اہل محبت دی دھرتی
حضور پاک۴دے حوالے نال تاریخ ،سیرت تے احادیث دی کتب ءچ ہک روایت ملدی اے جو حضورپاک۴ اکثر اوقات مشرق ڈے منہ کر تے لمبا ساہ چھیکیندے ہن تے فرمیندے ہن جو میکوں مشرق تو ٹھڈی ہوا امدی اے۔ایہا روایت بی جاہ تے اینویں وی ہے جو صحابہ کرام وجہ پچھی تاں آپ ڈسایا جو مشرق دی دھرتی تے رہن آلے لوک میڈے نال تے میڈی آل نال شدید محبت کریسن تے او دھرتی میڈی آل دا گھر بنڑسے تے او لوک میڈی اولاد کوں اکھیں ءچ جاہ ڈیسن تے میڈی اولاد دے ہتھ تے کلمہ پڑھ تے مسلمان تھیسن۔حضور پاک دا فرمان سچ ثابت تھیا تے نبی پاک دی اولاد ایں دھرتی تے تشریف گھن آئ تے لوکیں کوں اسلام ءچ داخل کیتا تے لوکیں وی انکھیں ءچ جاہ ڈتی تے سادات دے گھرانے نال نویکلا پیار ڈکھایا تے مسلمان تھی گے تے دینی تے دنیاوی طور تے سادات کوں اپنڑاں رہنما بنڑا گھدا۔ایہا وجہ اے جو ایں دھرتی تے اج تک سرکار دی آل دینی اور دنیاوی طور تے لوکیں دے دلیں تے حکمرانی کریندی امدی اے۔اساڈا ایمان اے جو سرکار دی ہر گالھ مبارک اینویں سچی اے جیویں قرآن۔جیویں جو سرکار ۴ ایں دھرتی کوں اہل محبت دی دھرتی قرار ڈتے اے دھرتی بلکل حرف بہ حرف اونویں ثابت تھی اے۔سر زمین پاک و ہند کوں اے شرف حاصل اے جو اتھاں اللہ پاک نے معرفت دا دروازہ کھولیا تے حضور پاک ،مولاعلی تے سیدہ زہرا ۴دی اولاد کوں مقام ولایت توں سرفراز فرما تے اہل ہند دی رہبری تے رہنمائ واسطے بھیجا۔اگر اساں کراچی دے ساحل سمندر توں ناں گھنڑ شروع تھیوؤں تاں پاکستان تے ہندوستان دے آخری کونے تک تے کشمیر تک اساکوں نبی پاک دی اولاد ملدی اے تے انہاں دا فیض ملدے۔کراچی سید عبداللہ شاہ غازی تھوڑا اگی تے سیدعثمان مروندی شہباز قلندر اگوں سید صدر الدین عارف اگی تے سید شاہ لطیف بھٹائ اوں توں اگے حاکم حمیدالدین سہروردی اوچ ءچ سید جلال الدین سرخپوش تے آپ دی اولاد ملتان سادات گیلانی جھنگ سلطان باہو لاہور سید عثمان المعروف داتا گنج بخش میراں حسین زنجانی شاہ حسین اسلام آباد شاہ عبد الطیف المعروف امام بری گولڑہ پیر مہر علی شاہ مری سید لعل بادشاہ کشمیر گیلانی سادات دہلی اجمیر سید معین الدین چشتی ،سید نظام الدین اولیاء تے کلیار ءچ سید علی احمد صابر کلیری ،ہندوستان دے آخری کونے تے شہر ہانسی ءچ سید جمال ہانسوی تے پانی پت ہندوستان دے آخری شہر ءچ سید شرف الدین پانی پتی اول قلندر موجود ہن اے ساریاں ہستیاں حضور پاک دی اولاد ہن۔طولت دے ڈر توں صرف چند مشہور ناں درج کرنڑ دی سعادت حاصل کیتی ہم۔ ڈساون دا مقصد اے ہے جو پاک و ہند دی اے محبتیں بھری دھرتی نے نبی پاک دی آل کوں دیدیں ءچ جاہ ڈتی اے تے اپنڑا رہبر و رہنما من تے خوب انہاں ہستیں دا فیض اپنڑے اندر جذب کیتا۔ول جتھاں زمین وی ذرخیز ہووے آب و ہوا وی اعلی ہووے تے تخم وی اصلی نسلی ہووے تے دھرتی دی ککھ وچوں جیڑھے گل گلزار جمدن تاں اونہاں دی مہک توں ہک جہان معطر تے معنبر تھیندے ۔اینویں ہی ایہا گال اقبال کیتی اے
