ایران وِچ تِرِیمتاں
سانچہ:Infobox womenایران دی پوری تَرِیخ وِچ، تِرِیمتاں نے ایرانی معاشرے وِچ اَن ڳِݨت کِردار ادا کِیتے ہِن، اَتے کئی طریقیاں نال آپݨاں حِصّہ پاتا ہِے۔ تَرِیخی طور تے، رِیتاں برقرار رِیہاں ہِن جو تِرِیمتاں آپݨے گھراں تئیں محدود رِیہاں جاں جو اُوہ گھر دا انتظام سن٘بھال سڳِن اَتے ٻالاں کُوں پال سڳِن۔ پہلوی دور دے وِچ، تِرِیمتاں دی علیحدگی دے پاسے ہِک وݙا بَدَل آیا جݙݨ: پردے اُتّے پابندی، حق رائے دہی، تعلیم دا حَق، مرداں اَتے تِرِیمتاں کِیتے ہِکّو جئیں اُجرت، اَتے عوامی عہدہ رکّھݨ دا حق، جئیں ٻہوں سارے قَنُون لاڳو تھئے۔ تِرِیمتاں نے انقلابِ ایران وِچ وَدھ چڑھ تے حِصّہ گِھدّا۔ 1979ء وِچ اسلامی انقلاب دے بعد اپݨائے ڳئے ایران دے قَنُون دی شِق 20 دے مطابق،[١] شریعت تے تحت مرداں اَتے تِرِیمتاں کِیتے بِیادری دا اعلان کرین٘دا ہِے ڄاں جو قانونی ضابطے وِچ شرعی قَنُون دی پاسداری کُوں لازمی قرار ݙین٘دا ہِے۔ شریعت دے مطابق تِرِیمت کُوں مرد دی وراثت وِچُوں اَدّھا حِصّہ مِلدا ہِے اَتے تِرِیمت دی دیت وی اَدّھی ہِے۔ شرعی قَنُون ہالی وی مرداں دے حق وِچ ہِن، ڄاں جو آئین دی شِق 21 دے نال نال پارلیمان تُوں منظور تھئے ہوئے کُجھ قَنُون تِرِیمتاں کُوں کُجھ فَیدے ݙین٘دے ہِن۔ تِرِیمتاں کُوں ڳَݙّی چلاوݨ، عوامی عُہدہ رکّھݨ اَتے جامعہ ون٘ڄݨ دی اجازت ہِے۔ عوام وِچ نقاب ناں پاوݨ تے قانون دے تحت سزا ݙِتّی ون٘ڄ سڳین٘دی ہِے۔[٢] اَتے جیڑھے ویلے عوام وِچ ہووِن تاں ٻُتھاڑ اَتے ہَتّھاں دے علاوہ سَبّھے والاں اَتے چَم کُوں کَڄَّݨ ضروری ہِے۔
چوݨ[لکھو | ماخذ وچ تبدیلی کرو]
| باڈی | نشستاں |
|---|---|
| کابینہ | 31/2 (6٪) |
| پارلیمنٹ | 290/17 |
| ماہرین دی اسمبلی | 88/0 |
| گارڈین کونسل | 12/0 |
| ایکسپیڈینسی کونسل | 39/0 |
| شہری کونسلاں | |
| تہران | 21/6 |
| مشہد | 15/2 |
| اصفہان | 13/2 |
| شیراز | 13/2 |
| تبریز | 13/1 |
ایران وِچ تِرِیمتاں کُوں چوݨ وِچ چُݨݨ دا حَق 1963ء وِچ ݙِتّا ڳیا ہئی۔[٣] اِنّھاں کُوں پہلی واری 1937ء وِچ ایرانی جامعات وِچ داخلہ ݙِتّا ڳیا ہئی۔ اِین٘دے بعد تُوں ٻہوں سارے تِرِیمتاں حکومت یا پارلیمان وِچ چنڳے وݙے عہدیاں اُتّے رِیہاں ہِن۔ 1979ء دا انقلاب تُوں پہلاں اَتے بعد وِچ ٻہوں سارے تِرِیمتاں کُوں وزیر یا سفیر مقرر کِیتا ڳیا۔ فرخرو پارسا پہلی تِرِیمت ہئی جِیکُوں 1968ء وِچ وزیرِ تعلیم مقرر کِیتا ڳیا ہئی اَتے مہناز افخمی کُوں 1976ء وِچ تِرِیمتاں دے معاملیاں دی وزیر لایا ڳیا ہئی۔
