دلنور نور پوری
اگر سرائیکی زبان و ادب دا سچا خادم دی ڳالھ کتھائیں تھیوے تاں صرف ہکو ناں آؤسے ، او ناں ہے سئیں دلنور نور پوری دا ۔ آپ دے والد دا ناں ملک محمد موسیٰ، ذات کھوکھر تے 1957ء اچ موضع چھپری چھتن شاہ اللہ آباد تحصیل لیاقت پور اچ پیدا تھئے۔ ابتدائی تعلیم مسیت مکتب سکول وستی بپڑاں موضع ٹانوری ،پرائمری امین گوٹھ تے مڈل دے نال میٹرک گورنمنٹ ہائی سکول اللہ آباد اچوں کیتا۔ 1975ء اچ سرائیکی مشاعرے اچ سئیں صوفی فیض محمد دلچسپ دا کلام سݨیا تاں شاعری دا عشق دل تے سوار تھی ڳیا ۔ میٹرک دے امتحان دی بجائے شاعری دے امتحان دی تیاری شروع کر ݙتی ۔ شاعراں دے آستانیاں تے حاضریاں شروع کر ݙتیاں ۔ دلچسپ سئیں وقت نہ ݙے سڳئے تاں دلکش اماموی کوں استاد بݨا گھدا ۔ بھرانویں وݙی کوشش کیتی جو احمد بخش میٹرک دا امتحان ݙیوے تے شاعری دے چنڳل توں آزاد تھی ونڄے پر احمد بخش کوں شاعری دے جن مکمل قابو کر گھدا ۔ ول چھپری چھتن شاہ دا نینگر احمد بخش شاعر بݨݨ دے بعد دلنور تھی ڳیا ۔ انہاں نظماں لکھݨ شروع کیتیاں تاں ہر پاسے دھم مچ ڳئی ۔ انہاں درجناں مزاحیہ تے اصلاحی نظماں لکھ تے داد سخن وصول کیتی ۔ سرائیکی دی محبت زور بھریا تاں دلنور چار صفحے تے سولہاں صفحے دے کتابچے چھپوا تے عام کرݨ شروع کر ݙتے ۔ انہاں سرائیکی دی محبت اچ اپݨی ذات دی نفی کر ݙتی ۔انہاں کوں اپݨی جوانی دی پرواہ نہ رہی ۔ سودائیاں دی طرح کتاباں کوں اپݨے مونڈھے تے چاگھدا ،شہر دے ہر معروف چوک ، بساں دے اݙیاں ، پیراں فقیراں دے عرس، کوݙی کُشتی دے میلیاں ، ݙانداں دی ہاٹھ، نلی گسنی دے میل ،ککڑاں دی بھڑاند ، کبوتراں دی چھوٹ، اٹھاں دے دنگل ، غرض ہر ڳلی محلے دے موڑ تے کتاباں چا تے پُڄ ویندا تے زور دے ہوکے ݙے ݙے تے سرائیکی کوں عام کریندا ۔
ستمبر 1986ء اچ شادی تھیوݨ دے بعد آپ نور پور رہائش اختیارکر گھدی تے ایویں آپ دے نال نور پوری دا وادھا تھی ڳیا تے احمد بخش دلنور نور پوری بݨ ڳے۔ 1987ء اچ اشاعتی ادارے دلنور سرائیکی پبلی کیشنز دی بنیاد رکھی ۔ ادارے پہلے چھوٹیاں کتاباں بعد اچ وݙیاں کتاباں شائع کرݨ دا ٻیڑہ چاتا ۔ ایں ادارے توں 500 توں ودھ مختلف کتابچے تے کتاباں شائع تھیاں۔ ایہ کم سئیں دلنور نور پوری کہیں ادارے دی گرانٹ دے بغیر اپݨی مدد آپ دے تحت کیتا تے ایندے اچ کہیں جاگیردار تے سرمایہ دار دا حصہ نہ ہا ۔ شاکرشجاع آبادی سمیت کوئی ایجھا سرائیکی دا نامور شاعر کائنا ہوسے جیندا کلام دلنور نور پوری شائع نہ کیتا ہووے ۔ مارچ 1991ء اچ بہاولپور دے رسالے ’’ سنہیڑا ‘‘ دلنور نمبر شائع کیتا ۔رسالے دے ایڈیٹر ملک ممتاز احمد زاہد تے رحیم طلب وݙی عرق ریزی نال دلنور سئیں دی خدمات دا احاطہ کیتا۔