" نہیں ہے ناامید اقبال اپنی کشت ویراں سے،
ذرا نم ہو تو یہ مٹی بڑی زرخیز ہے ساقی"
جیئں ویلھے محبتیں دی اے زرخیز دھرتی اپنڑے اندر آل نبی دے نور کوں اپنڑیں اندر جذب کیتا تاں ولا جمن آلے گل و گلزار نے اتھاں رہنڑ آلی مخلوق کوں معطر تے معنبر کرتے انہاں دے دل و دماغ کوں منور کرڈتا تے مخلوق دے دل ظملت درندگی جہالت توں نکل تے نورانیت ،شرف انسانیت تے علم توں منور تھی تے مزید مخلوق واسطے رحمت فیض برکت تے محبت دا باعث بنڑیۓ۔نبی پاک دی اولاد یعنی اولیاۓ سادات نے محبتیں توں لبریز ایں دھرتی تے جیئں ویلھے نبی دے فیض دی تخم ریزی کتی تاں جمن آلے گل گلزار نے مختلف شکلیں ءچ ایں دھرتی دے واسیں دی آبیاری کیتی تے فیض دا اے سلسلہ ودھدا گیا اور اج تک جاری و ساری اے۔گلشن محمدی دے لاۓ ہوۓ اے گل پھل کتھائیں نثر دی صورت ءچ عشق ومعرفت سوز وساز دا ڈیوا بالیا تے کتھائیں نظم یعنی شعروشاعری کوں عشق ومعرفت دی خوشبو پھیلاونڑ دا ذریعہ بنڑایا۔پاک وہند دی دھرتی تے عشق ومعرفت دے گلشن کوں ودھاونڑ ءچ شاعری ہک بہوں وڈا ذریعہ رہی اے جیندے ذریعے عشق و معرفت دا گلشن خوب ودھے پھلیے۔صوفی شعرا دی شاعری دا کردار بہوں اہم ہے۔صوفیا کرام نے شعروشاعری کوں عشق ومعرفت پھیلاونڑ دا ذریعہ بنڑاۓ۔پاک وہند دی ساری دھرتی جتھاں محبتیں دی دھرتی اے اتھاں ایں دھرتی وچوں ہک ٹکڑا سرائیکی دھرتی دا ایجھا ہے جیڑھا ساری دھرتی توں ودھ تے محبت سوز وساز تے عشق ومعرفت اپنڑے اندر رکھیندے۔سرائیکی دھرتی نے گلشن محمدی توں وافر خوشبو تے فیض حاصل کیتے تے ہزاراں گل پھل ہیرے جہنور تے سجھ تے تارے پیدا کیتن جنہاں دی مہک نے ایں دھرتی کوں منور کرڈتے۔ویسے تاں ہزاراں ناں ہن جنہاں عشق ومعرفت کوں شعررشاعری دے ذریعے پھیلاۓ پر مخصوص ناویں دا ذکر ضروری اے۔سرائیکی دھرتی تے خواجہ غلام فرید ،خواجہ محمد یار فریدی ،جانباز جتوئی ،صوفی فیض دلچسپ علی حیدر ملتانی،قیس فریدی تے سئیں قاصر فریدی رحم اللہ علیھم اجمعین دے ناں مبارخ ہن۔
صوفی شعرا دی صف ءچ مؤخر الذکر ناں قاصر فریدی صاحب وسیب دا روشن ستارہ تے فیض دا ہک دریا ہن۔آپ کوں نثر ءچ امام نثر آکھیا ویندے۔آپ دے نثری مجموعے آدم جایا ،سانول ناول ،کوجھے مور ،مشہور مجموعے ہن۔صوفی شاعری ءچ آپ ممتاز مقام رکھیندن۔آپ اللہ دے ولی تے عاشق رسولﷺ ہن۔صوفی شاعری ءچ آپ دا نعتیہ کلام اعلی پاۓ دا کلام ہے۔آپ کئ نوجوانیں کوں فیض عطاء فرماۓ تے انہاں کوں حق دا رستہ ڈکھاۓ۔آپ نوجونوانیں دے دلیں کو عشق ومعرفت نال منور فرما تے حق دے رستے دا مسافر بنڑاۓ۔انہاں نوجوانیں وچوں ہک ناں اج دے ابھردے نینگر شاعر جناب فرہاد فریدی دا اے۔