اُدھار مَنگݨ انشائیہ

اُدھار مَنگݨ انشائیہ

از: ڈاکٹر خالد اقبال

منگ کے کھاون....... منگ کے پاون....... منگ کے کتاباں پڑھن......... سگرِٹ منگن........ چندہ منگن......... ووٹ منگن........ امداد مَنگن....... قرضہ مَنگن تے وَل قرضہ لہاون کیتے قرضہ مَنگن....... مَنگن دے کم تے تُساں سچیندے ونجو تاں تہاڈے من اِچ وی اے سِک جاگ پوسی جو کیوں نال میں وی کہیں کول کوئی شئے ادھار منگ گھِناں۔ تے اُوں ایلے تئیں ناں وَل ڈیواں جڈاں تئیں او واپس ناں منگے۔ پاکستان قوم دی ترقی دا اندازہ ہِیں گالھ توں تھی ویندے جو پوری قوم ’’منگن تنگن‘‘ تے گزارہ پئی کریندی اے۔

کہیں نے ضروری کاغذ تے دستخط کرنا ہووِن تاں آکھسی معاف کرائے ’’قلم ہوسی‘‘ کہیں جنے نے آپنے وال بناونے ہوون تاں آپنی مانگ کڈھن سانگے کنگھی ڈوجھیاں دی ورتیسی۔ تے کنگھی وَلا کے ڈیندے ہوئے آکھسی بھئی صاحب ذرا کنگھی صاف اِی کر گھنائے۔ یوٹیلیٹی بل ادا کرنے ہووِن تاں وَل وی اُدھار جیڑھا جو ول ول منگن نا ل وی اوکھا مِلدے۔

آئی ایم ایف تے ورلڈ بنک توں قرضہ منگ کے کھاون آلیاں نے ایڈا کھا دے جو قوم دا ہک ہک بال مقروض تھی گے۔ تُساںآپ سوچو جیڑھی قوم دے بال جماندروں مقروض ہووِن۔ او وڈے تھی کے کیا بنسن؟۔

گزریل کئی سالاں اِچ آئی ایم ایف تے ورلڈ بینک نے پاکستان کوں جتلا تھی سگدا ہئی۔ قرضہ ڈتے۔ تے ساڈے وڈیاں نے دِل کھول کے قرضہ گِدے۔ جِگراتے تیرکوں ازَماون آلی اے جنگ ہن وی ٹُر دی پئی اے۔ خیال راہوے جو اِتھاں ’’جگر‘‘ دا مطلب پاکستان دے عوام ہِن.........

ہک تَر دی جھات ماروں تاں منگن تے منگ کے گزارہ کرن اوکھا کم لگدے۔ پر چیزاں منگ منگ کے گزارہ کرن آونجے تاں وَل بِن منگے یا مُل گھن تے ورتن نال نعمتاں دا مزا ویندا راہندے۔ کجھ لوک نشہ کرن کیتے منگدِن۔ تے کجھ لوکاں کوں منگن دا نشہ ہوندے۔ نشہ کوئی وی ہووے بُرا سمجھیا ویندے۔ پر منگن آلے مَنگن کوں بُرا نہیں سمجھیدندے۔ کہیں کول روپیہ پیسہ منگن نال صرف پہلی دفعہ اَنا مجروی تھیندی ہے۔ منگن نال ہن آپنی نی بلکہ ڈوجھیاں دی اَنا مجروع تھیندی ہے۔ جیکر ڈٹھاونجے تاں نویں نویں امیر تھے ہوئے لوک او طبقہ ہِن جیڑھا جو مگن دے فن اِچ ماہر تھی چکن۔ منگن تاں ہُن ہک فن ہے۔ تے اوئیں اِی مہانگ دے ایں دور اِچ ’’منگن‘‘ ہر سفید پوش بندے دی لوڑ ہے۔لوڑاں کوں پورا کرن کیتے وسائل گھٹ تے مسئلے زیادہ ہووِن۔ تاں اُدھار منگن دے علاوہ بیاکوئی سِدھا سادا رستہ اِی کینی۔ جیڑھے لوک کہیں کول کجھ نی منگدے۔ اللہ سئیں اُنہاں کوں صبر تے قناعت دی دولت ڈیوے (آمین) کجھ سیانے قسم دے لوک جیڑھے اے جاندِن جو بھئی منگے بنا گزارہ کینی۔ اُنہاں نے امدادی کارکناں کوں آپنا یار بیلی بنا گھدے۔ جیڑھے اوکھے ویلے مدد کر سگن۔ تے جیڑھے ویلے کھاندے پیندے دوستاں تے اوکھا ویلہ آوے تاں غریب غرباء اُنہاں کیتے دعا کریندن۔ معاملہ چونکہ سفید پوشی توں ستر پوشی تک آ پُجیا ہے۔ ودھدی ہوئی مہانگ پاروں ڈو طبقے طبقاتی معاشرت دی تندیر اِچ سامنے نظر آندن۔ ہک نویں نویں امیر تھیون آلے تے ڈوجھا طبقہ منگن آلیاں دا ہے۔ تے اوہر ایلے کجھ ناں کجھ منگدے اِی نظر آندن۔

اِتھاں میکوں ہک لطیفہ یاد آنداپے۔ ’’کہیں فقیر کوں ہک راہ ویندے نے پُچھیا ’’بابامنگدا کیوں ایں؟ تاں اوں نے آکھیا۔ ایں کیتے جو میکوں پتہ لگ سگے۔ جو کون سخی ہے تے کون کَڑوس‘‘.........؟

