہَن جین٘دا لقب قُریش ہا..

خانہ کعبہ دی متولیت تےماݨ کولوں قصی بن کلاب تےاُون٘دی ساری اولاد کُوں مَکّےدےنال نال پُورےعرب ءِچ وَݙی شان تےقدر نال ݙِٹھا وین٘دا ہا.. قصی بِن کلاب خانہ کعبہ دی ݙیکھ بھال دےنال وَدھ کراہیں مکّےکُوں ہِک پوری ریاست دےطورتےچن٘ڳےانداز ءچ نظام کُوں چلائی رکھیا...این٘دےمرݨ توں بعدپُتر، پُوتریں چھ شُعبیں کوں وَدھا تے ݙاہ کرݙِتا تے اتفاق نال چلائی رکھیا ایہو سارا نظام بعثت نبویﷺ تک وَݙی کامیابی نال چلایا ہا. ایں وَنڈار دے ءچ لڄپال تے سوہݨے نبیﷺدےوَݙ وَݙیرے ءچوں حضرت ہاشم کُوں "سقایہ"حاجیں کُوں پاݨی پلاوݨ دا کَم کار، "عمارۃالبیت"حرم شریف ءچ انتظام نال حرم دا احترام خاص واسطے، تےایندےنال "افاضہ"حج دی قیادت کرݨ..دی خذمت ذمے ہَئی جیرھی بنو ہاشم دےٹَٻر ءِچ اولاد در اولاد ٹُردی ریہی.حضرت ہاشم بن عبدمناف قصی بن کلاب دےپوترےہن، اپݨےویلھےدےوَݙی شان، قدر تےوَݙےناں والےبزرگ ہن. اِنہاں شاہ حبشہ تےقیصر روم نال وی لین دین تےٻئےتعلقات قائم کرگھدےہنِس. تےاینویں عرب دےݙوجھےقبیلیں نال چن٘ڳا بھلا واسطہ ہووݨ نال بنو ہاشم کُوں عزت دی نگاہ نال ݙِٹھا ویندا ہا. ایں تُوں علاوہ جنگ دی شکل ءچ سپہ سالاری دا وَݙیپہ بنو اُمیہ دےحصےءِچ ہا، قریش دےلشکر دا جرنیل بنو امیہ کَنوں ہون٘دا ہا. "حرب"جیرھےحضرت ہاشم دےبھتریجے اُمیہ دےپُتر ہَن اُون٘کوں تےاُون٘دےپُتر حضرت ابوسُفیان کُوں ایں وجہ کیتےقُریش دے لشکر دی قیادت دی ذمہ واری ݙتی ڳئی ہَئی. اینویں حضرت ابوبکرصدیقؓ دےٹَٻربنوتیم بن مرہ کُوں "اشناق"یعنی دیوانی، فوجداری عدالت، قصاص، جرمانہ دا اختیار تے وصولی ذمہ داری ملی ہوئی ہَئی. حضرت عمرفاروقؓ دے قبیلےبنوعدی دا کم کار ݙوجھےقبائل نال ڳالھ مُہاڑ، معاہدے تےسفارت کاری وغیرہ ذمےہَئی...

بنومخزوم جیرھا حضرت خالدبن ولیدؓ دا قبیلہ ہا، اُون٘دےحصےءچ "قبہ و اعنہ" دا شعبہ ہا، اوندا کم کار قوم دی ضروت دےویلھےروپیہ پیسہ کَٹھہ کرݨ، فوج سانگےہتھیار تےگھوڑےݙیوݨ ہا، قریش دےگھڑسوار دستےدا کمانڈر وی ایں قبیلےتوں ہون٘دا ہا، اپݨےویلھےحضرت خالدبن ولیدؓ سالھیں تک شہہ سواری سوہݨےطریقےنال سنبھالی رکھی.. اینویں باقی پَنج شعبیں دےذمہ واری ݙوجھےقبائل قریش دے ہَتھ ݙےݙتی ڳئی......

