سئیں حافظ ظفر حسین ظفر فریدی
کجھ سال پہلے دی ڳال اے ، مہاندرے سرائیکی شاعر سئیں نسیم علی پوری دی وفات تے علی پور دی وستی حسن آلے گیا تاں میکوں اپݨے سنگتی احسان خان ݙسیا جو اساݙے علاقے دا نینگر شاعر اے ظفر فریدی، تساں انہائیں کوں مِلو؟ میں آکھیا ملیا کینھی، ناں سݨیا ہوئے اے وی سݨیا ہوئے جو علی پور دے علاقے ا چ ہک میلاد کانفرنس ہئی مولانا شاہ احمد نورانی صدارت کریندے پے ہن۔ چھوٹی عمر دے نینگر ظفر فریدی سرائیکی کلام پڑھیا تاں سرائیکی نہ ڄاݨن دے باوجود مولانا شاہ احمد نورانی تے وجدانی کیفیت طاری تھی ڳئی۔ مولانا اٹھی تے ظفر فریدی کوں پیار کِتا تے فرمایا جو’’ اس پر سرکار کا کرم ہے، کرم کے بغیر اس طرح کی شعری آمد نہیں ہوتی‘‘ احسان خان آکھیا، اوہو بالکل اوہو، میں وی ملیا کینھی پر تعریفاں ݙھیر سݨیݨ۔
جھوک ا چ بیٹھے ہاسے، دلنور صاحب تکھے تکھے ٻاہر اٹھی گن، سوہݨی شکل آلے ہک نینگر جیندے ڳل سوہݨا فریدی رومال ہا، کوں بھاکل پا تے ونڄ ملیئے، میں ملیا تاں میکوں اکھیو نے سئیں اے ہِن ظفر فریدی! میں آکھیا ہاں! جیا سئیں، اے اوہے ظفر فریدی ان جنہائیں دے ملݨ دی تساں سک رکھیندو، میں آکھیا بسم اللہ بسم اللہ! ہک واری ول ملوں۔ ظفر فریدی سئیں توں انہاندی فریدی نسبت تے ایویں ڈھیر سارے سوال ہن، جیڑھے میں پوری ودا ہم تے سوچی ودا ہم جو ملسوں تاں پچھسوں۔ اپݨی فریدی نسبت بارے ظفر سائیں ݙسیا جو اساں پیئو ݙاڈے توں فریدی ہیسے۔ میرے ڈاڈا حاجی میر ہزار خان گبول چاچڑاں شریف دے خواجہ عبدالکریم سئیں کوریجہ دے مرید ہن، انہاں کوں اپݨے پیر تے اپݨے مرشد دے ’’شہر فرید‘‘ چاچڑاں شریف نال اتنی محبت تھئی جو انہاں ساری حیاتی چاچڑیں شریف ا چ گزار ݙتی، انہائیں دی تمنا ہئی جو میکوں چاچڑیں ا چ موت آوے۔ ایں لِکھے میکوں وی اپݨے پیر گھراݨے نال قلبی نسبت اے، ایندے نال نال روحانی تعلق ایں سانگے وی ہے جو میکون شاعر خواجہ فرید سئیں دی شاعری بݨا ئے، توݨیں جو میݙی شاعری دے استاد سئیں منظور احمد شوق ہن پرول وی خواجے سئیں دیاں جیڑھیاں کافیاں نکے لا توں کنیں ا چ پمدیاں ہن او میݙی لو ں لوں ا چ لہہ ڳن، ہݨ شعریں دی شکل وچ جو میں لکھداں یا الینداں او میں نی میݙی لوں لوں الیندی اے۔ ظفر فریدی ڈسیندن جو جڈاں میں شاعری شروع کیتی تاں خواجے سئیں دے عرس تے پہلے پہلے ݙر ݙر تے پڑھیا۔ وݙے وݙے شاعر آ تے ٻیٹھے ہن، سئیں امان اللہ ارشد سب توں پہلے واہ واہ کر تے داد ݙتی، ول میں تکڑا تھی گیم کیوں جو میں امان اللہ دا ناں سݨیا ہویا ہا۔ انہاندی داد میکوں وݙا حوصلہ ݙے ڳئی۔