انہاں اپݨا ادارہ دلنور سرائیکی پبلی کیشنز بعد اچ جھوک پبلشرز اچ ضم کر ݙتا تے جھوک دے پلیٹ فارم توں سرائیکی کتاباں چھپواوݨ دا فریضہ سر انجام ݙیندے ریہے۔ آخری حیاتی اچ شدید بیمار تھی ڳے تے آخر کالے یرقان جہی موذی بیماری نال لڑدے لڑدے 9 دسمبر 2012ء کوں ایں جہان فانی توں رخصت تھی ڳئے۔ سرائیکی قوم انہاں دی خدمات کوںسلام پیش کریندی ہے ۔
حوالہ
[لکھو | ماخذ وچ تبدیلی کرو]کتاب: میݙی دھرتی، میݙے لوک ، مصنف: ظہور احمد دھریجہ ، ناشر: جھوک پبلشرز ، ملتان 2018ء
اصل ناں احمد بخش
قلمی ناں دلنورؔ نور پوری
جٖمنْ 1958ء
جاہ پتہ نور پور نورنگا ضلع بہاولپور
دلنورؔ نور پوری سرائیکی وسیب دا اوہ خدمت گار ہے جَیں ڈیرہ اسماعیل خاں توں گھن کے صادق آباد تائیں تے ڈیرہ غازیخاں توں گھن کے خانیوال تے سرگودھا تائیں دے شاعراں کوں کتاب دے ذریعے کٹھا کر کے ہک بٖئے دے قریب کر ڈٖتے۔آپ دیاں خدمات قابلِ تحسین ہن تے ہمیشہ یاد رکھیاں ویسن۔
دلنور نور پوری 24 دسمبر 1957 کوں رحیم یار خاں دی تحصیل لیاقت پور دی وستی چھپری چھتن شاہ وچ جمے۔
پروفیسر ذوالفقار احمد راں انہاں دے بارے وچ لکھدن کہ:
"میݙا جٖم پَل سرائیکی دھرتی دا ھے۔ بابے ݙاݙے تے پتہ نی کتنی نسلاں توں ایں دھرتی تے وَسدے پئے ہئیں ۔ میں نہ شاعر ہاں ، نہ ادیب ہاں ، نہ کوئی وݙا دانشور ہاں پر ایں دھرتی دا پُتر ضرور ہاں۔ ایہا محبت میکوں کہیں کہیں ویلے سرائیکی دے تھیوݨ والے کٹھاں وچ دُھرکا ویندی ھے۔کُجھ ݙینھ پہلے میکوں صابر شفیق آکھیا جودلنور نور پوری دی یاد اچ ہک پروگرام تھیندا پئے، جُٖلوں؟۔ میں آکھیا ، ضرور جُٖلسوں۔اوں ݙینھوار صابر میݙے کول اَپڑ یاتے اساں جھوک سرائیکی تے پروگرام اچ پُجٖ ڳیوسے۔ وݙے وݙے سرائیکی مُہاندرے کٹھ وچ ٻیٹھے ہَن ۔ پروگرام شروع ہا ،عبدالباسط بھٹی سئیں کمپیئرنگ کریندے پئے ہَن اُنھاں میکوں وی سٹیج تے سݙ گھِدا۔ اوں موقعے میں اِتنا اَلا تے سٹیج چھوڑ ݙتا جو دلنور دی شاعری دا سایہ ساݙے سِراں تے قائم رہے،ایں توں ودھ نہ اَلا سڳیم ۔ پروگرام مُکیا تاں میں دلنور نورپوری دی کتاب’’متاں مِل پووے‘‘ گھِن گھر آ ڳیم اُنھاں دی شاعری پڑھی تاں چس آ ڳئی۔