===م م رمضان ارائیں===

=========>>جاری اے

۞_سیرت النبیﷺ_۞

قسط: چوتھی

لکھت===م م رمضان ارائیں===

تَریخ:١٣ـ٠١ـ٢٠٢١ء

حضرت ہاشم روم دے بادشاہ نال لین دین کم کار دےسلسلے ہَتھ ودھائی کیتی تےاپݨی سنگت ءچ شامل کرگھدا. ملخ شام دے سفر وچاڳ اپݨی شادی بنو نجار دی ہک بھاڳ وَن٘د تریمت سلمیٰ نال کیتی، واپسی آوݨ تےحضرت ہاشم وفات پاڳئے.. اُنہاں دی وفات دے بعد ہک پُترڄایا جین٘داں ناں "شیبہ"رکھیاگیا. شیبہ کُوں اون٘دےچاچےمطلب بن عبد مناف نےپالیاسان٘بھیا... شیبہ کوں عبدالمطلب دےناں نال سݙیا وین٘دا ہا تے تریخ ءچ اےناں مشہور تھیا.. حضرت عبدالمطلب ٻہوں سوہݨےتےشاندار شخصیت دےمالک ہَن، کریم رب نےانہاکوں وݙی عزت بخشی ہئی قریش مکہ دے وَݙےسردار بݨیے.. ہک وخت جݙاں ہکو ہی پُتر ہَس حارث تاں عبدالمطلب نےمنت مَنی جو رب تعالیٰ ݙاہ پُتر ݙیسی تےہک نینگر پُتر اللّہ پاک دی راہ ءچ قربان کریساں.. وخت گذردا ریہا، رب کریم نےݙاہ یا ٻارہ پُترنال حیاتی دےݙتے.جین٘دے ءچوں ہک پُتر حضرت عبداللّہ وی ہَن آپ حضرت عبدالمطلب دے سَبھ کنوں نِکےپُترہن تےاپݨےپئیو دےنال سارےٹَٻر دےوی لاݙلے ہَن.. جݙاں سارےپُتر نینگرپ ءچ پُڄیے،تاں حضرت عبدالمطلب کُوں مَنت یاد آئی. مَنت پُوری کرݨ واسطےاپݨےپُتریں کوں گِھن کراہیں خانہ کعبہ شریف پُڄیے،عرب دے نویکلےرواج دےمطابق پُکھےسَٹیےڳئےتےپُکھا حضرت عبداللّہ دے ناں دا نکھتا.. حضرت عبدالمطلب اےݙیکھ تےوݙےپریشان تھئےکیوں جو محبت دا وکھرپ ہااُنہاں دا دل نہ اہدا ہا جو حضرت عبداللّہ کُوں قربان کیتا ون٘ڄے، ایݙوں مَنت وی اُنہاں ہرحال پوری کرݨی ہَئی، تھیا اےجو حضرت عبداللّہ کُوں گھن کراہیں حضرت عبدالمطلب قربان گاہ ݙو روانہ تَھئے، بنو ہاشم دےلوکاں جݙاں ݙٹھا تاں او حضرت عبدالمطلب دو بھڄدے آئےتےایں سلسلےانہاں ساریں صلاح ݙتی جو یثرب(مدینہ) دی ہک کاہنہ تریمت کَنوں ایں مسئلےدا حل پُچھو،صلاح سِیونج دےنال اُوں تریمت نےحَل ݙسایا جو حضرت عبداللّہ دی جگہ دیت ݙتا ون٘ڄے. عربیں دیت(خون بہا) ءچ ݙاہ مارھی(اونٹ) ݙتےوین٘دےہَن. حضرت عبداللّہ تےݙاہ مَارھی دے پُکھے سَٹیےون٘ڄن جےتک پُکھےمارھیں (جمع اونٹ) دےناں نی نکلدے او تک پُکھے سٹین٘دے رہ ونڄن. اینویں ہی تھیا ݙاہ واری پُکھے سٹیندے رہ ڳئے آخری واری پُکھا مارھی دےناں نکھتا ایں حساب نال سَو مارھی(اونٹ)قربان کیتےڳئے.. حضرت عبداللّہ دی شادی بنو زھرہ دےسردار وھب بن عبدمناف دی دھی حضرت آمنہ(رض)نال تَھئی جین٘دےءِچوں تیݙےمیݙےسوہݨےنبیﷺ امام الانبیاء ڄَمیے.. آپﷺ دےڄمݨاں مبارخ بارےݙسݨ توں پہلےقریش مکّہ دی مذہبی، سیاسی، معاشرتی، معاشی تےتمدنی حالات کَنوں روشناس کرایا وَن٘ڄے، تےآپﷺ دےڄمݨاں مبارخ دےٹھیک پجاہ ݙینہہ پہلاں تھیوݨ والےوقوعہ"عام الفیل"دےبارےݙسایاون٘ڄیجے، جݙاں حبشی نژاد"ابرھہ"خانہ کعبہ شریف کُوں ݙھاوݨ کیتے ارادہ کیتا تے حملہ آور تھیا..