ظفر فریدی سئیں توں میں پچھیا تساں سرائیکی دے علاوہ کہیں ٻی زبان ا چ شاعری کیتی اے، انہاں آکھیا بی زبان ا چ لکھݨ دا ݙا نی امدا۔
میں آکھیا تُساں کوشش کیتی اے؟
انہاں آکھیا نہ کوشش کیتی اے تے نہ ارادہ ہے
میں آکھیا تہاݙی تعلیم؟
انہائیں ولدی ݙتی، سکولوں تاں اٹھویں ا چوں بھڄ گیا ہم پر مدرسے وچوں درس نظامی تے دورہ حدیث پڑھیئے۔
تساں کݙاں تے کہیں توں متاثر تھی تے شاعری شروع کیتی؟
میݙے سوال دے جواب ا چ ظفر سئیں آکھیا جو شوق تاں نِکے لا توں ہا۔ 1980ء وچ وستی کل کنول علی پور ا چ میݙا جمݨا تھیا۔ 1999ء وچ لکھݨ شروع کیتا۔ تساں اے فرمائے جو کئین توں متاثر تھی تے شاعری شروع کیتی تاں سچی ڳال اے جو میکوں سئیں دلنور نور پوری دے کتابچے شاعری آلے پاسے گھن آئے، میں دلنور سئیں کوں ملیا تاں انہاں پہاڑ جتنا حوصلہ ݙتا تے آکھیا جو بس لکھݨ شروع کرو، او ݙینھ تے احٖ دا ݙینھ ٻس لکھدے ودوں۔ میں پچھیا جو تساں سارے ملخ ا چ پروگرام کریندو، سارے لوک سرائیکی سمجھدن؟ ظفر سئیں ڈسیندن جو چکوال تلہ گنگ، سسی کشمور، ہڑپہ جیکپ آباد لاہور تے ساہیوال میکوں محبت نال سڈیا ویندے تے او لوک ہک ہک شعر کوں مکرر مکرر آکھ تے کئی کئی واری سݨدن، سرائیکی کوں پسند کریندن، اسیڈے نعت خوانی دے ذریعے آپ کوں آپ منویندن پر میں کلہا آدمی آں جینکوں سارے ملخ ا چ سرائیکی مشاعر دے طور تے سڈیا ویندے تے میں بغیر ترنم ایویں پڑھدا جیویں مشاعرہ پڑھیندے۔ میں پچھیا دوران مجلس کوئی یاد گار واقعے؟ ظفر سئیں ݙسیا جو ڈھگ اِن پر اے ڈسی ونڄاں بڈھن شریف ضلع دیرہ غازیخان دے تاجدار حضرت خواجہ محمد اعظم شاہجمالی ثناء خوانی دے دوران اپݨی دستار مبارک میکوں چار واری پوا چکن، میں آکھداں جو میں ایں قابل کینھی اے اوندا کرم اے جیندا میں ثناء خواں ہاں۔
میݙا دل کریندے جو میں ظفر فریدی سئیں بارے ݙھیر کجھ لکھاں پر جاہ تھولی اے ہݨ نکی جہی ڳال شاعری بارے تھی ونڄے شاعری ہووے تے بھاویں نثر، اپݨی لکھت ا چ تُساں جتنے خالص لوظ ورتیسو تے اسلوب تہاݙا جتنا سادہ ہوسے او شاعری کوں بے مثال تے لازوال بݨا ݙیسے۔ مولوی صابر مبارکپوری صیب دا نعتیہ شاعری ا چ ٻہوں وݙا ناں اے، ایندی وجہ انہاں دا سادہ تے من بھاوݨا اسلوب تے سوہݨے لوظیں دا استعمال ہے، انہائیں دے ہک مولود شریف دا مُکھڑا ݙیکھو:
جیڑھا مل مدنی دا در ویندے
او عرش دے نال ٹکر ویندے
