جیب انشائیہ

جیب انشائیہ

از: ڈاکٹر خالد اقبال

کہیں نے خوب آکھیا ہے جو دنیا تہاڈی گرم جیب دے دَم نال سوہنی ہے۔ کھیسے اِچ روپے ھووِن تاں ہر موسم خریداری دا موسم ہوندا ہے۔ پر ایں گالہہ دا کیا کریجے جو انہاں ڈینہواراں مہنگائی دا موسم وی جو بن تے ہے۔ تے ایں صورتِ حال اِچ غریب آدمی دی جیب کوں جیب آکھنا جیب دی توہین ہے۔ اے وی سچ ہے جو اُوں جیب دا کیا فائدہ جتھاں گنڈھ کپاں کوں وی صِرف غیر اَدا شدہ بل‘ اشیائے صرف دے نرخ نامے‘ آسان قسطاں تے ملن آلیاں چیزاں دے اشتہار‘نامکمل غزلاں‘ نظماں دے مصرعے ملن۔ تاں ایندے کول خالی جیب اِی چنگی اے۔ اوئیں جیب ہے ڈاڈھی کم دی چیز‘ بٹوا‘ رومال کنگھی‘قلم‘ چھوٹے موٹے ضروری کاغزات رکھن کیتے جیب دا ہوونا بہوں ضروری ہے۔ جیب ہک طرحاں نال ساڈے مہذب ہوون دا ثبوت ہے اَج دے دور اِچ مشین دی طرحاں بھجدا دُھر کدا ہویا ہر بندہ جیڑھا کم جان مار کے کریندا پے۔اوہے نوٹ بناون........ نوٹاں کوں گِن کے جیب اِچ رکھنا پر ایندے کول وَدھ اوکھا کم ہے ڈوجھیاں دے کھیسے اچوں نوٹ کڈھاون۔ جیڑھے لوک جیب اِچوں روپے کڈھوا سگدن اوہر صورت اِچ جیب اِچوں روپے کڈھ گھِندن۔ تے پتہ وی نی چلن ڈیندے۔ جیکر خواہش تے لوڑ اِچ فرق محسوس کر گِدا ونجے۔ تاں جیب کوں نقصان گھٹ پہنچ سگدے۔ جنہاں لوکاں دی جیب اِچ کجھ نی ہوندا۔ او بنہاں دی جیب تے اَکھ رکھیندن ۔ خود آپنے بارے اِچ اے فرمیندن جو چھیکڑ سکندرِ اعظم وی تاں دُنیا توں خالی ہتھ رخصت تھیا ہئی۔ ہِیں کیتے ایہو جئیں احباب دا موٹو (Mato) ہوندے۔ دوستاں دے کھیسے تے اَکھ رکھو۔ اُنہاں کول کھاؤ پیو تے مزے اُڈاؤ۔

پاکستان اِچ جیکر کہیں پولیس آلے کول معزز شہری دی تعریف پچھو تاں آکھسی جیندا کھیسا نوٹاں نال بھریا ہووے اوہو معزز ہے۔ مصلحتاں‘ ضرورتاں تے اندیشے بندے کول کیا کجھ نی کرویندے۔ شروع ڈینہاں اِچ جڈاں سادگی دا زمانہ ہئی۔ جیب دا مطلب جیب ای ہوندا ہئی۔ ہُن تاں جیب دیاں وی مختلف قسماں ایجاد تھی چُکن۔ مثال دے طور تے قمیض تے سامنے سجے کھبے جیب زخمی دِل دی طرحاں جیب.......... سُرخ عُلاب دی طرحاں‘( اے دِل جلے عاشقاں دی جیب اَکھویندی ہے)۔ پانچے آلی جیب......... کالر آلی جیب‘ نیفے آلی جیب‘ الغرض جیباں دیاں بہوں ساریاں قسماں سامنے آ چُکن۔ پر جیہڑی جیب گھٹ‘ تے غیر ضروری چٹاں کاغذات دے بوجھ دی وجہ نال پُرانے زمانے دی تمباکو آلی تھیلی زیادہ نظر آندی ہے۔ عام آدمی دی جیب تے گزریل کئی سالاں توں مہانگ دی پاروں ایڈا اثر تھیا ہے جو ایندی جیب........ جیب اَکھاون دی حقدار اِی نی رہی۔ جیکر جیب ہری بھری تے پیسیاں نال پُر ہووے تاں کائنات دے اسرار تے ایندا راز وی آپنی جیب اِچ لُکیا ہویا ہے۔