م م رمضان ارائیں

ــــــــــــــــــ جاری ہے

۞ _سیرت النبیﷺ _۞

قسط: چھیویں/6 لکھت: ===م م رمضان ارائیں=== تَریخ: ٢١_٠١_٢٠٢١ قریش اتنی وَݙی فوج نال لَڑ تے کعبہ کُوں بچاوݨ دی طاڳت نا رکھین٘دےہن، ایں ڳالھوں حضرت عبدالمطلب پوری قوم قریش کوں آکھیا جو تُساں اپݨےٻال ٻچےتےمال ڈھڳی گھن تےپہاڑیں ݙو وَن٘ڄو تاں جو قتل عام کَنوں بَچ سَڳو.. وَل اُو قریش دے کُجھ سرداراں نال حرم کعبہ پُڄیےتےاللّہ پاک کنوں اپݨی بےزوری کوں نشابُرکر کراہیں دعاواں منگیاں جو رب کریم اپݨےگھر دی ݙیکھ بھال آپ کر، تاریخ دانیں حضرت عبدالـمطلب دے جو دعائیہ اشعار نقل کیتے ہن او اے ہِن.. ""الٰہی! بندہ اپݨےگھر دی ݙیکھ بھال کرین٘دےتُوں وی اپݨےگھردی حفاظت فرما کَل انہاں دی صلیب تےتدبیر تیݙی تدبیراُتے غالب نہ آوے، عیسائیں دی اولاد دے مقابلےءچ اڄ اپݨی آل دی مدد فرما.. اےمیݙےرب! تیݙےسِوا میں اُنہاں دےمقابلے کہیں کَنوں اُمید نی رکھین٘دا، اےمیݙےرب! اِنہاں کولوں اپݨےحرم دی حفاظت فرما"" اےدعاواں مَن٘گ کراہیں حضرت عبدالـطلب ٻئےقریش دےسرداراں تےباقی مکےآلیں دےرَلےپہاڑاں ݙو چلے ڳئے. ݙوجھے ݙینہ ابرھہ نےمکےاُتےحملےدا حکم ݙےݙتا، تےحملےسانگے اڳوں تےپیر پاتےجَئیں ویلھے، حیرانگی دی ڳالھ اے، ابرھےدا خاص ہاتھی "محمود"مکےݙو ونڄݨ دی بجائےہکےدَم ٻہہ ڳیا اپݨی جاہ تُوں ذرا نہ ہَلیا چُلیا ٻہوں کوششاں کیتیاں ڳئیاں سَبھےناکام تھیاں مگر ہاتھی دا جَئیں ویلھے مُنہ مُلخ شام دی طرف کیتا ڳیا اُٹھی تےونڄݨ پئےڳیا، اینویں یـمن ݙو رُخ کیتا تےدُھرکݨ لڳ پیا مگرمکے دی طرف ہک انچ تئیں نہ ٹُریا، باقی ہاتھیں سمیت سارا لشکر اپݨی جاہ تےرُکیا کھڑا ہا.. اَڄݨ او سَبھ ایں رولےرَپھڑ ءچ ہَن تے اللّہ پاک دے قہر انہاں کوں ولھیٹ گھدا، اللّہ دےحکم نال ابابیلیں دیاں جھاراں دیاں جھاراں پَلٹیج پئیاں تےہر ابابیل دی چُنج ءچ تےپیریں ءچ پتھر(کن٘کر) ہن. ابرھہ دےوہم گُمان ءچ کائناں ہا جو میݙےنال کیا تھیوݨ والا ہے، لشکردے اُتےپتھریں(کن٘کریں) دی بارش شروع تھی ڳئی.. اُو پتھر کیا پتھر ہن او رب تعالیٰ دا عذاب ہا جتھاں پتھر ڈھاندےہن بجائےزخمی تھیوݨ دےکہیں دستی بمپ وانگوں تباہی مچا ݙین٘دےہَن، اللّہ دےگھر اُتےحملہ کرݨ دی جرآت کرݨ آلیوں کُوں کتھاہیں جاہ نہ ملدی ہَئی... تھوڑی دیر تھئی ابرھہ اپݨے٦٠ہزار لشکر تے١٣ہاتھیں سمیت پتھریں دی بارش ءچ اپݨےانجام کوں پُڄیا ایں پُڄیا جیویں کھادا ہوئیا بُھوں(بھوسہ) ہووے. ہر پاسے انسانیں دیاں لاشاں درنبھیاں پئیاں ہووِن، ݙیکھݨ دی حالت ءچ نہ ہوون. اےواقعہ571ء ءچ محرم دےمہینے ءچ مزلفہ تے منیٰ دےادھواݨ وادی محصب دےنیڑےمحسر آلی جاہ تےتھیا ہا. جیرھےسال اےواقعہ تھیا عرب آلےاونکوں "عام الفیل"اہدِن یاد رہ ایں سال ایں واقعےتوں ٹھیک پنجاہ(٥٠)ݙینہ بعد نبیاں دےامام حضورپاکﷺ دا ڄمݨا مبارخ تھیا ہا...

م م رمضان ارائیں

»»»»»ــــــ»جاری اے....