حیدر بزدار دی شاعری

دیرہ غازی خان دی دھرتی زرخیز ہووݨ دے نال نال مردم خیز وی ہے ۔ ایں دھرتی تے وݙے وݙے شاعر، ادیب ، دانشورتے سوجھواݨ پیدا تھئے ۔ جتھاں پھل ہوون ، کنڈے وی ہوندن ۔ اے وی ٹھیک اے جو سرائیکی وطن وسیب کوں زک ݙیوݨ آلے وݙے وݙے سسار وی اِتھائیں راہندن ۔ کوئی ڳالھ نی ایویں ہوندا راہندے ، ظلم دی کالی رات کوں شرماوݨ سانگے ہک جگنو ڈھیر ہوندے ۔ حیدر بزدار تے اوندی شاعری وݙے ویلھے دی بانگ تے سویل تھیوݨ دا ہوکا ہے۔ او ویلہا پرے کائنی جݙاں سویل تھیسے ، سونے دا سِجھ اُبھرسے تے سرائیکی قوم دی عید آزادی دیاں ہر پاسے مبارخاں ہوسن۔ 1968ء اچ رحم علی خان بزدار دے گھر چوٹی زیریں اچ پیدا تھیوݨ آلے ٻال دے بارے کوئی نہ ڄاݨدا ہا جو او ہک ݙینھ وݙا شاعر تے سرائیکی دا وݙا سوجھواݨ بݨسے ۔

چوٹی زیریں تے چوٹی بالا دے ناں سݨدے ہاسے ۔ ول وقت آیاجو بی بی بے نظیر سردار فاروق خان لغاری کوں ملک دا صدر بݨا ݙتا تے چوٹی کوں ’’ پریذیڈنٹ ہاؤس ‘‘ دا درجہ مِل ڳیا ۔ایندے باوجود اِتھاں دے واسیں دے سُتے لیکھ نہ جاڳیے۔ احٖ میں حیدر بزدار دی شاعری ݙیکھداں ٻیٹھاں، میکوں جاہ جاہ تے محرومی دی ڳالھ نظر امدی اے ۔ول میں غور کرینداں جو جیکر حیدر بزدار جہے جوآن کوں وی اپݨے وسیب ا  چ روزگار نی ملیا تاں ول کینکوں مِلسے ؟ تے حالت ایویں ہوسے تاں شاعر محرومی دی ڳالھ نہ کریسے تاں ٻیا کیا کریسے ؟

سئیں حیدر بزدار ہک عرصے توں سرائیکی دا کم کریندے پن۔ کراچی اچ کوئی کٹھ میل تھیوے ، اوندے وچ حیدر بزدار دا حصہ وافر ہوندے ، سب توں وݙی ڳالھ اے ہے جو حیدر بزدار کراچی وچ خود وݙے سرائیکی کٹھ کرائن ۔ جیندے وچ سرائیکی سرائیکی تھیوݨ دے نال نال ’’ تیݙی شان ، میݙی شان سرائیکستان سرائیکستان ‘‘ دے نعرے وحٖ گڄ تے لڳدے رہ ویندن ۔ حیدر بزدار کوں شاعری نال ݙاڈھا پیار اے ۔ انہاں ناں دے ہِک وݙے شاعر کوں پہلے استاد بݨایا ،اوں مایوس کیتا۔ اصلاح ہک لائن دی نی کرݨی تے آؤسو تاں کیا گھن آؤسو تے ویسو تاں کیا ݙے تے ویسو۔ سئیں دلنور نور پوری دی صلاح نال حیدر بزدار جݙاں سئیں احمدخان طارق کوں استاد بݨایا تاں ول حیدر دے نصیب جاڳ پے ۔ ول استادی شاگردی رشتے داری اچ بدل ڳئی ۔ حیدر بزدار سئیں دا سانگا طارق سئیں دے صاحبزادے سئیں پروفیسر شبیر ناز سئیں دی ٻالڑی نال تھی ڳیا۔ حیدر بزدار دا احٖ وسیب اچ ہک ناں اے۔ ایں ناں ا چ بزدار سئیں دیاں اپݨیاں محنتاں وی ہِن ، ایں ناںاچ سئیں احمد خان طارق دیاں محبتاں تے شفقتاں شامل اِن ۔

