اوچ شریف

ذوالفقار علی بھٹو دے قریبی ساتھی مولانا کوثر نیازی بحیثیت وزیر اطلاعات و نشریات ، حج و اوقاف مصر دے دورے توں واپس آئے تاں آندے ای اپݨی وزارت دے افسریں کوں آکھیا جو فوری طور تے اوچ دے دورے دا پروگرام ترتیب ݙیو، افسرین آخھای سئیں ساہی تاں کڈھو ، اتنی کیا جلدی اے ؟ مولانا کوثر نیازی جواب ݙتا یار! میں اوچ دے بارے جیرھا کجھ الازہر یونیورسٹی دی لائبریر ی وچ پڑھ آیاں تُساں پڑھ گھنو تاں تہاݙا ہاں ݙل ونجٖے ، یار اوچ جینکوں اساں کجھ نی سمجھا او تاں علم تے آگاہی دا ٻہوں وݙا مرکز ہے ، اوندی تاریخ اتنی قدیم تے اتنی روشن اے جو جیکر اے شہر انگریزیں کول ہووے ہا تاں اینکوں سونے دے سلھیں نال اسار گھدا ڳیا ہووے ہا ۔

بہرحال اوچ  سرائیکی وسیب دے علم تے ادب دا ٻہوں وݙا مرکز سندھ دا دارالحکومت تے روحانی مرکز دے طور تے ہمیشہ مشہور رہ ڳئے ،پر ایں ݙکھ تے ایں ستم کوں کیا اکھیجے جو درگار دے ’’ خلیفیں ‘‘ یا ول کہیں نو دولتیے کوں اپݨی ذات وٹاوݨ دی لوڑھ پوندی اے تاں او موکھ مٹھ وچ پا تے اوچ بھجٖ پوندے تے نوان نکور بخاری سید بݨ تے آ ویندے ۔واضح تھیوے پورے ہندوستان تے پکساتان اچ بخاری ہووݨ دی سند صرف اوچ جاری کر سڳدے ، اڄ اساں تہاکوں اوچ دی نکی جہی سنجٖاݨ کرویندوں ، ملتان دے بعد سوا لکھ پیریں دا شہر اوچ کوں آکھیا ویندے ، اوچ بزرگان دین دے نال نال سرائیکی شاعر جانباز جتوئی دا شہر وی ہے ۔ آکھیا ویندے جو ہزاراں سال پہلے سندھ دا ہک حصہ ہا تے سندھ دا دارالحکومت وی رہ ڳئے ، ہندو راجیں دے زمانے اچ ایندے حیثیت ہک قصبے دی ہئی ۔ سکندر یونانی آکھایاتھاں آیا تاں اوں ایندا ناں الیگزنڈرہ رکھیا ، جیڑھا بعد اچ وغر تے اسکندریہ بݨ ڳیا ۔ آکھیجن لڳا خبر کائنی جو ایں اوچ دے کتنے ناں ہن ، جیڑھے جومختلف مورخین نے لکھین ، ہک بندہ راجے ایندا ناں دیو گڑھ رکھیا ہا میر معصوم بکھیری سندھ والے ایندا نال تلواڑہ لکھئے ، کرنل منچن جنہاں دے ناں تے بہاولنگر دی تحصیل منچن آباد وی ہے اینکوں چچ پور لکھئے ، چندر گپت 305 قبل مسیح حکومت دے نیڑے ہک موضع اڄ وی موجود اے عرب دا مشہور جغرافیہ دا ابن ہوکل نے ایندا ناں بسمہ لکھئے ، عرب دے ہک ٻئے مشہور تاریخ دا نادریسی نے اپݨے کتاب اچف ایندا ناں سندر لکھئے ، چچ نامہ دے مولف اپݨی کتاب اچ اینکوں بابیہ لکھئے ، کجھ عرب جغرافیہ دا ناں اینکوں عسقلنداہ لکھئے ۔

اے سارے ناں اوں شہر دے ہن جیڑھا کہیں زمانے اچ اپݨی حیثیت صوبہ دی رکھدا ہا اے شہر علم و ادب دا مرکز ہا پرے پرے کنوں لوک اتھاں علم دی تریہہ کھاوݨ کیتے امدے ہن ، اتے ہزاراں میلاں دا پندھ تے مشکلات دا سامھا کر تے اپݨا مقصد پورا آن کریندے ہن ، ایں شہر اچ بے شمار کتب خانے تے لائبریریاں ہن ، ٹھٹھہ دی طرح اے شہر عالماں ،ادیباں ، رئیساں تے بادشاہاں دا شہر ہا ، جیکر تریخ ورقے پھرول تے ݙٹھے ونجن تاں پتہ لڳدے جو بر صغی اچ اوچ کوں علم و ادب دا لحاظ نال علم دا خزانہ آکھیا ونجٖ سڳدے ، سیاح لوک پرے پرے دے علاقیاں دا پندھ کر تے ایندی تاریخی حیثیت خوبصورتی کوں ݙیکھݨ کیتے امدے ہن ، 1833 اچ ابن بطوطہ اوچ آیا ہئی ۔ کئی ٻئے سیاحواں اپݨے سفر نامیاں اچ اوچ شریف دی عظمت تے خوبصورتی دا ذکر وݙے سوہݨے لفظاں نال کیتے۔

محمد بن قاسم نے وی اوچ اچ قیام کیتا ہا، سلطان محمد غوری تاں اینکوں گھر بݨائی رکھیا ۔ اے شہر کئی واری برباد تے ول آباد تھیندا رہ ڳئے ،اتھاں ٻئے بزرگاں دے نال نال سرائیکی دے ٻہوں وݙے کردار گانمݨ سچار دی قبر وی موجود ہے ۔ سرائیکی دے جڳ مشہور شاعر حضرت بلھے شاہ سئیں دی پیدائش اوچ شریف دی ہے ، بعد اچ آپ قصور تشریف گھن آئے ۔ اوچ شریف دے جتنے وی حوالے ہن اوندی شان تے عظمت دے حوالے ہن ۔ سرائیکی تاریخ تہذیب تے تمدن دے حوالے نال ایں شہر دا ناں اُچا ہے ۔ ایں شہر دی تاریخ تے ثقافت تے ٻہوں کم دی ضرورت ہے ۔ تاریخ اوچ دے حوالے نال شہاب دہلوی تے ٻئے مصنفین دیاں کتاباں شائع تھی چکین ۔ اے شہر بلا شبہ اپݨے ناں والی کار ٻہوں اُچا ہے ۔

حوالہ

معروف سرائیکی لکھاری سئیں ظہور احمد دھریجہ دی کتاب (سرائیکی وسیب) وچوں چوݨ