میں بُنیادی طور تے سیاسیات دا طالب علم ہاں ایں سانگے میکوں دلنور دی شاعری وچ اپݨے وسیب وچ موجود سماجی بُرائیاں تے سیاسی مسائل دا ڈھیر سارا عکس نشابر نظر آیا۔ دلنور ؔ دی شاعری پڑھیم تاں میکوں نیرو دا روم یاد آگیا اوندی بانسری یاد آڳئی تے ول میکوں یادآیا جو نیرو وی نہ ریہا اوندی بانسری وی نہ رہی تے روم دی تہذیب وثقافت دا نشان وی مِٹ ڳیا ۔ میکوں سپارٹا یاد آ ڳیا جتھاں طاقت دا ماݨ کیتا ویندا ہا جتھاں جنگجو وَسدے ہَن ۔ ایتھنز دے واسیاں کوں تنگ کریندے رہندے ہَن۔ کوجھی تاریخ دا ایہ باب وی بند تھی ڳیا اتے ایتھنز اڄ وی تاریخ دے لفظاں وچ موجود ھے جو اوندا نظام انصاف تے ہا۔ اینویں اسلامی تاریخ اچ یزیدیت دے کوجھے موڑ وی اکھیں سامݨیں آ ڳئے ۔میکوں ایں ڳالھ دا شدت نال احساس تھیا جو ظُلم زیادہ دیر تاݨیں زندہ نئیں رہندا تے ظلم دے سامہیں سچ دا ہوکا ݙیوݨ والا ہمیش زندہ رہ ویندے ۔ ہلاکو تے چنگیز خاں جہیں لوک وی مسمار تھی ڳئے۔ اینویں انصاف دی چوکھٹ تے برطانوی چرچل میݙیاں اکھیں دے سامݨے آڳیا جیندے کول برطانیہ دے اشراف آئے تے اکھیونے جو ہٹلر فرانس کوں کھادی ویندے۔ اوں موقعے چرچل ایہ تاریخی جُملہ اَلاݨا ’’جیڑھے مُلک اچ انصاف ہووے اونکوں کوئی فتح نئیں کر سڳدا ونجٖو تُساں سُم پوو و۔‘‘ وَل ہٹلر گُمنام تھی ڳیا تے جرمنی دے ݙوں حصے تھی ڳئے۔ سئیں دلنور ؔ نور پوری وی اساݙے وسیب اچ ایجھیاں بُرائیاں کوں ختم کرݨ دی ڳالھ ٹوری ھے۔ اُنھاں اپݨے دیس تے دھرتی نال محبت دے ڳانڈھے کوں جوڑئیے۔ اساݙی وَسوں وچ جنم گھِنݨ والیاں کئی بُرائیاں دا ذکر اپݨی شاعری اچ کیتے ۔ ہک قطعہ مثال دے طور تے پیش ھے:
قانون جتھاں کمزور ہووے
ہر عادل رشوت خور ہووے
ݙس مُلک ترقی کر سڳدے
جئیں مُلک دا حاکم چور ہووے
دلنورؔ نور پوری صوفی، درویش تے سادہ انسان ہا ۔ اوندی شاعری کوں پڑھ تے میکوں ایہ احساس تھیندے جودلنورؔ سرائیکی وسیب دے کہیں وی اقبال ؔ ، شیکسپیئر ، گوئیٹے اتے ورڈ ورتھ توں گھٹ کوئینی۔"
- متاں مِل پووے
- دلنور دے ݙوہڑے
- ݙوجھی شادی
- سچ کوں مِرچاں
- پُتر جواری
- بے فرمان پُتر
- ووٹ دا حق دار کون؟
- ݙو جگ دا سلطان
- وندلاوے
- ابھردے تارے
- ازلی دشمن
- انویہہ سو اٹھاسی دی چھل
- چسولے ݙوہڑے
- چمچے گیر
- رشوت
- صدر صدام
- فیشن
- گلاب دے پھُل
- گھوٹ جوان
- گھوٹ کنوار
- لال کنوار