کُجھ تِرِیمتاں، جِین٘ویں طاہرہ صفر زادہ، معصومہ ابتکار، اعظم طلغانی، فاطمہ ہفتجو، الٰہی کولائی، فاطمہ جوادی، مرضیہ دباق اَتے زہرا ہنورد انقلاب دے بعد آئیاں۔ ٻئے ایرانی تِرِیمتاں، جین٘ویں گولی امیری اَتے فرح کریمی، لَہن٘دے دیساں وِچ عہدیاں اُتّے رِیہاں۔
اِیں ویلے پارلیمان وِچ کُل 290 ارکان پارلیمان وِچُوں 17 تِرِیمتاں ہِن۔[٤] اِیں ڳِنتری وِچ پِچھوکڑ چوݨاں دے مقابلے وِچ نئوں تِرِیمتاں وَدھ ہِن۔
اِیں ویلے ایران وِچ تِرِیمتاں دی وَدھ ڳِنتری سیاسی تنظیماں کَم کرین٘دیاں پئیاں ہِن۔ جِنّھاں وِچُوں کُجھ اِیہ ہِن:
| پارٹی | سیکرٹری جنرل | کیمپ |
|---|---|---|
| زینب سوسائٹی | اعظم حاجی عباسی | پرنسپلسٹ |
| اسلامی انقلاب دی تِرِیمتاں دی انجمن | صدیقہ حجازی | پرنسپلسٹ |
| تِرِیمتاں دی اسلامی مجلس | فاطمہ کروبی | اصلاح پسند |
| اسلامی جمہوریہ ترِیمتاں دی مجلس | زہرا مصطفوی خمینی | اصلاح پسند |
| تِرِیمت صحافیاں دی ایسوسی ایشن | جالیح فرامرزیان | اصلاح پسند |
| اصلاح پسند تِرِیمت پارٹی | زہرہ شجاعی | اصلاح پسند |
| ترقّی پسند مسلم تِرِیمتاں دی سوسائٹی | فاطمہ راکعی | اصلاح پسند |
| اسلامی انقلاب دی تِرِیمتاں دی سوسائٹی | اعظم تلغیانی | اصلاح پسند |
| تِرِیمتاں دے حقوق دی حمایت کِیتے سوسائٹی | شاہندوخت مولوردی | اصلاح پسند |
ٻیا ݙیکھو[لکھو | ماخذ وچ تبدیلی کرو]
- اندرلے (فن تعمیر)
- فارسی شاعرات دی تن٘دِیر
حوالہ جات[لکھو | ماخذ وچ تبدیلی کرو]
- ↑ "ایرانی قَنُون" (PDF). Archived from the original (PDF) on 2022-02-02. Retrieved 2022-02-03.
- ↑ ایران وِچ ڄَٻری طور تے نقاب پاوݨ دے حوالے نال تفصیلاں ݙیکھو
- ↑ ہِک تنظیم / ادارہ
- ↑ ""رکورد جدید حضور زنان در مجلس ایران، پیام بزرگی دارد/ خواستار توسعہ روابط با ایران هستیم" (فارسی ٻولی وِچ)". Archived from the original on 2016-05-23. Retrieved 2022-02-03.
ٻاہْرلے ڄوڑ[لکھو | ماخذ وچ تبدیلی کرو]
- IranDokht' - ایک جامع پورٹل اور میگزین
- ایران الیکٹورل آرکائیو - سیاست میں خواتین کا Archived
- ایرانی خواتین کے وسائل
- Qajar Women Archive، ایران میں قاجار دور (1786–1925) کے دوران میں خواتین کی زندگیوں سے متعلق بنیادی ماخذ مواد کا ایک ڈیجیٹل ذخیرہ۔ ہارورڈ یونیورسٹی لائبریری (HUL) کا مرکزی ڈھانچہ آرکائیو کو ایڈجسٹ اور کیٹلاگ کرتا ہے۔
- قاجار کے دور میں خواتین کی تعلیم، انسائیکلوپیڈیا ایرانیکا
- پہلوی دور اور اس کے بعد خواتین کی تعلیم، انسائیکلوپیڈیا ایرانیکا
- Archived ایران کی خواتین بہروز رشاد کی سماجی دستاویزی تصاویر
- ایرانی فوٹوگرافی کی تاریخ۔ خواتین بطور فوٹوگرافی ماڈل: قاجار کا دور، بہمن جلالی کی فراہم کردہ تصاویر، ایرانی فنکاروں کی سائٹ، کارگاہ