فرہاد فریدی قاصر فریدی صاحب دی حیاتی مبارخ ءچ تاں آپ توں فیض حاصل نی کیتا پر آپ دے وصال دے بعد آپ دے مزار مبارک نال وابستہ تھی تے وافر فیض حاصل کیتے۔فرہاد فریدی کو ایں مقام تک پجاونڑ ءچ انہاں دے استاد تے قاصر فریدی صاحب دے فیض یافتہ مرید جناب سراج أحمد گل صاحب دا وڈا کردار ہے۔سراج احمدگل صاحب خود وی بہوں وڈے سخن ور تے صوفی شاعر ہن تے گل صاحب تے سارا فیض قاصر فریدی صاحب دا ہے۔ایں نینگر شاعر فرہاد فریدی کوں فریدی صاحب نال واصل کرنڑ تے فریدی نسبت نال جوڑنڑ ءچ بہوں وڈا کردار جناب گل صاحب دا ہے۔سراج احمد گل صاحب دے ایں شاگرد جییئں ویلھے اپنڑیں آپ کوں قاصر فریدی صاحب رحمۃاللہ علیہ نال منسوب کیتے تے ول ایں تے قاصر فریدی صیب دا فیض جاری تھیۓ تاں اے نینگر شاعر بے ساختہ بول پۓ
"میں کیا تھا فرہاد؟مجھ میں کوئ بھی علم وفن کا کمال نا تھا۔
ہوا جب سے کرم مجھ پہ تقدیر میری بدل گئ ہے۔"
اے حقیقت وی ہے جو جئیں ویلھے کہیں کامل دی نظر تھی ونجے تاں تقدیر بدل ویندی اے۔جیویں حضرت اقبال فرمیندن
"نگاہ مرد مومن سے بدل جاتی ہیں تقدیریں ۔
جو ہو ذوق یقیں پیدا تو کٹ جاتی ہیں زنجیریں۔
ایں بال فرہاد فریدی دی تقدیر وی مرشد دی نگاہ نال بدل گی تے ول رنگ فریدی چڑھیا تے فرہاد سخن وری دے میدان ءچ قدم رکھیا۔فرہاد فریدی جیویں جیویں شاعری دے میدان ءچ بھجدا ویندے لگدے اے آونڑ آلے وقت ءچ ناں صرف بہوں وڈا شاعر بنڑ تے ابھرسے بلکہ وڈے وڈے شاعریں کوں وی پچھیتے چھوڑ ویسے۔فرہاد فریدی دی سخن وری دی دوڑ توں لگد پے جو اے بال وسیب دا بہوں وڈا ستارہ بنڑسے تے دھرتی دے مانڑ ءچ ودھارا کرنڑ آلیں شعرا دے وچ خاص ناں رکھیسے۔ادب ہک وسیع سمندر اے تے ایندی جھکائی ءچ کئ لوکیں ٹرپ مارئیۓ پر تل تک پج تے لعل وجواہر کڈھنڑ ءچ بہوں کم لوک کامیاب تھئین۔فرہاد فریدی دی شاعری دا بلپنڑ ڈسیندے جو اے ضرور شاعری دے سمندر ءچ ڈبی مار تے سخن وری دے لعل وجواہر کڈھنڑ ءچ کامیاب تھیسے۔اساڈی دعا بال دے نال اے امید اے جو اے بال اساڈا مان تے وسیب دا فخر بنڑسے۔فرہاد فریدی جیڑھا اے نواں کم کیتے آزاد نظمیں دا سرائیکی ءچ ترجمہ اے بہوں اوکھاکم ہوندے تے اے ہر ہک دے وس دا کم نی ہوندا۔کیوں جو انویں تاں عام تے سادہ شاعری کوں تے شاعر دے خیال کوں سمجھن وی ہر بندے دے وس دا روگ نی ہوندا تے آزاد نظم دا دا کہیں بی زبان ءچ ترجمہ تاں تمام اوکھا کم ہوندے۔ایندے واسطے بہوں علمی ذخیرہ تے لفظیں دے معنی تے مفہوم تے عبور چاہیدے۔ڈوجھا آزاد نظم دا منظوم ترجمہ تاں بہوں مشکل تے اوکھا کم اے او وی بی زبان ءچ کیوں جو آزاد نظمیں دے خیال کوں برقرار رکھن تے اوندی منظوم شکل کوں قائم رکھن جان کوں تے دماغ کوں جوکھم ءچ پانون آلی گال اے۔ڈاکٹر عزیز احسن صاحب دا ناں اردو ادب ءچ بہوں وڈا مقام رکھیندے۔