بݨت دے لحاظ نال حروف تہجی دے قسماں

بݨت دے لحاظ نال سرائیکی حروف تہجی دیاں چھی قسماں ہن ۔ جہڑیاں جو کجھ ایں ہن:

-1 مدّوِر حروف یا چشمہ دار حروف-2حروف مہملہ یا غیر منقوط حروف -3حروف معجمہ یا منقوط حروف-4مسروری حروف -5 ملفوظی حروف -6مکتوبی حروف۔ مدّوِر حروف یا چشمہ دار حروف او حروف تہجی جہڑے جو گول دائرے دی صورت ئِ چ لکھئے ویندن یا ݙوجھے لوظیں ئِ چ او حروف جہڑے جو گول شکل رکھیندن مدّوِر حروف یا چشمہ دار حروف تہجی اکھیندن جہڑے جو اے ہِن۔ ج، ڄ، ن٘ڄ، چ، ح، خ، س، ش، ص، ض، ع، غ، ق، ل، ن، ݨ، ی = ۱۷۔

-2 حروف مہملہ یا غیر منقوط حروف: اوحروف تہجی جنھیں دے اُتے ، تَلے یا وچکار کوئی نقطہ نہ ہووے مہملہ یا غیر منقوط حروف اکھیندن جہڑے جو اے ہن۔ ا، ٹ، ٹھ، ح، د، ڈ، دھ، ڈھ، ر، رھ، ڑ، ڑھ، س، ص، ط، ع، ک، کھ، گ، گھ، ل، لھ، م، مھ، و، وھ، ہ= ۲۷۔

-3 حروف معجمہ یا منقوط حروف:او حروف تہجی جنھیں دے اتے ، تلے یا وچکار کوئی نہ کوئی نقطہ ضرور ہووے معجمہ یا منقوط حروف اکھیندن جہڑے جو اے ہن۔ ب، بھ، ٻ، پ، پھ، ت، ٹھ، ث، ج، جھ، چٖ، ن٘ڄ، چ، چھ، خ،ݙ،ذ،ز،ژ، ش، ض، ظ، غ ، ف، ق، ڳ، نڳ، ن، نھ، ن،ی = ۳۱۔

-4 مسروری حروف : مسروری عربی زبان دا لوظ ئِ جیندا لوظی معنی ئِ لکھیا ہویا ڳجھیا یا جیندی آواز لکھݨ جہڑی نھئیں ہوندی مسروری حروف تہجی اکھیندن اے حروف تہجی ݙو حروف دی مشترکہ آواز تے مشتمل ہوندن جہڑے جو اے ہن۔ ب (بے یا با) ، ٻ (ٻے یا ٻا) ، پ( پے یا پا)، ت (تے یا تا) ، ٹ (ٹے یا ٹا) ، ث (ثے یا ثا) ، ڄ(ڄ یا ڄا) ، نج (ن٘ڄے یا ن٘ڄا) ، چ (اینہہ حرف تہجی کوں اگرچہ یا چا پڑھیا ون٘ڄے تاں اے مسروری اکھیسی تے جے کر اینکوں چیم پڑھیاون٘ڄے تاں وت اے ملفوظی اکھیسی) ، ح (حے یا حا)، خ( خے یا خا) ، ر ( رے یا را) ، ڑ ( ڑے یا ڑا) ، ز( زے یا زا) ، ژ ( ژے یا ژا) ، ط ( طے یا طا)، ظ (ظے یا ظا) ، ف ( فے یا فا)، گ ( ڳے یا ڳا) ، نڳ (نڳے یا نڳا)، ہ ( ہے یا ہا)، ی (ے یا یا)، مرکب حروف بھ، پھ، تھ، ٹھ، جھ، چھ، رھ، ڑھ، کھ، گھ، لھ ،مھ ، نھ، وھ، یھ وی مسروری حروف تہجی ہن۔

-5 ملفوظی حروف:ملفوظی حروف تہجی دا لوظی معنی اے ہے جو او حروف جہڑے جو ٻول چال ئِ چ ورتئے ون٘ڄن یا جنھیں دی اواز کوں لکھیا وی ون٘ڄ سڳے ۔ اے حروف عموماً ترے حروف دی مشترکہ تے بھرپور آواز تے مشتمل ہوندن ۔ جہڑے جو اے ہن ۔ ا (یعنی الف = ا+ل+ف) ، ج ( جیم = ج+ی+م) چ (چیم = چ+ی+م) د ( دال = د+ا+ل) ، ڈ ( ڈال = ڈ+ا+ل)،ݙ (ݙال = ڈ+ا+ل)، ( ذال = ذ+ا+ل) ،س ( سین= س+ی+ن) ،ش ( شین= ش+ی+ن) ، ص (صاد= ص+ا+د)، ض (ضاد= ض+ا+د)، ع ( عین = ع+ے+ن)، غ ( غین = غ+ے+ن)، ق ( قاف= ق+ ا +ف) ، ک (کاف = ک+ا+ف)، گ (گاف= گ+ا+ف)، ل (لام= ل+ا+م) ،م (میم =م+ی+م)، ن (نون = ن+و+ن) ،ݨ (ݨوݨ = ن+و+ن) ، و (وائو = و+ا+ئو) ۔مرکب حروف دھ (دھال = دھ+ا+ل) ، ڈھ ( ڈھال =ڈھ+ا+ل)۔

-6 مکتوبی حروف :ایجھیں ملفوظی حروف جنھیں دے پہلے تے آخری حرف دی اواز ہکو جھئیں ہووے مکتوبی حروف اکھیندن جیویں جو م (میم = م+ی+م) ، ن (نون = ن+و+ن) ،و (وائو = و+ا+ئو) ، لہٰذا ایّھے ترے حروف تہجی (م، ن، و) مکتوبی حروف اکھیندن ۔