جہانگیر مخلص تے اوندی شاعری
میݙا کوٹ ݙیراور جاڳ ولا
[لکھو | ماخذ وچ تبدیلی کرو]کہیں وی آفاقی شاعر دی شاعری آس اُمید تمنا تے خواہش توں خالی نی ہوندی ۔ ایہا آس مُراد مخلص دی شاعری دا مرکزتے محور اے ۔ میݙا کوٹ ݙیراور جاڳ ولا ،نظم وی ہے تے کتاب دا ناں وی ۔ ڈِٖسݨ اِچ کوٹ ݙیراور کوں ارداس اے پر اصل اِچ جاڳݨ دی ارداس تے سنیہا سارے وس وسیب تے اوندے اِچ وَسݨ آلے سارے لوکیں سانگے ہے ۔ میݙا کوٹ ݙیراور جاڳ ولا ، تیکوں صدیاں آن سلام کرن ، ہر راہ دے رُلدے لوکاں کوں ، شالا وسدا ݙیکھاں جھوکاںکوں ، ہُݨ موڑ پچھوں تے واڳ ولا ، میݙا کوٹ ݙیراور جاڳ ولا ، میݙا کوٹ ݙیراور جاڳ ولا ، میݙا کوٹ ݙیراور جاڳ ولا ۔
پرہ باکھ۔ پہلا تعارف
[لکھو | ماخذ وچ تبدیلی کرو]’’پرہ باکھ‘‘ جہانگیر مخلص نال پہلا تعارف ۔ جیا سئیں! پرہ باکھ سئیں جہانگیر مخلص نال پہلا تعارف ہئی ۔ اکتوبر1992ء اِچ پرہ باکھ اساں دھریجہ پرنٹرز خان پور توں چھاپی ۔ اوں ویلھے پہلے سرائیکی اخبار جھوک دا عروج ہا ، صدیں دے بے زبان سرائیکیں کوں جھوک دی شکل ا چ زبان مل چکی ہئی ، ہر پاسے سرائیکی سرائیکی ہئی ، جیویں سرائیکی صحافت اِچ جھوک ہک انقلاب ہا ، ایویں سرائیکی دے مزاحمتی ادب وچ پرہ باکھ ہک ٻہوں وݙا انقلاب ہا ۔ سئیں جہانگیر مخلص اپݨے موہری اَکھریں کوں ’’کھڑے پاݨی اِچ وَٹا ‘‘ دا عنوان ݙتا ۔ سچ پُچھو ’’پرہ باکھ‘‘ جھوک اخبار وانگے کھڑے پاݨی اِچ وَٹا ثابت تھئی ، کتاب چھپݨ دے بعد مخلص دے انقلابی کلام دی صورت ا چ سرائیکی تحریک دے کارکنیں دے ہتھ ݙانگ آ ڳی ،قوم کوں تے تحریک کوں ہمت حوصلہ تے وقار ملیا۔پرہ باکھ کوں لوکیں ہتھ و ہتھ گھدا تے مخلص سئیں دی شاعری ہر سرائیکی کٹھ میل دا ترانہ تے انقلابی نغمہ بݨ ڳئی ۔ جیویں قومی سطح دا ہر سیاسی جلسہ فیض تے جالب دے شعریں توں بغیر اَدھورا سمجھا ویندا ہا ، ایویں وسیب دا ہر سیاسی ثقافتی تے ادبی کٹھ جہانگیر مخلص دی شاعری توں سِوا بُٖٹہ لڳدا ہا ۔ ’’پرہ باکھ‘‘ دیاں نظماں نویں سِجھ دے ناں ، سرائیکی نینگر ، سڄݨ حالات کیا پُچھدیں، ممبریں دے ناں ، پھٹی دا بھا ، ایں توں پہلے ،خصوصی عدالتاں ، اَٹھویں ترمیم ، بہاریں دی آمد تے ہارس ٹریڈنگ تے ایہو جہاں ٻیا نظماں ،سرائیکی سیاسی کارکنیں کوں زبانی یاد تھی ڳیاں ۔ ’’پرہ باکھ‘‘ دی شاعری وسیب دے لوکیں دا نواں بیانیہ ہا ، جینکوں وسیب دے لوکیں ہر جاہ تے کھول کھول تے بیان کیتا ۔ جیویں میں پہلے آکھ آیاں ’’پرہ باکھ‘‘ میݙے نال جہانگیر مخلص دا پہلا تعارف ہئی ۔ جے گاٖل کوں ودھائوں چا تاں ’’پرہ باکھ‘‘ صرف میݙے نال نیں ساری قوم نال جہانگیر مخلص دا تے جہانگیر مخلص نال وسیب دا پہلا تعارف ہئی۔
اساں کون؟
[لکھو | ماخذ وچ تبدیلی کرو]ہر اوں شاعر دی شاعری وݙی بݨدی اے جیندی اپݨی سُنڄاݨ ہووے ، شاعر ی تاں ہر کوئی کریندے پر اپݨے آپ آنگے کوئی کوئی کریندے ۔ جہانگیر مخلص وسیب دا ایجھا مہاندرا تے وکھرا شاعر اے جیندی شاعری اِچ اپݨی سُنڄاݨ اے ، او جو کجھ لکھدے اپݨے رنگ اِچ لکھدے ، اے ٹھیک اے جو نویں شاعر انہائیں دی ریس پرِیس اِچ اُنہائیں دے رنگ اِچ لکھݨ دا تردُل کریندن پر مخلص شئیں دی شاعری دا اپݨا رنگ تے اپݨی خوشبو اے ۔ اساں کون؟ تساں ݙیکھو ، مخلص سئیں کیویں ݙسیندن جو اساں کون؟:
سولاں وات حیاتی ساݙی گِٖݨ گِٖݨ ساہ پے جیندوں
تن دے بوٹ گراں ہِن ساݙے رت وی اپݨی پیندوں
شام تھیوے تاں پھٹیل بُت کوں پھنبے رکھ رکھ سیندوں
سُکھ دا ساہ نی سئیت اساݙی اساں سرائیکی تھیندوں
اللہ ڄاݨے کے تئیں ساݙی سئیت نہ وَلسی ، کے تئیں ڈُٖکھ جھلیسوں، کے تئیں ساݙیاں نسلاں بݨدے رہسن بھاݨے ، اللہ ڄاݨے ، جیا سئیں! اے او نظم اے جیڑھی 25سال پہلے شہزادہ سخاوت حسین توں سُݨی تاں میݙی لُوں لُوں وچوں آواز آوݨ پئے ڳئی ، کے تئیں کے تئیں؟ اوں ویلے وی مخلص سئیں دی زبان اِچ آکھ ݙتا ، اللہ ڄاݨے ۔ پر اللہ ڄاݨے آکھ تے اساں اپݨی جان ’’کے تئیں ‘‘چھڑائی رکھسوں ۔ مخلص آکھدے سیاݨے تھیوو اَکھ بھالو ، مخلص پنجوی تریہہ سال پہلے جیڑھی گاٖلھ کیتی ہئی اَحٖ وی اوہا گاٖل اے ، اَحٖ وی گنجا شاہی اے ۔ مخلص آکھدے:
