سزا

سرائیکی افسانہ: ◇ سزا ◇

لکھت : منظور احمد اعوان

تعلیم پوری کر گھننڑ دے بعد میں بہوں مد تک سرکاری نوکری دی خاطر دھکے دھوڑے کھادے۔ پر بے فائدہ۔ اوڑک تھک ترٹ تے شہر دے ہک وڈے پرائیویٹ سکول وچ استاد ونج لگیم۔ سکول دے مالک کامران درانی صاحب کہیں سرکاری محکمہ وچ ہک اعلی' عہدے تے کم کریندے ہن۔ او کڈاہیں کڈاہیں سکول دا پھیرا مریندے ہن۔ سکول دیاں سبھے ذمے داریاں پرنسپل رانا محمد بوٹا صاحب اپنڑے ہینڑے مونڈھیں تے چاتی کھڑے ہن۔ او گورنمنٹ ہائ سکول دے ریٹائرڈ ہیڈ ماسٹر ہن۔ میڈی چنگی کارکردگی دے سببوں میکوں کجھ ای عرصے دے بعد ترقی ڈے تے وائس پرنسپل بنڑا ڈتا گیا۔ میں پرنسپل صاحب دی غیر موجودگی وچ انہیں دی سیٹ سنبھلیندا ہم۔

بشیر صاحب وی ہوں سکول وچ پڑھیندے ہن۔ او عجیب ایذا پسند ہستی ہن۔ او تدریس دے دوران کہیں کہیں ویلھے اپنڑی کلاس چھوڑ تے میڈی کلاس وچ آ وڑدے ہن۔ بالیں توں پٹھے سدھے سوال پچھدے، انہیں کوں دڑکے ہاشے ڈیندے تے کٹ مار تے ویندے ہن پے۔ میں بالیں کوں ہروں بھروں کٹیندا مریندا تے چیکڑ باکڑ کریندا بے وسئ نال ڈیکھدا رہ ویندا ہم۔ کہیں ویلھے او او بلیک بورڈ تے ریاضی دا کوئ آپوں گھڑیا سوال لکھ ڈیندے تے فرمائش کریندے "نوید صاحب! ایہہ حل کر تے ڈکھاوء" میں متھا مار مار تے کڈاہیں جیویں کیویں حل کر گھندا ہم۔ نتاں اکثرا شرمشار تھیندا ہم۔ میکوں شک ہا جو او درانی صاحب یا رانا صاحب دے خاص بندے ہن۔ تہوں سکول وچ سرکاری ساھن آلی کار دڑنگیاں ودے مریندن۔ بئے استادیں توں پچھیم تاں پتہ لگاجو ایجھی گالھ کائنی۔ او ہک ریٹائرڈ فوجی ہن۔ کجھ پھوتی ٹرڑے ہن۔ تے بنھیں تے روعب پانونڑ دی بھیڑی عادت ہینے۔ ہک ڈینھ میں اصلوں پچی تھی گیا۔ ول میں انہیں کوں کھریاں کھریاں سنڑائیاں۔ "بشیر صاحب! تساں فوجی ہو سو اپنڑے گھر وچ۔ اتھاں چھڑا ہک ٹیچر او۔ تہاڈے انہیں بے تکے تے اوٹ پٹانگ سوالیں دا نصابی کتابیں نال کوئ گانڈھا کائنی۔ ایہہ سبھے تہاڈے دماغ دا فتور ہن۔ خیر نال تھیک وچ رہے کرو۔ اتھاں آتے اپنڑا، بالیں دا تے میڈا ویلھا چٹ نہ کیتا کرو۔ تے ہنڑ مہربانی کر تے اتھوں ونجو۔ گٹا کھڑکاوء" بشیر صاحب بہوں ہتک محسوس کیتی۔ او میکوں کوہتریاں اکھیں نال ڈیکھدے کلاس روم وچوں نکل گئے۔

