تبت

تبت دنیا دی چھت اکھیندی ہے‘ ایہ زمین دا انتہائی بلند مقام ہے‘ انسانی آبادی ایندے بعد ختم تھی ویندی ہے تے دنیا کے ٹو تے ماؤنٹ ایوریسٹ وچ سمٹ کر رہ ویندی ہے‘ تبت 1950ء تک آزاد ملک ہئی ول چین دے فوجاں اتھاں داخل تھیاں‘ 14ویں دلائی لامہ بھارت وچ جلاوطن تھئے تے تبت چین دا حصہ بݨ ڳیا تاہم لوگ اپݨے ملک کوں الڳ سمجھدن۔ ایہ 68 سال گزرݨ دے باوجود چین دے تسلط کوں منݨ کیتے تیار نی۔

تبت دے دارالحکومت لہاسا وچ موجود مشہور پوٹالا محل

تساں دنیا دے نقشے وچ تبت کوں تلاش کرو تاں ایہ تہاکوں ہمالیہ دے انتہائی اتے ملسی۔ ایندی ہک سرحد نیپال، ݙوجھی بھوٹان‘ تریجھی اکسائی چین دے ذریعے بھارت تے چوتھی سنکیانگ توں تھیندی ہوئی پاکستان نال ملدی ہے‘ ایہ علاقے ماضی وچ تبت دا حصہ ہوندے ہن۔ بھارت دا لداخ وی تبت وچ ہئی ۔ نیپال دے ہمالیائی پہاڑ وی بھوٹان دا ہک تہائی حصہ وی تے موجودہ پاکستان دے تبتی علاقے وی ایہ ماضی وچ ہک عظیم ٻودھ ریاست ہئی، مہاتما ٻدھ 480 قبل مسیح وچ پیدا تھئے۔ انہاں دی تعلیمات بھارت تے پاکستان تک محدود ریہن۔ لیکن ٻودھ مت نے مضبوط ریاست دی شکل تبت وچ پاتی۔

تبت وسط ایشیا دا ہک علاقہ ہے جیہڑا ہݨ چین اچ شامل ہے۔ ایہ تبتی افراد دا آبائی وطن ہے۔ سطح سمندر توں 4 ہزار 900 فٹ دی اوسط بلندی تے واقع ہووݨ دے باعث اینکوں "دنیا دی چھت" آکھا ویندا ہے۔ تبت 1912ء توں 1951ءتک ہک الڳ ملک دی حیثیت رکھدا ہئی،1951ء اچ چین نے ایندے تے حق دعوٰی کیتا تے قبضہ کرکے اپݨے ملک اچ شامل کر گھدا۔ ایں خطے دا دارالحکومت لہاسا ہے۔تبت ایشیا دا اوہ علاقہ ہے جینکوں ’’دنیا دی چھت‘‘ وی آکھا ویندا ہے۔ ایہ برف توں ڈھکے پہاڑاں تے دنیا دے بلند ترین سطح مرتفع تے مشتمل ہے۔ ماؤنٹ ایورسٹ جنوبی تبت توں بلندی دی طرف ویندی ہے۔ دنیا دے بلند ترین قصبات وچوں کجھ تبت اچ ہن۔ تبت دنیا دا بلند ترین خطہ ہے جیہڑا سطح سمندر توں اوسطاً 16 ہزار فٹ اچا ہے۔ تبت ایں وقت چین دا ہک خود مختار قرار ݙیویجݨ والا علاقہ ہے۔ ایہ سارا علاقہ بلند پہاڑاں تے ہک سرد تے برفیلے سطح مرتفع تے مشتمل ہے۔ ایندے نال کوہ ہمالیہ ہے۔ اتھوں ایشیا دے وݙے دریا نکلدن جیہڑے چین تے پاک و ہند دی طرف آندن۔ انہاں وچ برہم پترا شامل ہے جیہڑا بنگلہ دیش توں تھی کے خلیج بنگال اچ ڈھہندے۔ دریائے سندھ، میکانگ، سالوین تے یانگ ژی دریا وی تبت دی طرفوں آندن۔ تبت دے علاقے اچ وسیع سبزے دے میدان تے جنگلات وی پھیلے ہن۔ ایں علاقے اچ بارش گھٹ تھیندی ہے، ایں واسطے کھیتی باڑی صرف دریاواں دے کناریاں دے قریب تھیندی ہے، جتھاں پھل، جَو تے سبزیاں کاشت کیتیاں ویندن ۔ اتھاں تقریباً پنج ہزار مختلف قسم دے پودے تے درخت ڄمدن ۔ یاک اتھوں دا پالتو جانور ہے۔ ایندے علاوہ ہرن، ٹائیگر، رچھ، باندر، پانڈا تے گھوڑے وی پائے ویندن۔ اتھاں سینکڑاں جھیلاں تے ندیاں قدرت دے حسن کوں دوبالا کریندن۔ تبت اچ اکثریت تبتی لوگاں دی ہے۔ ایہ روایتی طور تے تبتی لوگاں دا علاقہ ریہا ہے۔ تاہم اتھاں دیگر قوماں دے علاوہ ہن چینی وی آباد ہن۔ ستویں صدی عیسوی دے دوران تبت ہک طاقت ور بادشاہت دی شکل اچ ہئی۔ بھارت توں ٻدھ مت کوں اتھاں فروغ حاصل تھیا تے لہاسہ شہر دی بنیاد رکھی ڳئی۔ ستارہویں صدی اچ دلائی لامہ تبت دا حکمران بݨ ڳیا۔ اٹھارویں صدی دے شروع اچ ایہ چین دے کنٹرول وچ چلا ڳیا۔ ایہ علاقہ کئی دفعہ چین دے قبضے اچ آیا تے کئی وار آزاد تھیا۔ منگول وی ایندے تے قابض ریہے۔ اٹھارویں صدی وچ پہلی وار ہندوستان دی برطانوی حکومت نے تبت دے نال تعلقات پیدا کرݨ دی کوشش کیتی مگر ستارہویں صدی دے اواخر وچ گورکھا جنگ دے باعث انگریز ایندے وچ کامیاب نہ تھی سڳے۔ ویہویں صدی دے اوائل اچ برطانیہ نے تبت تے چین دا کنٹرول قبول کر گھدا۔ 1912ء اچ تبت نے چین دی مانچو حکومت توں آزادی حاصل کر گھدی۔ اوندے بعد شملہ کانفرنس اچ تبت دا ہک حصہ چین کوں ݙے ݙتا ڳیا تے باقی آزاد ریہا لیکن چین نے اونکوں قبول نہ کیتا۔ مئی 1951ء دے معاہدے دی رو نال اینکوں داخلی طور تے آزاد کر ݙتا ڳیا۔مارچ 1959ء اچ تبت اچ تھیوݨ والی بغاوت کوں کچل ݙتا ڳیا تے اوں وقت دا دلائی لامہ بھڄ کے ہندوستان اچ پناہ گزین تھیا۔ اوندے بعد چین تے بھارت دی جنگ تھئی جیندے وچ بھارت کوں بدترین شکست تھئی۔ چین دا حصہ بݨݨ توں قبل تبت تے ٻدھ راہباں دی ہک مضبوط حکمرانی قائم ہئی۔

زینیگ

ایہ ہک بڑا طلسماتی پہاڑی شہر ہے‘ آبادی 23 لکھ ہے، مسلمان 16 فیصد ہن، ایہ مسلمان ہزار سال توں شہر وچ آباد ہن۔ شہر دی جامع مسجد تے مسجد دے گرد مسلماناں دا محلہ ݙیکھݨ دے قابل ہے۔