سرائیکی اکھراں دے تھٻے
سرائیکی اکھراں دے تھٻےـــ تمام سنگت دے تھورائت ہوں۔ ثمثمڑاں۔ سنی کاٹھی وچو نکلن والا پانڑیں,,,گڑاکھوں ۔ گڑ ملیا تماخوں,,,آرھی ۔شیشہ,,,,ھوا جھلونڑاں,,گھمر گھیر,,,,ھک ھا بادشاہ ۔بادشاہ زمین دے ٹوٹے دا بادشاہ ھا,,پیریں دے بیر ۔ ٹردا پندھ کر ویندے,,,,جاھا ۔ترکھ,,,,چیکل ۔چڈول,,,,درکھانڑ پکھی ۔,,,,,ھاں ماندہ,,,, گرا پڈ. . .گیدڑ مونہاں. .. . . .ککرمچھا. . .نئولوں دے سر آلا. . . .گن دا گن. . .پڑباٹی. . .پزڑیلا. . .زڑپاو.
پیلا بہار۔ کالا دھوں ۔رتا لال۔ نیلا ھمبھ ۔ چٹا کھمبھور۔ ساوا چچ۔ٹھڈا جلڑ۔ تتا بھا۔نواں نکور۔کوجھا ڈینڑ ۔مٹھا کھنڈ ۔کھٹا ٹیٹ۔ کوڑا عق۔باری بھک ۔پتلا پتنگ ۔خالی خط۔گھاٹا بٹ۔میلا کچ۔ گارے گچ۔ٹھنڈا ٹھار , بگا چوپ , چٹا کھیر , ٹھڈھا وبھ , اندھارا گگھ , بڈھا یپھ , سدھا شتیر , ڈنگا جلیبی , سکا رنڑاٹ , پھلھا بشکا , کوڑبدوڑا کراڑا وٹا , کالا شمور موٹا ڈنڈنڑ , سوھڑا شدادا کترینا کیف۔ سَوڑ سنگھوڑ, تلواں پَتر, بھاڑ دا تل, بوڑا گُھت, بَر دا پُتر, نِرا ندریہہ, کال واتا, چِٹ پیرڑا, حرام دی سٹ۔ ٹک ٹکور۔ لیس لباس۔ ٹر پش۔ میدا پستول۔ کوڑا جور۔ کولا بھت ۔رتا انگرش۔۔پیلا پھپھڑ ۔۔ساوا کچوچ ۔کالا رات۔ روونڑاں ریت۔لمبا کھمبا۔۔گنجا لیلا۔۔۔کال واتا۔۔۔گٹھ مٹھڑا۔۔ کالی چوانتی , بھوری بھاہ , پیلی ڈدھ , سکی ٹونڈ , کوڈی وٹو کھو ٹی , چم چموٹی , چھل بدری , پھشگدڑی , اکمکڑی , ناسیں پھتھی ـ مَٹھا چٹ, نَود دا گندھوا, نول سرا, پیون پول, کم دا چڈھی, لاپھڑکَناں, چوک چندرا.ڈھل گھس , ھیر پھیر , لڑھ ھابا , ڈیڈر ٹپ , لیلے باک , ملاں بانگ , جوں ٹور , درگھ لانھ , کلے ول , چھنڈک پھوک۔۔ کوُلا پَٹ ،پیلا جِٹ، کالا ٹیہَنڑ، ٹھڈھا یَخ، پتلا لینوَک، پتلا لَلُور، وڈا کڑزَن، بھولا بَجھَک، چلِترا چَلآک، سیانڑا دھَنَتر،کالکوٹ , باکروال , یلولول , چھونڑ بھمبھیر , بھورباندر , یلمل یقین , دول دمامے , کھلئیں دا کھوڑ , مموں مچل , ڈلی بھک , کال واتا , مونھ دا مٹھا , ھاں کالا , نئوں دھرما , ادھ ولوڑیا , گھرو وادھو , جتی جوڑ , بٹئیں کٹ , لئ لگ , پھنے خاں , پانڑ پڑوپی , انگل انوٹھا , ہکی مٹھ , دل دریا ,بھولی بھالی , ٹونڑیں ٹپے ۔ تُھک تَھمبن، واری وٹہ، چُمی چاٹا، دراہی بُگھتاون، نذروٹو، بُکھا بٹيرا ۔۔مٹھ مروڑا , اڑی ڈھینگری , تل مولی , تلی واٹواں , دیر دبیر , کنڈو رانڑاں , موئے دی مٹ , چونے گچ , بچے گھٹ , ٹھلھا بابھیکنڑ, گول مول , چو چنڈالا , ڈالا ڈپھا ,گُنگ دان، بھولے بھنن، موہنہ مُہاکھڑی،چَيتا گردان، مُشکی نانگ.