کے تئیں ساݙی رَت وچ مخلص ٹوپیاں رتیاں تھیسن
کے تئیں کھاسن ماس اساݙا گنجے ککے کاݨے
اللہ ڄاݨے
مخلص سئیں دی ایں نظم دے نال ’’نویں سِجھ دے ناں‘‘ تے ’’سرائیکی نینگر‘‘ وی پڑھݨ دی ادراس کریساں۔تے نال اے وی آکھساں جو مخلص سئیں دی ساری شاعری تے اوندا ہک ہک شعر پڑھݨ دے لائق اے۔ میکوں ایں ڳال دا اندازہ ہے جو میݙی لکھت مخلص سئیں دی شاعری تے ’’ادبی تبصرہ ‘‘کینھی ، میں ڈھیر ساریاں ڳالھیں ایݙوں اوݙوں دیاں کیتن ، اپݨے موضوع تے وی نی رہ سڳیا پر میݙا تے مخلص سئیں دا لیکھا ہکو سنواں ہے جیویں او شاعری کریندن تے خوشی دے ڳاوݨ اچ وی ماء دھرتی نال تھیوݨ آلی وانجھ دا قصہ گھن امدن ، ایویں میں وی پٹڑی توں لہہ ویندا ہوساں پر سبھ کجھ ہمتے نیں کریندا ، ماء دھرتی ماء ٻولی تے وس وسیب دے ݙکھ اتنے ہن جو اے سبھ ربوں تھی ویندے۔
مخلصؔ دے شوق
[لکھو | ماخذ وچ تبدیلی کرو]جہانگیر مخلصؔ دا ہک شونق فوٹو گرافی ہے اوندے کول سوہݨے سوہݨے فوٹو ہِن ، انہائیں اِچوں خاصے دے خاص فوٹو اپݨی روہی تے اپݨے وسبے دے فوٹو ہِن ۔ مخلص سئیں جے مہربانی کرن تے ایہے تصویراں سوشل میڈیا تے گھن آون تاں جو سارا جگ جہان اَسیݙے وطن وسیب کوں ݙیکھ ݙیکھ تے ٹھر ٹھر پووے تے مخلص ؔ گاٖنڈھے آلا جوأن اے ،سرائیکی دے ہر کٹھ میل اِچ ویندے تے خرچ وی آپوں کریندے۔ بزم نقوی توں گھن تے سخن سفارت تئیں ڈھیر سارے بزمیں تے انجمنیں دے بانیں اِچ اُنہائیں دا ناںشامل ہے۔
جہانگیر مخلصؔ دے بارے لکھݨ اوکھائے ، مخلصؔ صرف شاعر تے اُستاد نی ، شاعر ،ادیب ، دانشور، سپورٹس مین ، سیاح تے نہ ڄاݨے کیا کیا ۔ٻہوں سیاݨاں سمجھدا، داشمند، سوجھواݨ ہمدرد تے غمگسار آدمی اے ، اپݨی مٹی دھرتی تے اپݨے وسیب نال ایویں محبت تے عقیدت کریندے جیویں جیویں دھرتی دے کہیں پتر کوں اپݨی ماء نال ہوندی اے ، جہانگیر دے انہائیں گُݨیں جہانگیر کوں جہانگیر بݨائے تے شاعری دی جہانگیری عطا تھی اے ۔ میں ڈھیر لوکیں کوں ݙٹھے شاعر وݙے ہِن پر بندے چھوٹے ۔ میں اے وی ݙٹھے جو ڈھیر شاعریں دی دنیا اپݨی ذات توں شروع تھیندی اے تے اپݨی ذات تے مُک ویندی اے ، میں ایجھے شاعریں کوں وی ݙٹھے جیڑھے ’’میں میں‘‘ کریندن تے اَنت ٻکری آلی کار اپݨے پیریں تے ٹنگیج کھڑدِن ۔ جہانگیر مخلص کوں ݙیکھداں تاں او میکوں کہیں وانگے نیں ، آپ وانگے آپ نظر دے ، میں اوندی یاری آلی عادت کوں ݙیکھداں تاں یاریں دا ہک جہان اوندے نال نظردے تے ایویں ڄاپدے، مخلص آکھدا کھڑا ہووے ’’یاری لاوݨ تے توڑ نبھاوݨ ساکوں پیر فرید دا ڈَٖس اے‘‘۔ ہوندا کائنی پر ایویں ہے ، مخلص شاعر ہووݨ دے نال نال چنگا کھݙکار وی ہے ، نکے لا توں او چنگا فٹ بالر اے ، بہترین اتھلیٹ اے ، جمپ مارݨ ، رسہ چھکݨ ، پینگھ جھوٹݨ ، گولہ سٹݨ ، بار چانوݨ ، بھاحٖ بھڄݨ ، تاریاں ترݨ تے ٹُٻیاں مارݨ جیہاں ساریاں کھیݙاں کھیݙدے ۔ جہانگیر مخلص سائیکلسٹ وی ہے ۔ ہک قدیم سرائیکی شاعر سائیکل تے سوہݨی نظم لکھی ہئی ’’عجب رفتار سائیکل دی ݙیندی وچھڑے ملا جلدی‘‘شیئت مخلص اوں نظم دے اثر اِچ سائیکلسٹ بݨیا ہووے۔
جہانگیر مخلص اپݨی ذات اِچ انجمن اے ، جتھ ٻہندے رونقاں لا ٻہندے ، سنگتیں ساتھیں نال ٻیٹھا ہووے تاں وَل اوندے ’’مزاحیہ کلام‘‘ توں ہر ڄݨاں کِھل توں ولہوٹ ہوندے تے ککھاں گھدی ودا ہوندے ، ’’کمپنی‘‘ ساری جمع ہووے تاں وَل منہ دے بݨاوتو سازیں نال ’’قوالی‘‘ تھیندی اے ۔ ٹوک مذاق ، کھل ہَس ، ٻٹ کڑاک اِچ کوئی ماء ڄایا مخلص توں ودھ نی سڳدا۔ جہانگیر مخلص دسمبر1960ء اِچ پیدا تھئے ، اٻے سئیں دا کلہا پُتر اِے، جہانگیر ذات دا نائچ اے، میں ہک ݙینہ گاٖل کریندا ٻیٹھا ہم جو ملتان دی ملی قوم جیندے ناں تے ملتان ہے تے جئیں قوم یونان دے حملہ آور سکندر اعظم دا مقابلہ کیتا تے اوں بدبخت کوں زخمی کرکے بھڄایا ، اوں ملی قوم دے اولادیں بارے گزٹیئر ملتان اِچ ہک منظوم اَکھاݨ لکھی ہوئی اے :
سنگلی جنھاں دی ݙاݙی ، سوڈھی جنہاں دی ماء
ملی ڄݨیے پنج پُتر ݙاہر ، بھٹہ ، نائچ ، شجرا ، لنگاہ