ڈاکٹر عزیز احسن صاحب عظیم نقاد ،محقق ،شاعر تے نعت ریسرچ سینٹر کراچی دے ڈائریکٹر ہن تے اونہاں مقام ادب ءچ تے شاعری ءچ اینویں ہے جیویں ستاریں ءچ چندر دا ہے۔اتنے وڈے عظیم شاعر تے محقق دی اردو شاعری کوں سرائیکی شاعری ءچ ترجمہ کرنڑ کئ آسان کم نی۔او وی اینویں جو جو شاعری دا اسلوب وی برقرار رہے تے اوندی تاثیر وی قائم رہے۔فرہاد فریدی دا اے عظیم کارنامہ اے جو او ڈاکٹر عزیز احسن صاحب دے آزاد نظمیں دا مجموعہ کلام "طلوع سحر"دا ترجمہ سرائیکی زبان ءچ کیتے۔فرہاد فریدی نا صرف ڈاکٹر صاحب دے اسلوب کوں سرائیکی ءچ قائم رکھیۓ بلکہ ڈاکٹر صاحب دے کلام دی تاثیر کوں وی بھر پور انداز ءچ قائم رکھیس۔فرہاد فریدی دا کم نا صرف خراج تحسین دا مستحق اے بلکہ اوندی اے کاوش سرائیکی ادب ءچ وی بہوں وڈا ودھارا اے۔فرہاد فریدی بلدے سجھ کوں ہتھ پاتے تے اوندی تپش کوں جذب کرنڑ دی منفرد تے نایاب جدوجہد دا حصہ بنڑیۓ۔ایجھا کم اتنی نکی عمر ءچ کہیں نی کیتا۔فرہاد فریدی تے اے رنگ نسبت فریدی دا اعجاز اے نتاں ایں راہ ءچ کئ بڈ گن۔گال ولا اتھائیں ونج پمدی اے جو جڑھا فیض آل نبی دا اولیاء اللہ ءچ منتقل تھیندا آۓ اے ہوں فیض دا جلوہ اےنتاں کہیں دی مجال اے جو او اتنے شہکار دا حق ادا کرسگے۔فرہاد فریدی کوں اتنا وڈا ادراک مرشد دی نظر تے مولاعلی دے فیض نال ہی ممکن اے جیویں جو فرہاد فریدی مولا علی دی شان ءچ اپنڑی لکھی ہک منقبت دے اندر آہدے
"ٹل گئ درپیش مشکل یاعلی کہنے کے بعد۔
ہوگیا ہے چین حاصل یا علی کہنے کے بعد۔
سوچ تھی محدود میری جب تک میں دور تھا۔
علم سے روشن ہوا دل یا علی کہنے کے بعد۔"
فرہاد فریدی کوں ایں نادر ونایاب کاوش تے میں لکھاں مبارخاں ڈینداں تے دعا کرینداں جو اے بال ڈینہ ڈوڑی تے رات چوڑی سخن وری دے میدان ءچ ترقی کرے تے فہم وادراک دے میدان ءچ وڈا ستار بنڑ نے اپنڑا جلوہ ڈکھاوے تے وسیب دے ادب ءچ ہک نمایاں ودھارے دا سبب بنڑے۔ڈاکٹر عزیز احسن صاحب دا اے آزاد نظمیں دا مجموعہ کلام "طلوع سحر"نعت نبی ،خلفاۓ راشدین رض دی منقبت تے مولا علی دی شان تے مشتمل اے۔ایجھے روحانی تے عرفانی کلام کوں ترجمہ کرنڑ نا صرف آخرت دے سرماۓدا موجب اے بلکہ اے اعجاز وی ہے جو کالی کملی والے دی مداح تے آپ دے صحابہ دی منقبت لکھنڑ وڈے نصیب دی گال اے۔میکوں اپنڑیں ایں نینگر بال فرہاد فریدی تے فخر اے فخر رہسے جو او اساڈے مان تے فخر دا سبب بنڑیۓ تے ثابت کیتس جو مرشد قاصر فریدی رحمت اللہ علیہ دی نسبت دے رنگیل اپنڑی زندگی ءچ وی رنگ بھر ڈیندن بلکہ مخلوق دی زندگی کون وی ہم رنگ کر ڈیندن۔آخر ءچ میں فرہاد فریدی کوں فرید پاک دی زبان ءچ حوصلہ ڈیساں جو
" ڈینہوں ڈینہہ ودھا رکھ گام توں واہ واہ کرے ساری خلق"
(تحریر دیباچہ فضل حسین حیدری)
اپریل 2024