کُکڑبانگ، ليلےباک، کُتے بھونک۔۔۔ ویچ وٹا , ڈے گھن , بھن پکا , مڈی گل , بھن تروڑ , لچ لفنگا ۔۔ مونھ محابہ , تختہ تبوت , منڈھی کڈھ , ھا ھو , ھئو حق , رے کانڈھیا , نیل مایا , بل ٹنڈاںڑاں , کھادھا پیتا , شر فساد , پلیا پالیا , موٹا سنڈھا , چٹ پدھر , کھلا کھبڑی, چدک پونڑاں , بر دی بلا , چت مونھ دا زور , چت دا ول , چت مروڑیا , چت چھکے تیں , چت و پلیت , دھپ مکھ , رت دی رتی , چٹھی چپاٹھی , نر خر , انگل دا بجا ,نانگ ول , ڈھک بدھ , بھن بھوسڑے , کڑکدی بلا , , چنڈ گٹھ , پت کھنڑیں , شیطان دی ناوڑی , چکی دا پھیر , ابھڑ گھتا , کٹا کڈھ ۔۔۔ جن دی ناوڑی , ترکڑی وٹا , تڈے تروڑ , لم لیٹ , تروٹ وادھ , مونھ پھٹ , پرہ پھٹی, ونج ویندڑ ,،،،تُھک تَھمبن، بھمبن بھوں، دھواں اندھار، مڈی چَٹ، کَھلا بُجا،،،،،لعنت دی واچھڑ , کھلئیں دا قال , دگا دابڑا , ساہ دا تھورا،،انا..گھوگھو -انی...موری , ڈوری...پھنڈر..ڈورا...ڈاند ...کانڑاں...ڈیہلا....پیلا...پٹھا...ساوا..کچرآ....ہولا..پھل...بھاری..منجھ...چنگا....چوکھاچھیکڑ...باکڑ...ویندے..وگدے...کالا...کوڈھنڑ...سنا...پانی،،،،،،تَلی واٹواں، منجھو ننگے، قہر وات، ڈلی بِھک، ڈھاک تے پَڈن، سَکے سوہرے،،،،اُوٹھ کچاوا، توڈی پَيرا، وان وٹيندا، راند رساون،،،،گھر جنوأترہ, کھڑا پانڑیں , وئ آنا , بیر گیکڑا , مئ رانڑیں ,سورک سیتلاں , لنڈ پچھا , کھڑ کنا , ناسیں پھلوریا , سنجاں دودائ , سنج بچڑا , ست بھرائ , چھی چھریکاں , ترئے ترھایاں , دھما چوکڑی , ھک ھیکڑی , مرنڑ پوڑی انڑ تھوری , انڑ تارا , نونو نئ , سنج بر , رت دی بو ,چیڑی چنبہ,،،،،کلے ول۔ کھنگ کھنگورا۔ کھل بٹ۔ آتھر بورے۔ کھنگری سل۔ لوسی لبک۔ تل مولا۔ چڑی چوگ۔ نانگیں کھادا۔ ریج تروبڑن۔ ونڈ ولا۔ کتئیں ہاب۔ کڑاکی جاہ۔،،،،توڑ تانڑیں , تل کھٹ , دلی دھار , وال چر , کیٹ پٹیلا , دھو وٹ , روونڑ دھونونڑ , دھیتا پتریتا , سس سورھئیں ,،،،باھر تونڑیں , تریں نہ تیرھیں , لت کھوڑا , ڈو دلیلا , چار چدھار , ھکی لوانڈ , بکو ڑک ھر ڈسدے دی یارھی , سولھاں آنے صحیح , ویح کیتی , وگیں سودھی ,پانڑیں کانجی , ٹکر ٹیرا , بھاجی بھتی , دھوں اندھار , موئیں دی مٹ , چٹی چٹ , کوڑ بدوڑ , نور حضور , ھل بھل کوڑ ڈیوال , ھڑتھا ھڑ تھی , تیری میری , سیانڑاں کاں , کرند لھند , ھنڈھیا ھنڈھایا , نیل مایأ , لونڑیں تیلی , اللھ بیلی , صدقے کیتا مل بھا , گالھئیں بھا , ھاویا یاوا , چنڑگ چؤانتی ,کیرا بھورا , پنڑیا لنڑیا ,،،،،بال بلوڑے , حال گال , گھر بار , پار اروار , کرتا دھرتا , تھاں تھپے , کپڑا لٹا،،،،ڈٹھٹ وڑٹھٹ۔ موئی مکی۔ مکی مڈی۔ موئی ماری۔ موت دی بھنی۔ مک ستی ۔ مار مکاوڑن۔ کھادا پیتا۔ ہوا جھولڑنہ۔ ٹکریل ۔ توا تپاوڑن۔ لیلا پھل۔ چھک چھبیڑ ۔ لتھا پراڑنے ۔ تڑا تماشا ۔ ہانڈی وال۔ من منیج ۔ آکھیے آکھوائے۔منی منوائی۔ کھڑ بھک ۔ گڑ موتو حلوہ۔ یاروں ویاروں ۔ ناسیں تائیں ۔ نکو نک۔ ٹنڈن ٹوپا۔ ککھ بھن ڈوڑا۔ بدھ چھوڑ۔ زہر بات۔ من مئوجی۔ من مراد۔ من بھاوڑاں ۔ من چت۔ من ماںڑیں۔ چیتا پھرڑن۔،،،،موئیں دی مٹی۔ کڈھ کڈڑنی۔ بھاڑ دا تل۔ حقہ تازہ ۔ چاہ پانی۔ عذاب وات۔ جھلیں جھل۔ کوڑا دھوت۔ قہر دا کوجھا۔ گرم گرما۔ خر مغزہ۔ جھیڑا جھٹ۔ چھک جھبی۔ دھکا دھوڑا ۔ دیر دبیر ۔ آ ونج ( تعلقات) ۔ دروک بھج۔ چمچہ کڑچھہ۔ تھوم کٹ۔ پروتھی پرانی۔ وڑں پھپھوڑ ۔ کمب کمبارا ۔ نک سک۔ نکا نڈھا۔نر خر ۔گنڈھ تروپ , گند بلا , تتے تا , سر پیر , منڈھ گکڑ , گٹھ گوکھوں , ٹھوک وجا , ٹھر پالا , منھ بھارویں گھوڑ دوڑ , اگو دوڑ پچھو چوڑ , گھوڑ وانڑ , گندا جگ دا , چکیں لتیں , منچت , ڈندو ڑکی , پھل گڈی , کھل ھس ,ڈے ڈوا , شینھ شپ , ھتھ لا مکوڑی , گالھ مھاڑ , ککھ کلنجر۔۔۔۔۔۔کیتا پورھیا ۔دنگ دلا،،،باگھڑ بلا،،لاپڑ کنا،،اُوٹھ کچاوا، توڈی پَيرا، وان وٹيندا، راند رساون،،،،پِٹ گَھروڑی،،چھوار چھٹيكر،،کئو تے ڈانگ،،کڈھی کڈھاری،،،کَنجر کَش،،،ٹھونگا،،گُنگ دان، بھولے بھنن، موہنہ مُہاکھڑی،۔۔ٹَنگو ٹانی،۔کِيٹی کَٹا، بَگ بود،۔۔تُھک تَھمبن، واری وٹہ، چُمی چاٹا، دراہی بُگھتاون، نذروٹو، بُکھا بٹيرا۔۔۔ناسی ٹاٹر ۔۔ھکڑو دوکڑو ،ھکڑ دوکڑ۔۔ پیلا تروہ،،،پیلا جھٹ۔۔۔ پیلا پھٹک ۔۔۔ پیلا پھپپھڑ۔۔ پیلا بہار ۔۔ مَٹھا چٹ, نَود دا گندھوا, نول سرا, پیون پول, کم دا چڈھی, لاپھڑکَناں, چوک چندرا.۔۔ اوتری دا چھانڑ۔۔کولا بھت ،ھولا پھل ،مندھرا شیطان۔۔۔ ٹر ٹر۔بک بک۔چخ چخ توے توے تھو تھو۔۔۔ چم چچڑ۔۔۔ ترڑ پھوتی ۔۔۔ روونڑاں ریت...لمبا کھمبا..گنجا لیلا...کال واتا...گٹھ مٹھڑا۔۔۔۔ گاٹے ترٹ۔پھکا بھت۔۔پھکا پھشک۔۔جڈھیں دا چوڑ۔۔کچا کچوک۔۔کوڑا بدوڑا۔۔پھکا پھشک۔۔کُولا بَھت۔۔اندھارا گُھپ۔۔کوپر کٹ۔۔مِٹھا ماکھی۔۔کوڑا زھر۔۔بُكھ دے ڈکار، رج دے پڈ۔۔======================لُڑھ مدھان
ڈڈھپ دی بودکی چخ ڑخ ایڑے ببیڑے چپے تلے ریت ابھڑغُت چبرواتا چُلھ دی خیر کُل دی خیر ُکوڑ الانواں مُلاں تھیواں ٹُھل پُچھا مریہہ دا ماریا مُلخ ملھیر مُلخ ماہی دا توڈی پیرا [١]