ایں تریخی اَکھاݨ کوں پڑھ تے پتہ لڳدے جو جہانگیر وݙے حسب نسب آلا جوأن اے ۔ ہِیں سانگے وݙیاں گاٖلھیں کریندے ، تے وݙی شاعری کریندے۔ سرائیکی شاعری وچ مرثیے تے نوحے کوں وݙا کجھ ڄاتا ویندے ، مجلس عزا بھاویں دِلی ہووے ، لکھنؤ ، کراچی یا پشاور ہووے جے تئیں اوندے وچ سرائیکی مرثیہ نہ پڑھیسے او تئیں اوندے اِچ رنگ نہ آئوسے ۔ جہانگیر مخلصؔ وی مرثیہ لکھیّے ، جہانگیر مخلصؔ نوحے وی لکھین پر او مرثیے تے او نوحے ہِن سرائیکی دھرتی دے ۔ جابر تے قابض قوتیں جئیں طرح وسیب کوں کربل بݨائے ، اوندی سارے جڳ جہان ا چ مثال ملݨ اوکھی اے ، اے ڳال کون نہ منیسے جو ست دریاویں دے مالکیں دا جئیں طرح پاݨی بند کیتا ڳے تے روہی اِچ جئیں تریہہ توں لوک مَردے پِن ، وَل جہانگیر مخلصؔ جیہا حساس شاعر تے ماء دھرتی دا حلالی پُتر نوحے نہ لکھسے تاں ٻیا کیا لکھسے؟۔
میں ہک گاٖل ٻی کرݨ چہنداں ، او اے ہے جواَحٖ قومی فلسفے توں نا آشنا محمد علی درانی ، نواب صلاح الدین عباسی تے مخدوم احمد محمود جہے لوکیں ریاست بہاول پور دے سرائیکی لوکیں کوں سرائیکی قومی دھارے توں انج کرݨ دی کوشش کر تے بگا کاں بݨاوݨ دا جُرم بݨاوݨ کیتے ۔ نہ تاں سچی گاٖل اے جو ہے اَحٖ سرائیکی تحریک تے سرائیکی قومی سُنڄاݨ دی شکل نظر اَمدی پی اے ،اینکوں بݨاوݨ اِچ سارا کردار بہاول پور دا ہے ۔ جݙاں بہاول پور دے لوکیں پنجاب توں آزادی دا نعرہ ماریا ، اوں ویلے ملتان ، دیرہ غازی خان ، دیرہ اسماعیل خان ، جھنگ ، میانوالی سارے سُتے پَے ہَن ، 1970ء وچ بہاول پور دے لوک ہَن جیڑھے ڈَھکیندے پے ہَن مرِیندے پَے ہَن ، پر پنجاب دی جابر قوتیں دے سامھے سینے تاݨ تے کھڑے ہَن ۔ اوں ویلے ملک اِچ مارشل لاء ہا ، مشرقی پاکستان اِچ حالات ݙاڈھے خراب ہَن ، حکومت اپݨے سارے مخالفیں کوں گولی نال جواب ݙیندی ہئی ، اوں ویلے بہاول پور دے ایہے سرائیکی شاعر ہَن جیڑھے پنجاب دے جبر دے خلاف مزاحمتی نظماں پڑھدے ہَن ۔ لوکیں کوں او ویلہا تے او منظر نی بُھلدا جݙاں نصراللہ خان ناصر ؔ عین شباب تے جوانی اِچ سٹیج تے نظماں پڑھدا ہا تے بھیݨ بݨ تے مادر وطن دے بھرا ویں کوں اُچیاں ٻاہیں کرتے آکھدا ہا جو میݙی روہی کربل اِچ شمری سپاہ آ ڳی اے ، میݙا ویر میݙا بھرا توں کِتھ ایں؟ اے سُݨ تے سئیں سفیر لاشاری اچاچیت سٹیج تے آ تے لمبیاں ٻاہیں کرتے آواز ݙیندا ’’لبیک میݙی بھیݨ اساں جِیندے ودے ہیں‘‘۔
سرائیکی ماء ٻولی دی محبت تے سرائیکی ترانیں دے ایہے جذبے اِی ہَن جو جݙاں پنجابی فوج 24اپریل 1970ء کوں فرید گیٹ بہاول پور دے جلوس تے گولی چلائی تاں لوک سینہ تاݨ تے کھڑے رہ ڳے ۔ ولا اے تھیا جو سرائیکی ریاست بہاول پور دے سارے لوک پنجاب توں آزادی سانگے سڑکاں تے آ ڳے تے ظلم، جبر ،تشدد ، مار کُٹائی تے گولی جیل کوئی شئے انہائیں دی راہ نہ روک سڳی۔سرائیکی ماء دھرتی سانگے قربانی دا جیرھا اعزاز بہاولپور کوں حاصل تھئے او کہیں کوں نی تھی سڳیا ۔ بہاولپور ا چ گرفتاریاں تھیاں ، گولیاں چلیاں ، لوک شہید تھئے ، سزاواں تھیاں ، پرنٹنگ پریس سر بمہر تھئے ، اے قربانیاں نہ ہن تے کیا ہن ؟ اے اعزاز وی بہاولپور کوں حاصل تھیا جو سرائیکی ادارے بہاولپور بݨیے اخبار رسالے سرائیکی ا چ بہاولپور وں آئے سرائیکی ڈیپارٹمنٹ وی بہاولپور قائم تھیا۔
بہاول پوری غردار
[لکھو | ماخذ وچ تبدیلی کرو]اَحٖ کجھ لوک آکھدن جو بہاول پوری غردار ء ِن ، میں آکھداں جو بہاول پوری نیں ، آکھݨ والے ایویں ہوسن کیوں جو سرائیکی واسطے سب توں پہلے تے وݙا کم بہاو لپور دے لوکیں دا ہا ۔ بہاول پور دے لوکیں دی صوبے دی تحریک پنجاب توں آزادی دی تحریک ہئی ، میں پُچھداں جݙاں وسیب دے لوک پنجاب توں آزاد تھیوݨ سانگے لڑدے کھڑے ہَن اوں ویلہے سارا سرائیکی وسیب موئیں لیکھے کیوں ہئی ، جے موئیں لیکھے نہ ہووے ہا تاں فرید گیٹ بہاول پور تے بھرا گولیاں کھمدے پِن ، مدد اپݨی جاہ ریہی ،میانوالی ، دیرہ اسماعیل خان ، جھنگ ، دیرہ غازی خان تے ملتان اِچوں کوئی مکاݨ سانگے نہ لنگھ آیا۔ اوں ویلہے بہاول پور دا شاعر ہا جیڑھا پنجاب دے خلاف نفرت تے آزادی دا درس ݙیندا کھڑا ہا ۔ اے احسان وی بہاول پور دا ہے جو اُنہاں بہاول پور صوبہ محاذ ختم کرتے سرائیکی صوبہ محاذ بݨایا تے وسیب دے سارے لوکیں کوں کٹھا کر تے ہک قوم بݨا ݙتا ۔