پہلے لوک منگن توں پہلے سچیندے ہَن۔ کتراندے ہَن‘ اَجھکدے ہَن۔ ہُن منگن چونکہ مجبوری تے بہوں ضروری تھے گے۔ ہِیں کیتے منگن آلے کجھ کجھ بے ڈروی تھی گن۔ تے ایں طرحاں ڈیون آلے ہُن آپنی عزت دا بھرم رکھن کیتے منگن آلیاں کوں کجھ نہ کجھ ڈے ڈیندے ہِن۔ کیوں جو قرضہ ڈیون آلے کہیں چنگے بھلے قسم دے امیر آدمی دے کھیسے اِچوں جیکر کجھ ناں نکلے تاں منگن آلے بے عزتی وی کر ڈیندن۔ تے ڈوچار کھریاں کھریاں سُنو اڈیندن۔ مثال دے طور تے ’’چھوڑ یار تُوں ایں بوکھڑی نکلیں ساڈی طرحاں‘‘ وغیرہ وغیرہ۔سچی گالھ تاں اے ہے جو جیڑھے معاشرے اِچ دولت کجھ ہتھاں اِچ ہووے۔ تاں وَل اُتھاں ڈھیر تعداد منگن آلیاں دی ہی ہوندی ہے؟۔

آکھیا ویندے ہک سخت کڑویل قرض خواہ نے جڈاں کئی سال تک اپنے قرض دی واپسی بارے ضد نہ چھوڑی تاں چھیکڑ مقروض نے اُونکوں خوشخبری سنائی جو تکڑا تھی میاں اساں ہن تیکوں تیڈا قرضہ واپس کرن دا منصوبہ بنا گھِدے۔ تفصیل ایں منصوبے دی اے ہئی جو مقروض نے اپنے گھر دے نیڑے کیکر دا ہک بوٹالاوناں ہئی اے بوٹا ہک ڈینہہ وڈا تھی تے وڈا ون بننا ہئی۔ ایں ون دے نالوں پئی سڑک تُوں کپاہ دے بھرئیے ٹرک لنگھنٹے ہن۔ انہاں ٹرکاں تے لڈی ہوئی کپاہ نے کیکر ون دے کنڈیاں وچ پھسناں ہئی مقروض نے اوکپاہ روز اکٹھی کرناں ہئی تے اُونکوں ویچ تے قرض لہاوناں ہئی اینجھا شاندار منصوبہ سن تے قرض گھنن والے بندے دا چیتا چکرایا تاں مقروض نے تسلی ڈیندیاں آکھیا توں گھبرا ناں بس ہن آساڈے کول رقم آون والی ہے۔سئیں جے غور کیتا ونجے تاں ساڈیاں حکومتاں دے پنج سالہ منصبوبے وی‘ عوام خوشحالی سانگے کُجھ اِیں طراں دے اِی ہِن۔

سجنو شروع ڈینہاں وِچ جڈاں چیزاں بدلے چیزاں گھنن تے ڈیون دا زمانہ ہئی تاں لگدے اُدھار گھنن ڈیون دا سلسلہ وی اِیں زمانے توں شروع تھیا ہئی تے جیڑا ہُن ترقی کریندیاں کریندیاں باقاعدہ بینکاں تے ڈوجھے سودی کاروباری اداریاں دی شکل وِچ خوب زوراں تے ہے۔ اجوکے دور وِچ بینکاں نے Credit Card ڈیون شروع کر ڈتن۔ تُساں کہیں بندے دی جیب (کھیسے) وِچ ہتھ مارو۔ تلاشی وچ شناختی کارڈ تے کریڈٹ کارڈ ضرور برآمد تھِیسن جتھوں پتہ لگ ویندے جو آسامی خالی ہے تے بندۂ محترم پاکستانی ہن تے مقروض وی ہن ہک بئی گالہہ جیہندا ذکر کرناں میں فرائض کسر نفسی دے پاروں مناسب ننہیں سمجھدا۔ پر وَت وی ڈسا ڈیون وچ کئی حرج نی۔ پر شرط اے ہے جو ایں گالہہ کوں بیان حلفی نہ سمجھیا ونجے۔ الحمدللہ میں پاکستانی وی ہاں تے مقروض وی.........

قرض منگن کوں مرض آکھن پرانے زمانے دیاں گالہیں ہن بدلدے ہوئے دور وچ تاں قرض عین فرض ہے قرض گھن تے خرچ کرن وِچ جو چسکہ تے سواد ہے اُوں کیفیت دا تقاضہ ہے جو اُدھار گھنن ڈیون دے عمل توں منہ نہ موڑیا ونجے۔ جیکر تساں اُدھار دے عمل تے مزید غور کرو تاں تہاڈے تے اے گالہہ شیشے وانگوں لشکاں مریسی جو کُئی گا تے منگدا ڈِسدے تے کئی ہتھ اگاں ودھاتے کئی روتے منگدا ودے تے کُئی دیدہ دلیری نال۔ مُدا ادھار منگن کتھائیں مجبوری ہے‘ کتھائیں پیشہ ہے تے کتھائیں فن ہے۔ فقیر فقرا کتھائیں تہاڈی سخاوت آزماون تے جڑئیے ودن تے کتھائیں کوئی واقف کار تہاڈی مالی حالت دا امتحان گھنن چاہندے اینجھی صورت وچ حالات دا تقاضہ تاں ایہو ہے جو نبدہ ہک ہتھوں ادھار گھنے تے ڈوجھے ہتھ نال اگاں ٹور ڈیوے۔***

(اقتباس از کتاب: مُسکار۔ (سرائیکی انشائیے)۔ از: ڈاکٹر خالد اقبال)

MubasherKaleem (talk) 14:25, 9 September 2018 (UTC)