ایویں اساں کافی لکھݨ شاعریں کوں ݙیکھوں تاں خواجہ فرید سئیں آکھدن ’’اُتھ درد منداں دے دیرے جِتھ کرڑکنڈا ٻوئی ڈھیر اے‘‘ یتیم جتوئی سئیں آکھدن’’ یاری نہ لاوݨی تھئی ، لوکی کھلاوݨی تھئی، مُد ساوݨی گذر ڳئی، ہک ݙینھ نہ ساوݨی تھئی‘‘۔ ایویں صالح اللہ آبادی سئیں آکھدن ’’جانی رات رہ پو گالہیں کریسوں، مدتاں دے حال ہک ٻے کو ݙیسوں‘‘ مولوی صابر سئیں فرمیندن’’ جانی رات رہ پو سانگا خدائی اے۔ متاں ول نہ ٹکروں جندڑی پرائی اے‘‘۔ احمد خان طارق سئیں آکھدن’’ روندیں نہ کر شام ڑی پاگل۔ تھی ویسوں بدنام ڑی پاگل، ایویں اساں اپݨے پہلے آلے قدیم شاعریں دی شاعری دا جائزہ گھنوں تا ںایکوں ایہو جہے رنگ جاہ جاہ تے ملسن، میں عرض اے کرݨ چہنداں جو کافی عرصے بعد میکوں بزرگیں آلا ایہو رنگ سئیں ظفر فریدی دی شاعری ا چ نظر آئے تے میں داد ݙتے بِناں نی رہ سگیا۔ میں اے آکھݨ تے ݙسݨ چہنداں جو میکوں ظفر سئیں نی آکھیا جو میݙی شاعری بارے کجھ لکھو میݙے اپݨے دل کیتے تے جو میں لکھدا پیاں آپو لکھداں پیا۔ ظفر فریدی سئیں دیاں انویں تاں ڈھیر مثالاں ہن، انہائیں دی ساری شاعری چنگی اے، ہر ݙوہڑہ، ہر قطعہ تے ہر ہر سطر تے ہر ہر لوظ ہک ٻے توں آل و آل اے پر جیڑھے میکوں ڈھیر چنگے لگن، ہک ݙو نمونے ݙیکھو:۔
طلب نی کہیں توں وزارت کریندے
وطن دی ظفر نی بغاوت کریندے
کوئی اسلحے کوں چا تے عقیدہ بچیندن
عقیدہ ساݙی خود حفاظت کریندے
دل کوں قدمیں رول چھُڑیجے
عشق ترازو تول چھڑیجے
سئیں دے ظفر شہر دے اتوں
ساری دنیا گھول چھڑیجے
حافظ ظفر فریدی سئیں دے مولود شریف لکھݨ اسلوب وی سادا تے من بھاوݨا ہے، اونویں تاں ظفر سئیں دیاں ڈھیر کتاباں شائع تھن، انھاں کتابیں ا چ نعتیہ شاعری بے بہا اے‘ میں ہک کتاب وچوں مولود شریف دے ہک ݙو نمونے پیش کرینداں، تساں پڑھو، پڑھت دی پڑھت ثواب دا ثوب اے آپ لکھدن!
دلڑی نہ تھی ݙکھاری، روندیں کو آ ہسین
مدنی مدینے والے در تے اجھو سݙیسن
ہک ٻی جاہ لکھدن
مدنی دے ناں تے خوش تھی خوشیاں ہزار ملسن
دنیا قبر حشر وچ ݙیکھیں وقار ملسن
چھیکڑ ا چ ایہو کجھ آکھساں جو سئیں ظفر فریدی ٻہوں چنگا شاعر ہووݨ دے نال نال ٻہوں چنگا انسان تے ٻہوں چنگا سنڳتی ہیوے، میں اپݨی حیاتی وچ ٻہوں چنگے شاعر، فنکار تے وݙے وݙے نا ںآلے سیاستدان وݙی تعداد ا چ ݙٹھن پر میکوں چنگے آدمی تھولے نظر آئن ، ٻہوں گھٹ تے قلیل تعداد وچ ہک ناں ظفر فریدی دا ہے۔ میݙی دعا ہے اللہ سئیں اپݨے حبیبؐ تے آل حبیب دے صدقے ظفر فریدی سئیں کوں لکھݨ تے اوندے اُتے عمل کرݨ دی ودھ توں ودھ توفیق ݙیوے تے عمراں دراز ہووے کیوں جو ایجھے لعل تے ہیرے روز روز نی صدیاں بعد پیدا تھیندن۔
حوالہ
[لکھو | ماخذ وچ تبدیلی کرو]· معروف سرائیکی دانشور سئیں ظہور دھریجہ دی کتاب سرائیکی قلم قبلیہ وچوں چوݨ