سرائیکی شاعر جتھاں وسیب دی ڳالھ کریندے ، اُتھاں وی اوندی سوچ قومی وی تے عالمی وی ہے امریکا سارے جڳ جہان دے غریبیں تے مسلمانیں تے جیڑھے ظلم وسائن ،ولا وی اسیݙے حاکم دے در تے ٹھوٹھے چئی کھڑن ۔ حیدر بزدار آکھدے

تیکوں مولا سب کجھ ٻہوں بخشے ، ہُݨ در ناں پِن امریکا دے

کر غیرت اپݨی آپ کما ناں بھالے گھن امریکا دے

کائنات اچ اینجھے مُلک وی ہِن جیڑھے جیندن بِن امریکا دے

او حیدر ماء دے مخلص نئیں جیڑھے باقی ہِن امریکا دے

حیدر بزدار ڳالھ سوچ سمجھ تے دلیل نال کیتیا ے ۔او آکھدے جو توں غیرت کر تے تکڑا تھی جے توں تکڑا تھی ڳیوں تاں جیویں امریکا توں احٖ ݙردیں ایویں امریکا تئیں توں ݙرسڳدے۔

میݙا حاکم غیرت توں چا کر کیا کر سڳدے امریکا

تیکوں جتناں دھرتی ݙیندی ہے، کِتھ پِھر سڳدے امریکا

توں نعرہ نال ایمان دے لا ، پِچھیں مر سڳدے امریکا

جیویں حیدر توں احٖ ݙردا ہیں ایویں ݙر سڳدے امریکا

اے تاں امریکا دی ڳالھ ہئی۔ حیدر بزدار اپݨے وطن وسیب کوں نی بھُلیا ۔ او آکھدے سرائیکیں دے ٻال رُل ڳے، سرائیکیں دے لعل رُل ڳے۔ اٹے دی جاہ تے ساکوں ریت پھکویندے رہ ڳے ۔ اساں اوکھی عمر گزاری اے پر ہُݨ ظلم نہ سہسوں ۔ بھئی ساری خلقت سُݨ گھنے۔ ساکوں ماء دھرتی جان توں پیاری اے ، اساں ٻہوں برداشت کیتے۔وسیبی بھراوو! سݨو ، سݨو، اپݨے وسیب دے ݙکھیں دی ڳالھ اے ،چھڑا میں نی ساراجڳ آہدے ، یار! اے ڳالھیں میݙیاں نیں بلکہ حیدر بزدار دیاں ہِن ، جنہاں اپݨی نظم ’’ ہُݨ ٻول سرائیکی ، ہُݨ ٻول سرائیکی ‘‘ نظم وچ کیتن۔ایں نظم دیاں کجھ ٻیاں لائناں ݙیکھو:۔

اساں جڳ تے جیندیاں لاشاں ہیں

اساں رُلے سیت نماشاں ہیں

نئیں مِلدا پاݨی پیوݨ دا

پُچھ حال نہ ساݙے جیوݨ دا

تھیا سر مونڈھیں تے باری اے،

سُݨ گھن خلقت ساری اے

ہُݨ ٻول سرائیکی ، ہُݨ ٻول سرائیکی

ہر شخص اپݨے محبوب دی تعیرف کریندے، آکھدے چن توں سوہݨا ، محبوب مٹھا منٹھار، موسم چیتر بہار، میݙا یار میݙا یار ۔ ایویں اپݨے ہِک گیت اچ حیدر بزدار وی اپݨے محبوب تے اپݨے ڈھول دی تعریف کیتی اے ، اوندا ڈھول تے محبوب کون اے؟ او آکھدے :۔