جہانگیر مخلص اَکھ بھالی تے شاعری دے میدان اِچ آیا تاں اوں سرائیکی قوم سانگے سب توں زائد انقلابی کلام لکھّے تے اُنہائیں دی گاٖل صرف بہاول پور دے سرائیکیں سانگے نیں ، بھل سارے وسیب سانگے ہے ۔ جہانگیر مخلص جݙاں وی گاٖل کیتی اے قوم دی گاٖل کیتی اے تے وسیب دی گاٖل کیتی ہے ۔ احٖ وی او سرائیکی قوم تے سرائیکی وسیب کوں تقسیم کرݨ آلیں دے خلاف جنگ لڑدا کھڑے ، سرائیکی قوم جہانگیر مخلص تے جتنا فخر کرے گھٹ اے۔آئو ! ہک واری ولا مکالمہ تے ڈائیلاگ تھیوے ، چند لوکیں دی وجہ توں سارے بہاولپوریں کوں سرائیکی قوم دا غردار نہ آکھیا کیوں جو احٖ وی اساں بہاولپور آلے سرائیکی سانگے اڳوں ہیسے۔
جہانگیر مخلص انقلابی شاعر؟
[لکھو | ماخذ وچ تبدیلی کرو]میں اے لکھݨ ٻیٹھاں تاں ہک سنگتی ہک شاعر دا ناں گھن تے آکھیّ ، سرائیکی دا انقلابی شاعر او ہے ، ٻیا کوئی کائنی ، میں آکھیّے او وی ہوسے پر اے نہ آکھو ’’ٻیا کوئی کائنی‘‘ اوں آکھیا میں ٻے کہیں کوں نی مَنیندا ، میں آکھیا یار! میں تئیں توں کجھ نیں منویندا ، میں تاں ہک مضمون لکھدا پیاں ، وݙا شاعر کون؟ میݙا اے موضوع نیں ، او وَل زور دا اَلاوݨ پئے ڳیا تے آکھݨ لگاٖ ’’انقلابی شاعر‘‘ دا لوظ بس ہک شاعر کوں چنگا لڳے ۔ میں آکھیا جو کھو دے ݙیݙر آلی مثال ڈھیر پُراݨی تھی ڳی اے ، میںہک ٻیا واقعہ سُݨینداں ، اوندے وچ تہاݙا جواب وی ہے تے اُنہائیں دا جواب وی جیڑھے سرائیکی کوں نیں مَنیندے واقعہ اے ہے جو:
میں ہک جاہ تے لکھیا جو سرائیکی زبان دی تریخ اتنی پُراݨی اے جتنی انسان دی اپݨی تریخ ۔9محرم دا ݙینہہ ہا ، اسا ںاپݨے دھریجہ نگر دے غستان کھڑے ہاسے ، اسیݙی وستی دا ہک اعتراضی بندہ ہے ، او میݙی ہر گاٖل تے اعتراض کریندے ، میکوں آکھیُس تساں لکھّے ’’سرائیکی زبان دی تریخ اتنی پُراݨی ہے جتنی انسان دی اپݨی تریخ‘‘۔
میں آکھیا ہا!
اوں آکھیا ، اے گاٖل کیویں ثابت کریسو؟
میں غستان اِچ پیر احمد شاہ سئیں دی قبر نال ڄال آلے پاسے اشارہ کرتے آکھیا ، اے کݙاں دی اے ؟ اوں آکھیا تُساں ݙسو میں آکھیا جو میں اپݨے ٻلپݨ توں اینکوں ایویں ݙٹھے ۔ اوں فٹ آکھیا واہ سبحان اللہ کیا دلیل اے ، ڳال ودھا تے اوں آکھیا ، اساں سرائیکی کوں صرف تریہہ چالہی سال توں ݙیکھدے پیوں میں صاف آکھداں تساں سرائیکی بارے وضاحت نی کر سڳیئے ۔
میں آکھیا جو سرائیکی نہ زبان نویں اے تے نہ لوظ ، البتہ اے ٹھیک جو ایندے اُتے اتفاق 1962ء اِچ تھئے ۔ اوں طنز کریندے ہوئے آکھیا اچھا ! انسانی تاریخ 1962ء توں شروع تھیندی اے ۔ میں آکھیا یار! ایویں نیں در اصل ! سرائیکی ایں وَݨ آلی کار اے ، جیندیاں جڑھاں ہِن پر نظر نی پیا اَمدیاں ، وَݨ ہے ، پتے ہِن ، لام لمڑیاں ہِن ، چھاں ہے ،بُٖور وی ہے ، سب کجھ نظر دا پے، جے اسیکوں ایندیاں پاڑاں نظر نی پیاں اَمدیاں تاں ایندا مطلب اے کائنی جو ایندیاں پاڑاں کائنی۔میں آکھیا ملتانی دی بزاریں سالیں دی تریخ اے ، کیا ایندی کوئی زبان ہئی ؟ میں آکھیا ڳال انقلابی شاعری دی تھیندی پی ہئی ایویں ہروں بھروں میکوں ٻے پاسے اوجھڑ تے ولا مرائے۔
سرائیکی وِچ ہک نیں ٻہوں سارے انقلابی شاعر اِن ۔ اُنہائیں اِچ جہانگیر مخلص ہک وݙا تے نشابر ناں اے ، مخلص دی انقلابی تے مزاحمتی شاعری سرائیکی وسیب دی رزمیہ داستان وی ہے تے وسیب دا نوحہ وی ۔ مخلص نہ تاں لُک چھپ کھیݙدے تے نہ اولے اِچ گاٖل کرݨ آلی جناتی شاعری کریندے ۔ اوندی گاٖلھ چِٹی پدھری ہوندی ہے تے سُݨݨ آلے کوں بھمدی وی ہے تے سمجھ وی اَمدی ہے:
نہ کوئی مخلص سݙاوے اِتھ کے نہ کوئی ساکوں خطاب ݙیوے
اساں جھیں فطرت شناس لوکیں کوں ٻیا ہُݨ نہ عذاب ݙیوے
جے تھی سڳے تاں لباں تے سکدے سوال دا کوئی جواب ݙیوے
اساݙا ستلج وِکا ڳیا ہے اساکوں تریہہ دا حساب ݙیوے
کنگݨ آلا
