زُہر خاندان

زھر خاندان طب وادب، شعر وسیاست وچ اندلس دے نابغۂ روزگار خانداناں وچوں ہک ہے، ایہ خاندان ابتدا وچ جفن شاطبہ دے جنوب مشرقی علاقے وچ ریہا تے اتھوں مختلف علاقیاں وچ پھیل گیا، اس خاندان دے لوگ مختلف ادوار وچ طب، فقہ، شعر، ادب، ادارت تے وزارت دے اعلی مراتب تے فائز ریہے.

اہم افراد

ذیل وچ اساں اس خاندان دے انہاں لوگاں کوں زیرِ بحث گھن آندے ہیں جنہاں نے طب دے شعبہ وچ کارہائے نمایاں سر انجام ݙتے۔

عبداللہ ابن الزہر

انہاں دا پورا ناں “مروان عبد الملک بن ابی بکر محمد بن زہر الایادی” ہے، اپݨے والد دی طرح فقیہ ہن، مگر طب وچ شہرت پاتی، پنجویں صدی ہجری وچ بغداد، مصر تے قیروان وچ اطباء دی سربراہی کیتی، ول اپݨے ملک واپس ول گئے تے امیر مجاہد دے دور وچ دانیہ منتقل تھی گئے جتھاں امیر مجاہد نے انہاں دا خوب اکرام کیتا تے اتھوں انہاں دی شہرت اندلس تے مغرب وچ پھیلی، ابن داحیہ “المطرب” تے ابن خلکان “وفیات الاعیان” وچ لکھدے ہن کہ دانیہ وچ انہاں نے خوب جاہ وجلال، شہرت وعزت تے بہرپور دولت کمائی تے اتھئیں انہاں دا انتقال تھیا، جبکہ ابن ابی اصیبعہ لکھدے ہن کہ اوہ دانیہ چھوڑ کے اشبیلیہ آ گئے ہن جتھاں انہاں دا انتقال تھیا۔

زہر ابن الزہر

انہاں دا ناں “ابو العلاء زہر بن ابی مروان عبد الملک” ہے، ایہ مندرجہ بالا صاحب دے پتر ہن، ابی العلاء زہر دے ناں توں معروف ہن، یورپ توں دریافت تھیوݨ والے بہت سارے مختلف الاشکال آثارِ قدیمہ وچ لاطینی زبان وچ انہاں دا نام کندہ پاتا گیا ہے جس نام اس زمانے وچ یورپ دے طبی حلقیاں وچ انہاں دی شہرت دا اندازہ لویج سڳدا ہے، ایہ فن انہاں نے اپݨے والد توں سکھا، انہاں دی دسترس فلسفہ تے منطق تے وی ہئی، جبکہ ادب تے فنِ حدیث قرطبہ دے شیوخ توں حاصل کیتا، طب دی نظری تے عملی تعلیم ݙتی تے بہت سارے تلامذہ انہاں توں فارغ التحصیل تھئے.

عبدالملک بن ابی العلیٰ بن زہر

انہاں دا ناں “ابو مروان عبد الملک بن ابی العلاء زہر” ہے، مندرجہ بالا صاحب دے پتر ہن تے اس خاندان دے مشہور ترین فرد ہن، اشبیلیہ وچ پیدا تھئے مگر مترجمین نے انہاں دے سالِ پیدائش دا ذکر نی کیتا، انہاں دا سالِ پیدائش 484 تے 487 ہجری دے درمیان دا کوئی سال تھی سڳدا ہے، اندلس وچ اپݨے زمانے دے مشہور ترین طبیب ہن، طب دی تاریخ انہاں دے خطرناک تجربات تے طب وچ جملہ اضافیاں تے دریافتاں دا تذکرہ سنہرے حروف وچ کریندی ہے، اوہ پہلے (عربی) طبیب ہن جنہاں نے حلق یا شرج توں مصنوعی غذائیت دا طریقہ دریافت کیتا۔ ایہ تے اس قسم دے ݙوجھے تجربات تے دریافتاں تے بحث انہاں نے اپݨی طبی تصانیف وش وی کیتی ہے جنہاں وچ قابلِ ذکر اے ہن: کتاب التیسیر فی المداواہ والتدبیر جیہڑی کئی زباناں وچ ترجمہ تھی کے شائع تھی چکی ہے، کتاب الاقتصاد فی اصلاح النفس والاجساد، کتاب الاغذیہ، کتاب الجامع۔

محمد بن الزہر

انہاں دا نام “ابو بکر محمد بن ابی مروان” ہے. الحفید بن زہر دے ناں توں مشہور ہن، اشبیلیہ وچ 507 ہجری کوں پیدا تھئے، عملی طبیب ہن، حسنِ معالجہ تے حسنِ تدبیر وچ انہاں دا کوئی ثانی نہ ہئی، انہاں دی تصانیف وچ صرف طبِ عیون (اکھیاں دا طب) تے ہک مقالہ مذکور ہے، ابن زہر دے نال انہاں دی بھانجی وی انہاں توں طب دی تعلیم حاصل کریندی ہن تے فنِ تولید (پیدائش) تے عورتاں دے امراض دی ماہر ہن .

عبد اللہ بن ابی بکر

انہاں دا ناں “محمد عبد اللہ بن ابی بکر” ہے، اشبیلیہ وچ 577 ہجری کوں پیدا تھئے، انہاں دے والد ٻڈھے تھی ڳئے ہن چنانچہ انہاں دا بہت سخت خیال رکھا تے انہاں توں فنِ طب تے ادب گھدا، جوان تھیندے ہی انہاں دے والد نے انہاں کوں شاہ منصور الموحدی دی خدمت وچ ݙے ݙتا، ول انہاں دے والد خلیفہ شاہ محمد الناصر دی خدمت وچ رہے تے اپݨے مقام تے فائز رہے، جلد ہی عملی طب دے میدان وچ مشہور تھئے.