- لٻار
- لکھ روپے دیاں ڳالھیں
- مٹھڑے ٻول
- مٹھیاں ڳالھیں
- محبت دے موتی
- مطلب دی یاری
- ممبری دا جھیڑا
- نایاب ݙوہڑے
- وانڈھے دی ارداس
شاگرد شاعراں دے ناں
[لکھو | ماخذ وچ تبدیلی کرو]- جاوید شانی
- محمد اشرف باقر
- عارف گلشن
- عابد ظامی
- ظفر مسکین
- حاجی عید احمد دھریجہ
- یار محمد یارو
نمونہ کلام
[لکھو | ماخذ وچ تبدیلی کرو]دلنؔور نورپوری صاحب مرحوم دی ہک مزاحیہ تےاصلاحی نظم
سوکھا ودیں آکھیا من
نہ پر نیجیں ݙوجھی رن
جیکر ݙوجھی رن پرنیسیں
جو دم جیسیں اوکھا تھیسیں
رناں کنوں روز کٹیسیں
کُٹ کُٹ ݙیسن پسلیاں بھن
سوکھا ودیں آکھیا من
نہ پر نیجیں ݙوجھی رن
فلم روز ݙکھاوݨی پوسی
ݙاڑھی یار مُناوݨی پوسی
سِر تے ٹوکری چاوݨی پوسی
مِلسی مُول نہ عیش اَمن
سوکھا ودیں آکھیا من
نہ پر نیجیں ݙوجھی رن
کپڑے سب توں ودھ منگویسن
فیشنی برقعے کالے پیسن
سُرخی سُرمہ پوڈر لیسن
بے جا لڳسی تیݙا دھن
سوکھا ودیں آکھیا من
نہ پر نیجیں ݙوجھی رن
جے نہ حق برابر ݙیسیں
سُنت رسول کوں کنڈ کر ویسیں
کیویں رَب کوں منہ ݙکھلیسیں
وقتی سنبھلݨ دی کر چن
سوکھا ودیں آکھیا من
نہ پر نیجیں ݙوجھی رن
وݙی ذال کوں ویسیں بھُل
چھوٹی دے وچ ویسیں رُل
پچِھے ویسنی اَکھیں کھُل
ٻہسیں اَپݨی کھُتی کھَن
سوکھا ودیں آکھیا من
نہ پر نیجیں ݙوجھی رن
شام سویرے لیسن جھیڑا
کھِلسی تیں تے سارا ویہڑا
جھیڑا آ نبڑیسی کیہڑا
تیکوں لڳسن سب دشمن
سوکھا ودیں آکھیا من
نہ پر نیجیں ݙوجھی رن
کیندے کیندے آکھے لڳسیں
خرچہ پورا کر نہ سڳسیں
توں مزدور ہیں کے تیئں تڳسیں
بال تھی ویسن کئی درجن
سوکھا ودیں آکھیا من
نہ پر نیجیں ݙوجھی رن
جیکر ݙوہیں ڳیاں رَل
ݙیسن تیݙا اَٹا مل
وݙی گھنسی ٻاہیں جَھل
چھوٹی خوب کُٹیسی کن
سوکھا ودیں آکھیا من
نہ پر نیجیں ݙوجھی رن
ݙوجھی شادی ہے سکھ ڳالݨ
اوکھا ہے اَڄ ہک دا پالݨ
ݙو سو دا مَݨ تھی ڳے ٻالݨ
پنج سو ا مَݨ ملدے اَن
سوکھا ودیں آکھیا من
نہ پر نیجیں ݙوجھی رن
چل نہ توں بےڈھنگی چال
توں نہ سڳسیں ٻال سنبھال
ایجھا تھیسیا بُرا حال
مِلسیا چندے نال کفن
سوکھا ودیں آکھیا من
نہ پر نیجیں ݙوجھی رن
کالو یار دا ݙیکھ انجام
کھلے کھاندے صبح شام
گزری اوندی عمر تمام
پیروں راہݨے ننگے تن
سوکھا ودیں آکھیا من
نہ پر نیجیں ݙوجھی رن
دنیا واقعی سچ ہے آہدی
ہک شادی دلنؔور حیا دی
ݙوجھی شادی ہے بربادی
کرݨے پوندن کئی کئی ون
سوکھا ودیں آکھیا من
نہ پر نیجیں ݙوجھی رن