[لکھو | ماخذ وچ تبدیلی کرو]کنگݨ آلے دا ناں سُݨیا ہا ، ݙٹھا نہ ہاسے تے ایویں کنگݨ آلے دے سئیں صاحبزادہ شیر میاں عباسی دا وی ناں سُݨیا ہا تے ݙٹھا نہ ہاسے ، خواجے سئیں دے فرمان ’’اَکھیاں ترسن منہ ݙیکھݨ کوں ، ڳل لاوݨ کوں پھتکن ٻاہیں ،ملݨ دی سِک ݙاڈھی ہئی۔ جہانگیر مخلص سئیں ’’دیوان بالتحقیق‘‘ دا کانڈھا ݙتا ، ڄاݨ تے گسواڳیُم جو مارکہ تخت لہور دی گاٖل کریسن تے میں شہر بھنبھور دی ، تخت لہور دی کوڑی وٹپ میں توں برداش نہ تھیسے تے بے حیائی تھی پمسے ۔ کجھ عرصے بعد مخلص سئیں انہاں اے وی فرمایا عصمت اللہ شاہ صاحب محترم صاحبزادہ شیر میاں عباسی سئیں نال گاٖل کرائی ، سئیں فرمایا ’’دھریجہ سئیں آئو تے سنگتیں کوں ’’شہر بھنبھور‘‘ آلی گاٖل وی ݙسو تے کنگݨ آلے دی خواجہ فرید کانفرنس بارے وی صلاء ثواب کریسوں ، میں آوݨ دی حامی بھری۔
بہاول پور شیر میاں عباس سئیں دی کوٹھی تے شام ویلے ٻے سنگتی وی کٹھے ہَن ، لیکچر دا اہتمام ہا ، میں شہر بھنبھور دی گاٖل مُکائی تاں صاحبزادہ شیر میاں عباسی دیوان بلا تحقیق چا آئے تے فرمایا جو تخت لہور آلے لفظ کوں آپ اپݨے ہتھیں نال کٹ ݙیو۔ تے شہر بھنبھور لکھ ݙیو ایندے بعد کنگݨ آلے پروگرام دی صلاء ثواب تھئی ، کانفرنس دا نیٹا تے کارا ٻدھیج ڳیا۔
دِل کرے ویلہا تکھے تکھے لنگھے، یار دی جھوک ونڄوں ، کنگݨ آلا ݙیکھوں تے روہی ݙیکھوں ، ایویں لڳے جیویں وقت دے پیریں کوں نَیل لڳ گِٖے ہوون ، ہک ہک پل مر مر تے پیا لنگھے ، ’’غریبیں روزے رکھّے تے ݙینہ وݙے تھی ڳئے ۔ ہک ہک ݙینہ ، ہک ہک سال وانگوں لنگھیوسے ۔ اَنت ݙینہ آ ڳیا ، کنگݨ آلے پُڄ ڳیوسے، ’’جنگل اِچ منگل‘‘ اتنے وݙے دانشمند لوکیں دا میلہ ، ہک توں ہک ماہر فرید ، سارے ہک ٻے توں آل و آل روہی رنگ رنگیلی ، چک کھپ ہار حمیلاں پاوے ، روہی ریت ،ڄال ڄلوٹے ، ہر پاسے پیار محبت ، جی سئیں ، ابا سئیں ، حاضر سئیں ، نوکر سئیں نوکر ، ٻانھے سئیں دے ٻانھے ، دیاں مٹھیاں مٹھیاں سرائیکی آوازاں ۔ سارا ماحول تے منظر ݙیکھ تے دِل اچوں ہوک نکھتی جو ہائے اَحٖ میں شاعر ہوواں ہا تے ٻی کوئی گاٖل نہ کراں ہا خواجے فرید سئیں دی روہی دی شان لکھاں ہا خواجے سئیں دا قصیدہ لکھاں ہا ،کنگݨ آلا تے کنگݨ آلے سانول سلوݨے شیر میاں سئیں دا گاٖوݨ گاٖواں ہامیں شاعر ہوواں ہا تاں ایویں تھیوے ہا شاعر نہ ہووݨ دا ارمان تے غم ہا ، پر میݙی خوشی دی اوں ویلے انتہا نہ رہی جݙاں میں جہانگری مخلص سئیں دی آوݨ آلی کتاب دا مسودہ ݙٹھا ، میݙی آس کوں سوبھ ملیا جو کنگݨ آلا کوں جہانگیر مخلص سئیں نظم کر چھوڑیے، اے مخلص سئیں دے نی میݙے جذبات اِن ، پر جئیں توں پُچھسو او ائیں آکھسے۔
آ میݙا جانیاں آ میݙے دیس وچ
[لکھو | ماخذ وچ تبدیلی کرو]’’آ میݙا جانیاں آ میݙے دیس وچ ‘‘ جہانگیر مخلص دی درگھی تے شاہکار نظم اے ، نظم دے اَٹھ حصے ہِن تے ہر حصہ اَٹھ سطریں دا ہے ۔ ایں لیکھے64سطریں دی درگھی نظم اے ، نظم مسدس نیں پر مسدس آنگے کمپوز کیتا ڳے ، نظم ہک اے ، ایندے وچ گاٖل وی ہک یعنی محرومی والی ہے پر نظم دی ہک سطر اپݨی اپݨی جاہ تے وکھو وکھ نظم لڳدی اے ۔ نظم وچ شاعر اپݨے سنگتی ٻیلی ، ہمدرد تے غمگسار کوں سݙیندے جو’’ آ میݙا جانیاں آ میݙے دیس وچ ‘‘آ تے ݙیکھیں جو حاکم دا فرمان ہے ، کوئی عید براتاں تے مل نہ سڳے ، عید دی رات موکل چھڑی اِتلی ہے ، ڳلکڑی پا گھنے یار کھل نہ سڳے۔
نظم وچ جہانگیر مخلص ہک سیاݨے سوجھواݨ وانگوں سرائیکی شاعری کوں نویں دِھرتے نویں سوچ نال سامھݨے گھن تے آئے ، نظم وچ سرائیکی دے مضبوط تے تکڑے لوظ جنہائیں دا مترادف اُردو آلئیں کول کائنی ،گھن آئن جینویں جو ’’چور گپ‘‘ اینکوں اُردو آلے مارکہ دلدل آکھدن ۔ ’’ہیل‘‘ ہوا دی ہک قسم اُردو آلے مارکہ ہر طرح دی ہوا کوں ہوا آکھ ݙیندن ۔
ایویں ’’من مندریج ڳن ، نین پتھریج ڳن ‘‘جہے نج سرائیکی لوظ اپݨی شاعری اِچ ورت تے جہانگیر مخلص آپ کوں آپ ’’اہل زبان‘‘ ثابت کیتے ۔ مخلص دی ساری شاعری پسند اے ، پر اے نظم میکوں ݙاڈھی پسند اے ،ایویں لڳدے جو میݙی ونڄی ہوئی ڄاݨ سُنڄاݨ تے میݙے کھسیے ہوئے قومی اختیار کوں کہیں آواز ݙتی ہووے ’’آ میݙا جانیاںآ‘‘
سندھ نال ڳانڈھا