جنہاں لوکاں دی جیب اِچ آپنیاں ضرورتاں پوری کرن کیتے ڈاڈھے اوکھے پیسے نکلدے ہوون۔ او دوستاں کیتے ناکارہ...........ذال دی نظر اِچ نامُراد...... ماء پیو کیتے ناہخبار ناخلف‘ خالی جیب مادہ پرستاں دی بھیڑ اِچ ناکام ہِن۔ خالی جیب آدمی کو تاں رشتہ دار شادی غمی تے سڈا اِی نی ڈیندے۔ جیکر غریب آپنی مخلصی تے مفلسی دے ہتھوں تنگ تھی کے چلا اِی ونجے تاں اوندے عزیز رشتے دار اوں کوں شامیانے لاون دیگاں اَتے تھاں دھواون جیں کماں تے لا ڈیندن۔ تاں جو بندہ آپنی اوقات اِچ راہوے۔ عام آدمی کوں تاں جیون دا حق صرف ایں کیتے ہے جو ووٹ کون پیسی........ نعرے کون لیسی....... لمبیاں قطاراں کون بدھیسی......... عرض گزاریاں کون کریسی۔ ایندے علاوہ وی عام آدمی کیتے روون دھوون دے مقامات بہوں ہِن۔ ہُن تاں عام آدمی تے سرکاری ملازم آپنی جیب اِچوں چھوٹے کنبے دے خرچے پورے نی کر سگدا۔ جاں جو او آپنی جیب اِچوں کجھ روپے آپنی ذات شریف تے وی خرچ کرے۔ بالاں دی تعلیم‘ ڈاکٹراں دی فیس تے ڈوجھے مسئلیاں نال نمٹن کیتے اخراجات انج ہِن۔ ہک بندہ بیمار تھیا تے متواتر ترائے ڈینہہ دوااستعمال کرن دے بعد آیا تاں ڈاکٹر نے پُچھیا ’’ہُن تاں تہاڈی طبیعت ہلکی ہوسی‘‘؟۔

مریض نے جواب اِچ آکھیا طبیعت تاں نی البتہ جیب ضرور ہلکی تھی گئی ہے۔

اجوکے دور وچ مشین وانگوں دَھرکدا‘ بھجدا بندہ جیہڑا کم بہوں چستائی نال کریندا پئے اوہے نوٹ بناوناں۔بھانویں جو ایں کوشش وِچ بندہ اپنی صحت بناون بھُل گئے۔ نوٹ بناون تے نوٹاں کوں گن گن تے جیباں وِچ رکھناں تے ایں تو وَدھ ڈوجھیاں دے کھیسے وچوں نوٹ کڈھن ہک اینجھا فن ہے جیندے کیتے جیب تراش دی دیدہ دلیری دی داد ڈیوناں پوندی ہے۔ جیب تراش بھرئیے میلے وچ لوٹیندن تے مسافراں کوں اوں ویلھے پتہ لگدے جئیں ویلھے کھیسہ اُکا خالی تھی چکیا ہوندے۔ ہک واری میں آپ خود دفتر ونجن کیتے ویگن وچ سوار تھیوم‘ رستے وچ کلینر (کنڈیکٹر) نے کرایہ منگیا۔ میں کھیسے وچ ہتھ گھیتا تاں پتہ اے لگا جو جیب دی خیرت نیک مطلوب کوئے نی میں کنڈیکٹر کُوں ایں صورتحال بادے ڈسیایا تاں آکھن لگا ’’کیوں مذاق کریندے ھیوے؟......... پیسے جیب وِچ کوئے نی تے شکایت اے جو جیب کٹ گئی اےِ‘‘۔ اے تاں اللہ بھلا کرے ہک واقف کار دا‘ جئیں کرایہ ادا کیتا۔ ورنا پتہ نی میکوں کنڈیکٹر ویگن تُون لہا ڈیندا اتے میں چلدی ویگن توں لہون دے نتیجے وچ خبر نی پہلے ہسپتال ویندا یا دفتر....... ؟ بہر حال سئیں جیب کٹویجن والے بندے دا ڈُکھ جیب کٹواون والا ای جان سکدے جاں جو بئے لوک تاں ڈرامہ اِیح سمجھدن۔ سئیں میکوں اے نی پتہ جو جیب دی مقبولیت یا اہم ہوون پاروں‘ شلوار قمیض‘ چولے ‘ کرتے‘ پاجامے‘ کوٹ پینٹ شرٹ دے نال جیب دا ہوون کیوں ضروری سمجھیا گئے؟ اے جانڑدے ہوئے وی جو جیب روپئے پیسے داوقتی گھر ہے جیب دی گالہہ ٹردی پئی ہے تاں اے گالہہ وی یاد آندی ہے جو کجھ لوکاں دی جیب اُنہاں دے دل وانگوں ہوندی ہے تے جو لوک دل دے غنی ہوندن اُنہاں دی جیب کڈانہیں خالی نی راہندی اَتے انہاں لوکاں دی وی جیہڑے خاہش تے ضرورت وندی وچ فرق محسوس کر گھندن۔ جیب دے فائدے تاں بہوں ہِن پر میکوں جیب حسرت خانہء دُنیاوانگوں جاپدی ہے۔ میڈے کُجھ جانن آلے سنگتیاں دا آکھنہے جیب جیکر مال اتے زر نال پُر ہووے تاں وت کائنات دے اِسرار اتے رموز آپوں آپ کھل تے سامنے آویندن میڈے خیال موجب اے محض فریب نظر ہے جیب تاں گردش دولت دا ہک چھوٹا جھیاں خانہ ہے جیکوں آباد رکھناں کہیں شریف بندے دا کم نی.........

(اقتباس از کتاب: مُسکار (سرائیکی انشائیے)۔ از: ڈاکٹر خالد اقبال)

MubasherKaleem (talk) 14:36, 9 September 2018 (UTC)