اوں ڈینھ دے بعد انہیں میڈی کلاس وچ آنونڑ ونجنڑ بند کر ڈتا۔پر بنڑ ڈینبھوں گئے۔ میکوں ڈیکھدیں ای بتھاڑ کوہجا کر گھندے ہن۔ بشیر صاحب سکول وچ اللہ جانڑے میڈے بارے کیجھیاں افواہیں کھنڈا ڈتیاں جو ہر بندہ خصوصا" زنانہ اسٹاف میکوں عجیب نظریں نال ڈیکھنڑ تے مرکنڑ پے ویندا ہا۔او درانی صاحب تے رانا صاحب کوں میڈے خلاف پٹھیاں سدھیاں شکایتاں لا ڈیندے ہن۔ تے لیندے وی ایجھے دھر نال ہن جو سنڑنڑ والیں کوں پک تھی ویندا ہا۔ پچھے میڈیاں پیشیاں پے ویندیاں ہن۔ میں صبر دا گھٹ بھر انہیں دے ڈاہڈپ ساہندا ریہا۔ کیوں جو میں اتھاں نواں ہم تے کہیں گیڑ وچ نہ پونونڑ چاہندا ہم۔ ہک ڈینھ تاں حد ای کر ڈتونے۔ انہیں درانی صاحب تے رانا صاحب کوں دانہہ ڈتی "نوید صاحب تے مس شیریں وچ بہوں زور دا افئیر چلدا پے۔ ایہہ ہک بئے کوں مٹھی نظریں نال ڈیکھدے تے بالیں دے ہتھ ہک ڈوجھے کوں لو لیٹر ڈیندے گھندن۔ جیکر ایہو لقاء ریہا تاں ایہہ اجھو کوئ چن چڑھیسن" میکوں تے مس شیریں کوں آفس وچ سڈ تے سمجھایا گیا "تساں باہر جو مرضی کرو ودے۔ پر اللہ دا ناں ایوے سکول وچ آپت دی چٹھی چپاٹھی توں باز آ ونجو۔ ایں نال بالیں تے برا اثر تھیندے۔ اساں بالیں کوں تعلیم ڈیونڑی ہے۔ ہیر رانجھا نہیں بنڑانونڑاں" ایہہ ہک گھٹیا وار ہا جیڑھا بشیر صاحب(صاحب اکھیندیں شرم امدی ہے) کیتا ہا۔ مس شیریں شودی ایں بے بنیاد الزام تراشی تے ڈھکاں کر کر رنی ہائ۔ میکوں وی بہوں ارمان لگیا ہا۔ میڈے دل وچ گنڈھ پے گی۔ میں دل وچ عہد کیتا "بشیر صاحب آ ہنڑ تکڑا تھی۔ میں تیڈے نال ضرور نبڑساں" کجھ ڈینھ بعد ای میکوں وارا مل گیا۔ عین چھٹی دے ویلھے بشیر صاحب کوں موتر آ گیا۔ او میکوں ایہہ آکھ تے لیٹرین وچ وڑ گئے "جناب! جند وڈے (چپڑاسی) کوں اکھیجو ہالی تالہ نہ لاوے" میں کوئ انہیں دے پیو دا نوکر ہم؟ جو انہیں دی رکھوالی کراں ہا کھڑا۔ میں انہیں دی ایڈوں سنڑ اوڈے بھنوا سٹی تے تکھی وکھ نال گھر ڈے کاہ کیتم۔ اسٹاف تے سبھے بال وی ٹردے تھئے۔ جند وڈا جندرے مار، کنجیاں کھیسے وچ ہتھیکیاں کر روانہ تھی گیا۔ بشیر صاحب پتہ نہیں کڈاں دا موتر جھلی ودے ہن؟ لیٹرین جل تھل کر ڈتونے۔ تن من ٹھار باہر نکھتے تاں اگوں بھنبھڑ بھوں تے اندھاریاں راتیں۔ سکول عمارت دی تریجھی منزل تے ہا۔ اتے تلے دیاں باقی منزلاں غیر آباد ہن۔ سکول وچ آنونڑ تے نکلنڑ دا چھڑا ہکو دگ ہا۔ جہیں دے بوہے تے باہروں وڈا سارا جندرہ لگ چکا ہا۔ اگوں جمعہ مبارک مطلب چھٹی دا ڈینھ ہا۔ تے موسم وی پوہ دا ہا۔ بشیر صاحب بلائیں ڈرو بندے ہن۔ انہیں دا ہوش موکلا گیا۔ او کہیں چوہے آلی کار اوں کوڑکی وچ پھس گے ہن۔ چھنڑ چھنڑ (ہفتہ) کوں تاں انہیں دی آکڑی تاکڑی لاش ای لبھے ہا۔

او کمریں دے ادھ وچ بنڑے ہال وچ کھڑ تے زور زور دا رڑنڑ لگ پے۔ پر اتھاں کوئ ہوندا تاں سنڑدا۔ او ولا لیٹرین وچ وڑ گے تے باہرلی دیوار دی جالئیں نال مونہہ رلا تے دھاڑ دھاڑ گھت ڈتونے۔ رڑدیں رڑدیں گھبا پے گیونے۔ بہوں چرکے گلی وچوں لنگھدے ہک فقیر انہیں دا دھاڑ پٹکا سنڑ گھدا۔ تھوڑی دیر وچ ای اتھاں لوکیں دی بھیڑ لگ گی۔ ول جند وڈے دی گول پھول شروع تھی۔ جند وڈا گھر پجدیں ای ذال تے بالیں کوں ٹرانونڑ پھرانونڑ دی خاطر اپنڑی سائیکل تے لڈ تے چڑیا گھر ڈے روانہ تھی گیا ہا۔ اخیر تالہ تروڑنڑاں پیا۔ ایویں کئ گھنٹیں دے پورہیے دے بعد اوڑک بشیر صاحب باعزت رہا تھی گے۔ عیدالفطر کوں ہک ڈینھ راہندا ہا۔ اگلے ڈینھ توں چھٹیاں ہن۔ رانا صاحب، درانی صاحب دے سڈ تے انہیں دے آفس گے ہوئے ہن۔ مس شیریں چھٹی تھیونڑ توں ڈڈھ گھنٹہ پہلے کوسے (بخار) دا بہانہ کر تے چھٹی منگی۔ میں ڈے ڈتی۔ اوندے ونجنڑ دے بعد بشیر صاحب عینک آلے جن دی طرح نازل تھی گے۔ تے میکوں ڈرانونڑ لگ پے۔ "نوید صاحب! تساں بہوں بھولے او جو مس کوں چھٹی ڈے ڈتی ایوے" میں حیران تھی گیا۔ "کیوں بشیر صاحب! باقی مساں چھٹی منگدن تاں میں ڈے ڈینداں۔ ہنڑ کیہیں انوکھی گالھ تھی گی ہے"؟ او میڈی اکھیں وچ اکھیں پا کجھ دیر ڈیکھدے ریہے۔ ول راز دارانہ دھر نال آکھیونے "نوید صاحب! میکوں شک نی ہتھوں پک اے جو مس شیریں کہیں نال ٹائم سیٹ کیتا ہویا ہوسے۔ تھی سگدے جو سکول توں کجھ فاصلے تے کوئ موٹر سائیکل یا کار آلا اوندی تانگھ وچ کھڑا ہووے۔ تے مس دا اوں نال بھج ونجنڑ دا پروگرام ہووے۔ پچھے تہاڈے کیتے مسئلہ بنڑ ویسے" انہیں دا چھکیا ہویا نقشہ میڈے چیتے وچ پھریا تاں میکوں مشکی نانگ سونگھ گیا۔ "ہنڑ کیا کراں"؟ میں ویبلا تھی پچھیا "سئیں! کوئ چھوکرا بھیج تے پتہ کرو جو او گھر پجی وی ہے کہ کائناں"؟ اوں اوءکھے ویلھے انہیں بہوں سوہنڑی صلاح ڈتی۔ "سر۔۔۔! میڈا تاں چیتا گردان ہے" میں ویڑا تھی آکھیا "پلیز ایہہ نیک کم تساں ای کر چھوڑو" انہیں کوں میں نمانڑے تے ترس آ گیا۔ انہیں پنجویں جماعت دا ہک چھوہر مس دی خیر خبر گھننڑ کیتے بھیج ڈتا۔اوں ویلھے بشیر صاحب میکوں اپنڑے سب توں وڈے سجنڑ تے خیر خواہ لگے۔ "میں ہروں بھروں انہیں کوں اپنڑاں دشمن بنڑائ وداں" میں بیشم تھی سوچیا چھوہر واپس آ تے ڈسایا جو مس صاحبہ گھر کائنی پجی۔ بشیر صاحب عیاری نال مر کے "نوید صاحب! ہنڑ تہاڈا اللہ ای بیلی اے۔ ہر طرح دے انجام واسطے تیار رہویجو" انہیں آکھیا تے میکوں بے آسا چھوڑ کراہیں اپنڑے کلاس روم ڈے ٹر گے۔ میڈا تاں ہتھیں پیریں دا ساہ موکلا گیا۔ چیتا بھنوالیاں کھانونڑ لگ پیا۔ "اللہ جانڑے مس نال کیا گزری ہوسے؟ تے ہنڑ میڈا حشر کیا تھیونڑے"؟ ایہہ سوچ سوچ تے ہاں مٹھ وچ آ ویندا ہا۔ ہیں فکر وچ لڑھدا پڑھدا گھر پجیم۔ عید ہیں وپرے وچ ٹبیاں مریندیں، ٹٹارے کھمدیں گزری۔ سبھے خوشیاں گیاں وانڑ وٹیندیاں۔

عید دے بعد سکول کھلیا۔ بالیں دے نال نال سارا سٹاف وی حاضر تھی گیا۔ مس شیریں کوں صحیح سلامت ڈٹھم تاں میڈی لنگیں دا ساہ ولیا۔ سبھنیں ہک بئے کوں سلام ولایا تے عید دی مبارکباد ڈتی۔ پر مس شیریں چپ غڑپ تے ام غم ہائ۔ اوندی اکھیں وچ اداسی تے چہرے تے غم دے پچھانویں ہن۔ رانا صاحب وجہ پچھی۔ مس لحظہ کھن چپ رہی۔ پچھے میں ڈے رخ کر تے پھوکی ہوئ پھوکنڑیں آنگوں پھٹ پی۔ "سر۔۔۔۔! میں تاں اوں ڈینھ عید دی تیاری دے سلسلے وچ ہتھیں پیریں تے مہندی لوانونڑ دی خاطر دگ وچ اپنڑی سہیلی صنم دے گھر رک گی ہم۔ جیڑھی سکول وچ اکثر میکوں ملنڑ امدی ہے۔ تے تساں میڈی جاسوسی کرنڑ واسطے میڈے گھر چھوہر کوں بھیج ڈتا۔ میں مہندی سکنڑ دے بعد ہتھ پیر دھو تے گھر پجی تاں اماں تے بھرا کٹ کٹ تے میڈا نپرا ناس کر ڈتا۔ سر۔۔۔۔! تساں میں نمانڑی تے ایہہ ظلم کیوں کیتا"؟ اوندی دانہہ مک بنڑ تے میڈے ہاں تے ٹھکا تھی۔ "مس! میڈا کوئ ڈوہ کائنی" میں اپنڑی صفائ وچ آکھیا "جو کجھ کیتا ہا بشیر صاحب کیتا ہا" ول میں الف توں لا تے وڈی یے تونڑی یکی کہانی اونکوں سنڑا ڈتی۔ مس کاوڑ نال ڈکنڑ کھڑ گی۔ ول کہیں غضبناک شیرنی دی کار رڑنڑ لگ پی۔ سکول دے ماحول تے آفس دے تقدس دی وی پرواہ نہ کیتوس تے بشیر صاحب دی ماء بھینڑ ہک کر ڈتوس۔ رانا صاحب شفقت نال اوندے سر تے ہتھ پھیریا تے دلاسہ ڈتا۔ تے بشیر صاحب کوں وی رد بد الانڑے۔ میں وی مس دی وٹب ولائ تے بشیر صاحب کوں ملامت کیتی۔ مس مار مسائیں ٹھڈی تھی۔ اشرف صاحب ایجھے ویڑے تھے جو اپنڑی صفائ وچ بس " مم۔۔۔مم۔۔۔۔" تے "میں۔۔۔۔۔میں۔۔۔۔" کریندے تے اکھیں جھمکیندے رہ گے۔

ایں توں کجھ ڈینھ بعد دا واقعہ ہے۔ میں اپنڑیں حاضری لانونڑ دی خاطر آفس وچ گیا ہم۔ میں آسے پاسے دا جائزہ گھدا۔ میز تے رجسٹر حاضری دے نال سارے ٹیچریں دیاں ڈائریاں اتے تلے ترتیب نال رکھیاں لاتھیاں ہن۔ مس شیریں دی ڈائری خود اوں دی طرح سب توں نفیس تے سوہنڑی ہائ۔ اوں، اوندے سوہنڑپ تے بہوں پورہیا کیتا ہا۔ اوں ویلھے آفس وچ میڈے سوا کوئ نہ ہا۔ یکدم میڈے دل وچ ہک شیطانی خیال ٹبھک تھیا۔ حاضری لانونڑ دے بعد میں مس دی ڈائری چا گھدی۔ تے اوندے سارے ورقیں کوں ادھ وچوں پکڑ تے بیدردی نال چیر سٹیوم۔ چھڑا جلد سلامت رہنڑ ڈتم۔ول اونکوں ڈوجھی ڈائرئیں دے ادھ وچ پھسا باہر نکل آیم۔ چھیکڑی پیریڈ وچ مس کوں ڈائری دی لوڑ پے گی۔ او آفس ڈے ٹر گی۔ تھوڑی دیر بعد ای ادھما پے گیا۔ہر کوئ جانڑدا ہا جو اجکلھ مس شیریں تے بشیر صاحب ہک بئے دے ویری بنڑے ودن۔ مس کوں اپنڑی سدھ سرت نہ ریہی۔ او بھاء دا لمبا بنڑ تے آفس وچوں نکھتی ہائ۔ بشیر صاحب اوں ویلھے تکھی وکھ نال لیٹرین ڈے ٹردے ویندے ہن۔ مس کہیں بکھی ہل آلی کار انہیں تے ونج ترٹی۔ ڈوجھی مسیں، ٹیچریں، بالیں تے میں رل مل تے فٹافٹ اونکوں ہتھیکا کر گھدا۔ نتاں بشیر صاحب دیاں ونڈیاں تھی ونجن ہا۔ مس خود کوں چھڑانونڑ تے بشیر صاحب تے ولا حملہ کرنڑ کیتے ہتھ پیر مریندی پی ہائ۔وات وچوں جھگی نہ پی کھڑدی ہس۔ او،اپنڑی ڈائری دے حشر نشر تے بشیر صاحب تے ڈوہ ڈیندی تے چیک چیک تے انہیں کوں پٹ پلوت کریندی پی ہائ۔ بشیر صاحب ہک پاسے کھڑے کاوڑ تے شرمشاری نال ڈکدے کھڑے ہن۔ لڑھ لابا سنڑ تے رانا صاحب جیڑھے اوں ویلھے ڈاہویں جماعت کوں انگریزی پڑھیندے پے ہن باہر نکل آئے۔ ہوں ویلھے درانی صاحب وی آبڑ گھتے ٹھکا آ تھے۔ اصل گالھ دا پتہ لگیونے تاں او وی بہوں کوڑیجے۔ول انہیں، رانا صاحب، باقی یکا سٹاف تے میں رل تے بشیر صاحب کوں خوب لعن طعن کیتی۔ بشیر صاحب دے بوتھاڑ تے دانگی پھر گی۔ ایجھے بے دلے تھے جو آپنڑی صفائ وچ کجھ آکھے بغیر سکول توں واک آوءٹ کر گے۔ ول تاں ایجھے غائب تھے جیویں گڈھا دے سر توں سنگھ۔ کجھ مد بعد جیڑھے ویلھے میں ڈٹھا جو معاملہ ٹھڈا تھی گے تاں میں اپنڑے ضمیر دا بھار ہاوءلا کرنڑ دی خاطر اعتراف جرم کرتا گھدا۔ پر صرف مس شیریں دے سامنڑیں۔

میں اوں ویلھے پرنسپل دی ریوالونگ چئیر تے لوڈے بیٹھا کھمدا ہم۔ او چاک چانونڑ کیتے آفس وچ آئ ہائ۔ میں جھوٹے کھانونڑ بس کر ڈتے تے سوچنڑ لگ پیا جو گالھ کیویں چولاں؟ میں کھنگھورا مار تے سنگھ صاف کیتا تے الانڑاں "مس صاحبہ کیا حال ہے"؟ "جناب۔۔۔! میں تاں چنگی بھلی ہاں۔ تساں اپنڑاں حال ڈیوو" اوندے انداز وچ اپنایت تے مٹھاس ہائ۔ میکوں حوصلہ تھیا " میں وی ٹھیک ہاں جی۔ او اصل وچ نہ۔۔۔۔۔" میں اکھیندیں اکھیندیں رک گیا "اصل وچ کیا سر۔۔۔"؟ اوں سوالیہ نظریں نال میکوں ڈٹھا "تہاڈے نال ہک ضروری گالھ کرنی ہائ" میں جاکھا کریندیں آکھیا "تاں آکھو ناں" اوں حوصلہ افزائ کیتی "مس۔۔۔! تہاڈی ڈائری۔۔۔۔۔ بشیر صاحب کائناں پھاڑی ہائ۔۔۔" میں رک رک تے آکھیا "اچھا۔۔۔۔" اوں حیران تھی تے آکھیا "تاں کہیں پھاڑی ہائ۔۔۔۔"؟ "میں پھاڑی ہائ" میں ہمت کرتے آکھ ای ڈتا "ہنڑ تہاڈی مرضی ہے جو اپنڑے ایں مجرم کوں جو دل آکھے سزا ڈیو" پر اونکوں شاید یقین نہ آیا "تہاڈے جیہا معصوم تے پیارا انسان ایجھا جرم کر ای نی سگدا" اوں بہوں دل بھانوڑے انداز وچ مرکدیں آکھیا۔ ول کجھ سوچ تے الانڑی "ول وی میں تحقیق کریساں۔ جیکر جرم ثابت تھی گیا تاں تہاکوں سزا ضرور ملسے" "مجرم آپ اعتراف جرم کریندا پے۔ تحقیق دی کیا لوڑ ہے؟" میں ہولے جہے آکھیا "آوء ول عدالت جلوں" او میڈی اکھیں وچ جھاتی پا تے بولی "ایہہ کیس اوں عدالت دا کائنی" میں آکھیا "میں تہاڈی عدالت وچ عرضی پیش کر ڈتی ہے۔ اتھاں وکیل وی تساں تے جج وی تساں۔ جلدی جلدی اپنڑا فیصلہ سنڑاوء۔ تاں جو میڈے ضمیر دا بھار لہہ ونجے" "ایہہ عدالت تہاکوں عمر قید دی سزا ڈیندی ہے" اوں کھل تے اچاچیت آکھیا۔ تے کھلدی ہوئ باہر نکل گی۔ (منظور اعواݨ)