[لکھو | ماخذ وچ تبدیلی کرو]جہانگیر مخلص صرف شاعر نیں ، او سوجھل سوچیں دا سوجھواݨ تے ماء دھرتی دا درد رکھݨ آلا سرائیکی اڳواݨ وی ہے ۔ تھی سڳدے مخلص ایویں مخلص نہ ہووے ہا جے او وسیب یا پنجاب دی کہیں یونیورسٹی اِچ تعلیم حاصل کریندا ، مخلص دی سوچ اِچ ماء دھرتی نال محبت دا اخلاص سندھ اِچ رہݨ دی وجہ توں اَئے ۔ مخلص جام شورو سندھ پڑھدا رہ ڳے ۔ اوں ݙٹھے جو سندھ دے لوک اپݨی ماء دھرتی ، اپݨی مٹی تے اپݨے وسیب نال کتنی محبت کریندن۔سندھ دے تعلیمی ادارے ماء دھرتی دی محبت دا پہلا درس ہِن ۔اسیݙے وسیب اِچ وی استاد ہِن جنہائیں کوں ابوجاہل دی اولاد آکھݨ ایں سانگے جرم اے جو ابوجہل توݨیں ابوجہل ہا پر اوں اے کݙاہیں کوڑ نہ ماریا ہا جو میں عربی کائنی ، اسیݙے کول جیڑھے بے اُستاد اُستاد ٻیٹھن ، سبحان اللہ ! میں کیا آکھاں؟جہانگیر مخلص کوں پڑھو اوندی شاعری کوں پڑھو تے جے ٻیا کجھ نہ وی پڑھو تاں جہانگیر مخلص دی ہک نظم اے ’’سندھ‘‘ او ضرور پڑھو ۔
سندھ دا مطلب صوبہ سندھ نی ، سندھ مطلب پاݨی تے دریا ہے ، سرائیکی وسیب کوں ’’سپت سندھو‘‘ ست دریاویں دی سر زمین آکھیا ڳے ، ہِیں سانگے جہانگیر مخلص آکھیئے جو ’’سندھ دے نال ہے روح دا رشتہ ، سندھ ہے جند تے جان اساݙی‘‘ سندھ وادی دی اصل وارث سرائیکی قوم ہے ۔ سندھی اسیݙے بھرا ہِن پر او اساݙے ڄائے ہِن ، اساں انہائیں دے ڄائے نی ، پر وخت ویلے تے چکی دے پھیر دی گاٖل اے جو ہک سندھ آلئیں کول وطن دی سُنڄاݨ ہے تے ست سندھ دے مالک کیہل کوٹاݨے تے جانگلی اَکھیجݨ پئے ڳن ۔ سندھ نظم سندھی سرائیکی کوں ݙوں نیں ہک بݨیندی اے تے اے سنیہا ݙیندی اے جو ’’ہک ٻے سانگے مخلص تھیوو ، آپت ء ِچ پیار ودھائوو‘‘ ایویں جہانگیر مخلص دی نظم ’’سندھ طاس معاہدہ‘‘ انہائیں دے ٻہوں وݙے سوجھواݨ تے دانشمند ہووݨ دی گواہی اے ۔ سندھ طاس معاہدہ مطلب سندھ دریا دا معاہدہ نی پاݨی تے دریا دا معاہدہ ہے تے ستلج دے قتل دا معاہدہ ہے ۔ میݙے خیال اِچ صوبہ سندھ ، دریائے سندھ تے وادیٔ سندھ کوں جݙاں دِل دی اَکھ نال ݙیکھسوں تاں اساں آپ اِی آپ ہوسوں غیر کوئی نہ ہوسے۔
پارت
[لکھو | ماخذ وچ تبدیلی کرو]بیت المقدس تے فلسطین وانگوں سرائیکی دھرتی مقبوضہ بݨ ڳئی ، اساں قیدی تخت لہور تے قیدی تخت پشور دے بݨ ڳیوں ، اسیݙی دھرتی تے کیویں قبضہ تھیا؟ اساں قیدی کیویں بݨیئے؟ کوئی چور ݙاکو ݙس بناں کہیں گھر اِچ نی وڑدا ، ݙس ݙیوݨ آلے کون ہوندن؟ اے ٻاہرلے نی اندرلے یا ایں آکھوں غیر نیں اپݨے ہوندن ، اے گاٖل تاں ہئی پر ایندی سر کھری نہ پی تھیندی ہئی ۔ صحیح معنیں اِچ ایندا ویورا جہانگیر مخلص دی نظم پارت آ تے کیتا۔اے نظم 1982ء اِچ لکھی ڳئی ، وَل ایں نظم دی اتنی مشہور تھئی جو ہر پاسے ہُل ہُل پئے ڳی تے ڈھیر سارے شاعریں ایں رنگ اِچ لکھیا پر جئیں طرح سئیں جہانگیر مخلص وسیب دے لغاری ، مزاری ، گیلانی ، گردیزی ، کھچی ، قریشی تے ٻے سرداریں بھتاریں دی ملی پڑھی اے او سرائیکی دی مزاحمتی شاعری دا ہک نواں مکھ ہا۔ ایں نظم دے نال وسیب واسیں دے دماغ توں سرداری خوف لتھا تے انہائیں کوں زبان مل ڳی ۔وَل اے تھیا جو ایہے سارے سردار بھتار سرائیکی کٹھیں دے وچ ٻیٹھے ہوندے ہَن تے ’’پارت ‘‘دی شکل اِچ انہائیں دا عرس پڑھیندا پیا ہوندا ہا۔
سرائیکی ادبی مجلس دا جھیڑا
[لکھو | ماخذ وچ تبدیلی کرو]جیویں میں پہلے آکھ آیاں جہانگیر مخلص صرف ہک شاعر نیں او ماہر تعلیم تے سرائیکی قوم پرست وی ہے ۔ وسیب نال جتھ وی وانجھ تھیوے جہانگیر مخلص چُپ نیں رہندا ۔ سرائیکی ادبی مجلس بہاول پور جیرھی سرائیکی زبان و ادب دے ودھارے سانگے بݨی تے بلدیہ بہاول پور دے چیئرمین سئیں سیٹھ عبیدالرحمن بہشتی، کروڑاں روپے دی چھی کنال دے لڳ بھگ زمین مجلس کوں ݙتی ۔ بلدیہ ریکارڈ اِچ مجلس دے نال لنگھݨ آلی سڑک دا ناں شارع سرائیکی تے وݙے چوراہے دا ناں سرائیکی چوک رکھا ڳیا ۔تے چوک توں ٹیشݨ آلے پاسے ونڄݨ آلی وݙی سڑک دا ناں ’’شاہراہ سرائیکی ‘‘ رکھیا۔ ایں ادارے دے تحت رسالہ سرائیکی بریگیڈئیر نذیر علی شاہ دی اردات وچ شروع تھیا ۔ ادارے نال سئیں دلشاد کلانچوی ، سئیں ظامی بہاول پوری ،کئی سیٹھ عبیدالرحمن تے ٻئے وݙے وݙے لوک وابستہ ریہے ، بعد وچ کجھ غیر ادبی لوکیں آتے ادب کوں اکھاڑہ بݨا ݙتا تے تباہی شروع تھی ڳئی ۔ ایندے خلاف جہانگیر مخلص صرف آواز اِی نیں چاتی ،باقاعدہ جنگ وی کیتی اے پر انہائیں کوں ڈُٖکھ اے ہے جو ادب اَکھاڑہ بݨاوݨ آلئیں دے سر تے ہتھ ایجھے لالچی تے لوبھی لوکیں رکھیّے جیڑھے آپ کوں آپ ادب دا تھنب آکھدن ۔ جہانگیر مخلص آکھیئے ادب دا ناں وی آوے تے سرائیکی دا ناں وی آوے تے وَل اِتھاں اݙے چلدے ہوون تاں میں کیویں چُپ رہ سڳداں ؟جہانگیر مخلص سرائیکی ادبی مجلس کوں بچاوݨ سانگے ہر جاہ تے جنگ لڑدا پے ، اوندا ایندے وچ ذاتی مفاد کائنی او قومی مفاد سانگے لڑدا اَمدے ۔ جہانگیر مخلص 19گریڈ دا افسر اے پر اوندے مقابلے وچ او کلرک ہِن جنہائیں دا لکھݨ پڑھݨ تے علم ادب نال کوئی تعلق نیں، او نت پیشیاں پوائی کھڑن ۔ جہانگیر مخلص آکھدن جو میکوں ذاتی بھرم نی چہیدا ، قومی بھرم دی لوڑ اے ، سرائیکی شان دی ضرورت اے ۔ ضرورت ایں گاٖل دی اے جو سارے ادیب ، شاعر لکھاری تے سارا وسیب جہانگیر مخلص دا ساتھ ݙیون تے سرائیکی قوم دا ادارہ سرائیکی ادبی مجلس بچا گھنے ۔
شاعری دی کیا گاٖل کراں؟
[edit | edit source]
اے سطراں لکھدے ویلے دِل اِچ آپ کوں آپ میں آکھدا ٻیٹھاں جو وسیب دے مخلص دی گاٖل ڈھیر تھی ڳئی اے ، ہُݨ اوندی شاعری دی گاٖل وی تھیوے ، پر گاٖل تاں اے ہے جو اوندی شاعری وسیب اِچوں نکلے تاں میں وی ٻاہر آواں ، مخلص دی غزل کوں چاؤں جو ایندے وچ عشق تے پیار محبت تے دی کوئی گاٖل آوے پر اِتھاں وی میں ݙٹھے جو مخلص کوں وسیب وکیڑی کھڑے۔ غزل اِچ وی وسیب اے ، وسیب دے لوک تے لوکیں دے نال ڳال مہاڑ ہے۔ ݙو چار غزلیں دے شعر ݙیکھو:
اپݨی دھرتی بُکھ افلاس دی دُھپ دے تلے ݙیہداں
ہر نینگر دے چہرے تے کہیں ݙیݨ دے نلے ݙیہداں
……………
روح دی روہی رُلی ساہ ستلج ڳیا
ہاں توں ہکڑہ دے ہوکے نکلدے ریہے
……………
اساں پپلیاں پونجھ تے پُچھدے ہیں
ساݙی سئیت سلامت کیوں کائنی
……………
ساݙیاں سوچاں ساݙے وپرے ساݙے ڄمدے ٻال
ساݙیاں مونجھاں ، ساݙے ہنجوں مٹی کھمدے ٻال
……………
اساں مونجھاں تیݙیاں اساں کونجاں تیݙیاں
سُدھ نئیں کئیں گاٖل وچ ڳئے ہیں گاٖرے اساں
……………
جہانگیر مخلص دے غزلیں کوں ݙیکھݨ دے بعد میں گیت آلے پاسے آیاں ، میݙا خیال ہا جو مخلص دے گیتیں اِچ شادی ہوسے ، خوشی ہوسے ، میندی ہوسے ،ڳانا ہوسے، میندی دے گاٖوݨ ہوسن ، گھوٹ ہوسے ،کنوار ہوسے ، جھمر تاڑی واڄا تے دول ہوسے ، نغارہ ہوسے ، بین ہوسے ، شرنا ہوسے ، گھوٹ کنوار دے سر تے سجے سہرے تے گھوٹ کنوار دے لکھے سہرے ہوسن ، پر گیتیں اِچ وی مخلص دی گاٖل اُتھائیں کھڑی اے ، جݙاں کہیں وسیب تے مصیبتیں دے پہاڑ تُرٹ پوون ، جݙاں کہیں وسیب دے لوکیں تے ظلم دی اَنت تھی ونڄے، جتھاں ہک ہک پل وچ لکھاںلوکیں دیاں آساں امیداں تے خواہشاں قتل تھیون ،جتھاں ٻال ماء دے پیٹ اِچ ہوون تے اُنہائیں دے جیوݨ دے خاب پہلے قتل تھئے پے ہوون تاں وَل شاعر شام غریباں دی مجلس نہ پڑھسے تاں ٻیا کیا کریسے؟ شاعر بھاویں حساب لکھݨ آلا فرشتہ نہ ہووے پر قوم دے مونڈھے نال مونڈھا رلا تے ٹُرݨ آلا ایجھا کاتب تاں ضرور ہوندے جیڑھا جو ݙیکھدے او لکھدے ۔ میں سلام پیش کرینداں مخلص سئیں کوں جو غزل ہووے تے بھانویں گیت اوں جو لکھّے سچ لکھئے تے سچ دے سوا کجھ نی لکھیا ۔ گیتیں دے کجھ مُکھڑے ݙیکھو:
اپݨیاں جھوکاں آپ وسائوں رَل مِل یار گزاروں
اپݨی راہ دے ککرے کنڈے پپلیاں نال ٻوہاروں
سانول وَل آ پاروں
……………
ساری عمراں دا ڈُٖکھ ݙے ڳیوں ہُݨ سوچینداں جولانواں نہ ہا
جینکوں ہک جان سمجھا ہامی او تاں میݙا پچھانواں نہ ہا
نہ الیندا تاں مردا ہا میں
اوندی ضد ہئی الاواں نہ ہا
سرائیکی وسیب دے منتخب ممبریں دے ناں