چن توں سوہݨا ڈھول سرائیکی

مٹھڑے تیݙے ٻول سرائیکی

آوس میݙے کول سرائیکی

یار سرائیکی زندہ باد

یار سرائیکی زندہ باد

’’ اللہ ݙیوی ناں کوئی تکلیف جانیا، لڳا آویں توں تونسے شریف جانیاں ‘‘ شفقت بزدار دا کلام ریڈیو توں نِت سݨدے راہندوں ۔ ایویں سرائیکی دے ہر کٹھ میل اچ عاشق بزدار سئیں دی نظم ’’ دھرتی ماء راݨی کوں جیں ݙکھائے ، اُٹھو پہچاݨو دھرتی دے ڄائے ‘‘ سݨݨ کوں مِلدی اے ۔ ہک ݙینھ دیرہ اسماعیل خان دے سنگتی آصف سیال آکھیا جو احٖ وی صوبہ نی بݨدا تاں  ڈھیر لوک تے ڈحیر ساریاں ذاتاں اپݨے سرائیکی ہووݨ توں منکر تھی ویسن ۔ غلامی لمبی تھی ونڄے تاں ذاتی فیدے سانگے ذاتاں پچھیتے ، ولدین۔ میں آصف کوں آکھیا جو میکوں سمجھ نی آئی، اوں آکھیا اِتھاں وسݨ آلے سرائیکی ، بلوچ تے پٹھاݨ سرائیکی توں منکر تھی سڳدن ۔ میں آکھیا ہاں؟ او آکھیا جیا ! دھریجے وی ولا سندھی تھی سڳدن ۔ میں کنیں کوں ہتھ لایا ، توباں توباں ، اللہ اے کفر نہ کراوے ، اساکوں اللہ سئیں موت ݙے ݙیوے پر اے ݙینھ نہ ݙکھاوے ۔ ڳالھ اِتھائیں مُک ڳئی پر اچوا رہ ڳیا ۔ ایہا ڳالھ ہک ݙینھ سئیں عاشق بزدار کنوں پُچھی ۔انہائیں دے منہ تے کوڑ دی رتول آ ڳی تے میکوں اکھیونے ہاں ظہور صیب ! تہاکوں ایویں ٹھہندی اے جو تُساں میں کنوں پُچھو جو میں سرائیکی دا منکر تاں ہ تھیساںَ میں معافی منگ گھدی ، میں ڳالھ ایں سانگے سُݨائی اے جو ’’ بزدار ‘‘ قوم سرائیکی سانگے عظیم کم کیتن:۔

بھولا بھولا یار وے لوکو

بھولے نال ہے پیار وے لوکو

بھولے یار دی ذات اُچیری

میں حیدر بزدار لوکو

حیدر بزدار اپݨی ہک ٻئی غزل اچ آکھدے ماء دھرتی نال سچا تے پکا وعدہ ہے جو پنجواں صوبہ گھن تے رہسوں ، او آکھدے اٹھ کروڑ اساݙی آبادی اے ، تخت لہور یا تخت پشور آلے اسیݙے صبر دا امتحان گھنن ۔ شمر تے یزیدیں دا ٹولہ اساݙا حق ماری نہ مارے ۔ انہائیں دی زبان سرائیکی دا ناں گھندیں ݙکھدی اے ۔ پر اساں کہیں دے ٻیٹھے ٻلہائے کائنی، اساں اپݨا صوبہ تے اپݨی خود مختاری گھن تے راہسوں ۔ حیدر بزدار اپݨی تاریخی، ثقافتی تے معاشرتی حق وی ݙسیندے تے اپݨے صوبہ حدود ، اربعہ وی بیان کر ݙیندے۔ حیدر بزدار سئیں دا ہک شعر ݙیکھو

سندھ دریا ݙونہیں مݨ تے لوک سرائیکی رہندن

ایں صوبے دے نقشے اندر حیدر چوی ضلعے آندن

حید بزدار چنڳا شاعر ہووݨ دے نال اپݨی دھرتی ،اپݨی مٹی تے اپݨے وسیب نال محبت کرݨ آلا چنڳا آدمی وی ہے۔ انہاں دی پہلی کتاب ’’ میل مہانگے ‘‘ کوں وی وسیب اچ پسند کیتا ڳیا ۔ اے کتاب وی پسند تھیسے ۔ میݙی دعا ہے جو اللہ سئیں حیدر بزدار کوں ودھ توں ودھ لکھݨ دی ہمت ݙیوے تے ایندے قلم دا سوبھ تے حرف دی طاقت سرائیکی وطن وسیب دی قومی آزادی تے صوبہ سرائیکستان دا موجب تھیوے ۔

حوالہ

·        معروف سرائیکی دانشور سئیں ظہور دھریجہ دی کتاب سرائیکی قلم قبلیہ وچوں چوݨ