زبان

زبان قدرت دا عظیم عطیہ ، نطق بشر دا کرشمہ ، لحن انسانی دا کمال ، شعور آدم د ااعجاز ، سب توں وڈا ذریعہ ابلاغ تے وسیلہ علم ہے۔ انسان اپݨی طبغی ضروریات ، خیالات ، جذبات تے احساسات دی ترجمانی تے ترسیل کیتے سب توں پہلے جیڑھا حیرت انگیز کار نامہ سر انجام ڈتے او زبان دی ایجا دہے۔ انسان زبان دے ذریعے نہ صر ف اپنا مُدعا ڈوجھے انسان تئیں پچیندے بلکہ اپݨی بشری صفات کوں وی ترقی ڈیندے۔ زبان ذریعہ ابلاغ ہووݨ دے نال انسانی احوال تے سماجی حالات دا آئینہ ہوندی اے۔ وسیب دی ثقافت دی نقاشی تے لوکاں دے اخلاق دی عکاسی کریندی اے۔ اعلی قوم دی زبان ثقافت دا مرقع ہوندی اے۔ جنیدا ہر لفظ حسن معانی دا صحیفہ تے روشن خیالی دا گنجینہ ہوندے۔ایں وقت دنیا وچ کم و بیش 12 ہزار بولیاں پاتیاں ویندن جنھاں وچوں بعض ہک ڈوجھے دےمشابہ ہن تے بعض اچ صرف لہجے دا فرق اے۔ تحقیقی جائزے دے مطابق دنیاوی ڈو ترھائی آبادی وچ ہزاراں زباناں رائج ہن جنھاں وچ انگریزی ، عربی ، فرانسیسی ، جرمن ، چینی ، اردو، روسی، ہسپانوی، پرتگالی ، جاپانی تے بنگالی شامل ہن۔قرآن مجید دا فرمان ہے جو۔ قرآن پاک اچ ہک بئی جاہ تے ارشاد ہے جو۔ ‘‘ اللہ تعالی جیڑھی قوم دو وی اپݨا رسول پٹھئے اْوں کوں اوں قوم دی اپنی زبان اچ پیغام ڈتے تاکہ او ہر گالھ چنگی طرح سمجھا ڈیوے۔’’ (1)

زبان خیالاں دی 'سواری' ہے۔ کوئی خیال بغیر لفظاں دے کائنی ہوندا اتے کوئی لفظ اینجھا نھیں ہوندا جہڑا خیال یا جذبے دے بغیر ہووے۔ زبان رابطے دا ذریعہ جیکوں معلومات دا تبادلہ کرݨ کیتے ورتیا وین٘دا ہے۔ معلومات دا تبادلہ لکھݨ نال، اشاریاں نال، اشتہارات ݙیکھݨ نال، علامتاں دے ورتاوے نال یا براہ راست کلام نال ممکن ہے۔ انساناں دے علاوہ مختلف جاندار آپت وچ تبادلہ معلومت کریندے پئے ہن۔ مگر زبان توں عموماً او نظام گھدا ویندا ہے۔ جیندے ذریعے انسان ہک ݙوجھے نال تبادلہ معلومات تے خیالات کریندا ہے۔ دنیا وچ ہُݨ وی ہزاراں مختلف زباناں موجود ہن۔ حساب لایا ڳئے جو دنیا وچ چھی ہزار دے نیڑے زباناں ہن۔

مختلف زباناں دی تخلیق تے ترقی دا تجزیہ لسانیات دی مدد نال کیتا ویندا ہے۔ عام طور تے زباناں معاشرے دی ضرورت تے ماحول دے اعتبار نال ظہور پذیر تھین٘دیاں ہن۔ تے برقرار رہندیاں ہن۔

زبان لفظاں نال مل کے بݨدی ہے ایہ لفظ ہک ترتیب نال الائے ویندے ہن۔ تے ایں ترتیب کوں گرائمر آہدے ہن۔ زباناں دیاں ٻہوں ساریاں قسماں ہن،

مادری زبان، سرکاری زبان، دفتری زبان، قومی زبان، رابطہ دی زبان، تحریری زبان، اشاریاں دی زبان وغیرہ

حوالہ

(1) سرائیکی افسانے تے ناول وچ دیہاتی منظر نامہ، تحقیقی و تنقیدی مطالعہ (مقالہ نگار: صبیحہ منظور )  نگران مقالہ ڈاکٹر مقبول حسن گیلانی