[لکھو | ماخذ وچ تبدیلی کرو]جہانگیر مخلص دی نظم دا عنوان اِی وݙا خطاب ہے ، پہلے اسمبلی اِچ ونڄݨ آلئیں کوں کوئی کوڑ سچ نہ آکھدا ہا ، اَلاوݨ دا رواج نہ ہا ، ضیاء الحق دور جیرھے ظلم تھئے جہانگیر مخلص دُھر دے گُونگیں کوں زبان ݙتی ۔ اساں تریخ دے پچھلے پَنے پھرولوں تاں صاف نظردے رنجیت سنگھ دے حملے (2جون 1818ء) دے بعد سرائیکی وسیب کوں سب توں زیادہ نقصان جنرل ضیاء الحق دے مارشل لاء توں تھیا ، ضیاء الحق دور وچ ہیروئن تے کلاشنکوف دے عام تھیوݨ دے نال برادری ازم دے ہتھیار نال رے سینکے دھرتی دے اصل وارثیں دیاں گردناں لہائیاں ڳیاں تے پنجابی ازم وسیب وچ اتنا ودھایا ڳیا جو پنجابی دے سوا باقی سارے کمی تے شودر بݨا ݙتے ڳئے ۔ اوں ویلے ضیاء الحق دے اڳوں پچھوں ازلیں توں غردار وسیب دے جاگیردار ہِن ، کوئی گورنر بݨیا کھڑا ہا تے کوئی وزیر ، ایہے جاگیردار جنہائیں کوں نہ وسیب دی سُدھ اے تے وسیب دی زبان ، ثقافت تے شاعری دی ، جنہاں نہ کݙاہیں سرائیکی شاعری سُݨی اے تے نہ موسیقی ، نہ کوئی جھمر دے پِڑ تے دھرتی واسیں نال رَل تے دھمال پاتی اے تے نہ کݙاہیں ماء دھرتی دی شان اِچ کوئی وعظ سݨیے۔
لکھݨ پڑھݨ نال انہایں دے پیئو ݙاݙے توں کوئی تعلق نہ ہا ۔ جاگیردار تے انہائیں دیاں اولاداں لہور دے ہسپتالیں اِچ ڄمیئن تے لہور دے سکولیں اِچ پڑھین ، برائیلر آلی کار انہائیں دی پرورش تھئی اے ، جے اپݨے وطن وسیب تے ڄمدے ، اُتھائیں بانبڑے ݙیندے ، اُنہائیں دے بُت کوں سرائیکی ماء دھرتی دی مٹی لڳدی ، ولا اوہا مٹی اُنہائیں دی لُوں لُوں اِچ پہہ ویندی ، ولا میں ݙیکھاں ہا اے کیویں ماء دھرتی نال محبت نی کریندے؟ اساں غیرب چنڳے ہیسے ، رات ݙینھ مٹی نال مٹی تھی تے مٹی نال محبت کریندوں ،سرائیکی قوم تے سرائیکی ماء دھرتی کوں برباد کرݨ آلے جاگیردار تے گدی نشین سیاستدان جیڑھے ہمیش اسمبلیں اِچ رہ ڳن جیڑھے کابینہ اِچ رہ ویندن ، پر اتھاں چھائو مار ٻہندن تے گُوٹھے بݨیے ٻیٹھے ہوندن ، اُنہائیں کیتے جہانگیر مخلص سئیں ڈھیر سارا پیغام تے سنہیا ݙتے، جیرھے ساݙی دھرتی دے بݨ ڳن وپاری او کھوسے دریشک تے کھر یاد رکھیں۔
نواب تے مخلص
[لکھو | ماخذ وچ تبدیلی کرو]سرائیکی اِچ آکھدن ٻالیں دی کھیݙ اِی اُݙاہیں تے ݙیݨ دا گھر وی اُݙاہیں ۔ جہانگیر مخلص جتھ رہندے نواب وی اُتھائیں رہندن ۔ نواب ، ریاست بہاول پور دے نواب ۔ ہک ڳال میں ݙسݨ چہنداں جو اسیݙے نواب آپ کوں آپ عربی اَکھویندن پر سر تے ٹوپی ترکی رکھدن ۔ حالانکہ ترکیں تے عربیں دا آپت وچ جتنا جھیڑا تے نکھیڑا ہے او سب کوں پتہ ہے ۔ بندہ جتھاں رہوے جتھاں ڄاوے او اُتھائیں دا ہوندے ۔ اڄوکے نواب صلاح الدین سئیں کوں اَحٖ وی پتہ کائنی جو اساں سرائیکی تھیندوں ، او ریاستی اَکھویندن حالانکہ ریاستی کوئی قوم کائنی ، ریاستی قوم ہووے ہا تاں خیر پور تے حیدر آباد آلے نواب تے سوات آلے نواب ریاستی اکھواون ہا۔ اساݙے نواب سرائیکی قوم دی عظمت دی نشانی سرائیکی پڳ دی جاہ تے گملے آنگے رَتی ٹوپی جیڑھی جو پڑوپی دی بھاند ݙیندی اے رکھی ودن، مخلص سئیں ہک سرائیکو اِچ آکھدن:
در تیݙے تے روندے ٻیٹھوں بے دخلی دے بعد
ویندا پئیں تاں منگی آویں اُݙ تے رَتی ٹوپی
اَٹے دی ہک پڑوپی
میں اے نیں چہندا:
میں اے نیں چہندا جو میں مینار بݨاں میݙا پچھاواں ہووے میݙاپٹکا کہیں دے ڳل دا ڳلانواں ہووے ، میکوں سلام تھیون میݙے آکھّے خنام تھیون متام تھیون ، ڳلوں ننگے ٻالیں دے بکھیں وستیں تے میݙا راج ہووے ، میں اے وی نی چاہندا جو میݙے ہوندیں کہیں دے سر تے پہاج ہووے ، ہر پاسوں فوارے ہوون تے میݙی روہی چھانگا مانگا وانگوں ہووے ۔ میں اے وی نیں چہندا جو میݙے ہر پاسوں نظارے ہوون۔
مخلص کجھ نیں چہندا تے وَل سوال اے ہے جو کیا چہندے؟ ہر شئے دے انکار دے بعد مخلص آکھدے میں فقط اے چہنداں:
اساݙے گھر وچ ایہہ بُکھ نہ ہووے ایہہ تریہہ نہ ہووے
اساݙے ٻالاں کوں کھاندے جیڑھا وسیب اِچ ایجھا دیہہ نہ ہووے
میں وسیب تاں کیا سارے جڳ جہان دے لوکیں کوں آکھداں جو مخلص سئیں دی نظم ’’میں اے نیں چہندا‘‘ ضرور پڑھن کیوں جو گاٖل وسیب دی ہے تے اپݨی سوچ ، اپݨی فکر ، اپݨی زبان ،اپݨی فکر نال سرائیکی قوم دی ترجمانی جہانگیر مخلص کیتی اے۔پر ڳال دنیا دے ہر مظلوم سانگے ہے۔
حوالہ
[لکھو | ماخذ وچ تبدیلی کرو]· معروف سرائیکی دانشور سئیں ظہور دھریجہ دی کتاب سرائیکی قلم قبلیہ وچوں چوݨ