انگریزی ادب دی تاریخ

لکھت: محمد شفیق معین چشتی شیروی

جنرل سیکریٹری بزم_گل محمد چشتی شیروی رح و دبستان_شیرو (سرائیکی)

---------------------------------------------------------------

"اینگلو سیکسن ادب"

(660------1066)

دوستو عام طور تے انگریزی ادب دا منڈھ ستویں صدی عیسوی توں بدھیا ویندے تے ایں زمانے کوں "اینگلو سیکسن زمانہ"آکھیا ویندے کیوں جو کوئی پنجویں صدی وچ تراے قبیلے اینگل،سیکسن تے جیوٹ ؛جرمینک(ہن)قبیلے دے ظلم زبردستئیں توں تنگ تھی لمے سویڈن تے ڈنمارک توں لڈ برطانیہ دے جزیرئیں وچ ان وسئیےہن-پہلے اے لوک کافر ہن پر بعد وچ عیسائی تھی گئے -ایں دور دے ادب کوں تراے قسماں وچ ونڈیا ونج سگیندے

1-شاعری

2-نثر

3-بجھارتاں

    انہاں دی شاعری ڈو زمانیاں تے مشتمل ہے

1-غیر عیسائی شاعری

2-عیسائی شاعری

  غیر عیسائی شاعری وچ زیادہ ادبی زور موجود ہے پیا-ایں دور دیاں کجھ مشہور نظماں وڈزتھ،ڈی اور، والڈہئیر،دا فاییٹ ایٹ فنزبرگ،تے بیووولف ہن-"بیووولف'ایں دور دی  سنجاپو رزمیہ(جنگی)نظم ہے جیندے وچ ہیرو بیوولف ڈین قوم دے بادشاہ ہروتھگار دے قلعہ وچ بربادی مچاونڑ آلے اژدھے گرینڈل نال بھیڑی ڈے اونکوں تے ولا اوندا پور چاونڑ آلی اوندی ما کوں مار سٹیندے-ایندے نال ای او چالہی سال سانگے آپڑیں گیٹ قوم دا سردار بنڑ ویندے-ہک دفعہ ولا دھن دے پارھے دار ہک بے اژدھے کوں مریندے پر اوندے ڈند دے زہر لگنڑ پاروں خود وی مر ویندے-

   ایں دور دی عیسائی شاعری وچ ڈو شاعر نشابر ہن

1-کیڈمن

2-کین ولف

 کیڈمن ہک چٹا انڑپڑھ آدمی ہا جیکوں ہک ڈینہہ اچنڑچیت ربوں شاعری ڈات وچ مل پئی-او انجیل دے واقعات کوں نظم کریندا تے جاہ جاہ لوکاں کوں سنڑیندا رہ ویندا ہا-ہنڑ اوندی شاعری دیاں صرف نوں سطراں ملدئین-

      کین ولف ہک بشپ ہا تے اوندیاں چار نظماں کرائسٹ،جیولیانا،ایلن تے دا فیٹس آف اپوسٹلز ملدئین-

       جے تئیں ایں دور دی دی نثر دا تعلق ہے،تراے نثر لکھنڑ آلے ڈکھالی ڈیندن

1-الفرڈ،دا گریٹ

2-الفیرک

3-ولفسٹان

        الفرڈ بادشاہ ہا تے اوں لاطینی توں  کجھ تاریخی کتابیں دے آپڑیں زبان وچ ترجمے کیتے جیویں جو

بیڈ دی کتاب ایکلیزی ایسٹیکل ہسٹری دا ترجمہ

     الفیرک دی لکھت ہومیلیز الفرڈ دی نثر کنوں ودھ شان رکھدی ہے-

               ایں دور دے بجھارتیں کوں شاعری تے نثر دے وچکار دی کوئی  شئے آکھیا ونج سگیندے-ہر قسمی جانور،ہتھیار،واجے،کپڑے،چندر،تارے ،سجھ اتے دنیا دی ہر شئے انہاں وچ بجھوائی گئی ہے-

"اینگلو نارمن زمانہ "

( انگریزی دا وچلا زمانہ)

                          *1066-----1350 *

      انگریزی ادب دا اینگلو نارمن زمانہ سن 1066 ء کوں ہیسٹنگز دی جنگ وچ  فرانس دے صوبہ نارمنڈی توں آونڑ والے بادشاہ ولیم فاتح دے ہتھوں چھیکڑی اینگلو سیکسن بادشاہ  ہیرلڈ(ڈوجھے) دی شکست نال شروع تھیندے- حاکمیں(نارمنیں)دی زبان  تے ثقافت نے محکومیں(سیکسنیں) دی زبان تے ثقافت  کنوں ڈاڈھا تھیونڑ شروع کر ڈتا-بہر حال ہنڑ نارمنیں دے قبضہ وچ موجود برطانیہ دے  دفتریں،درباریں،مدرسئیں  تے کورٹ کچہرئیں وچ فرانسیسی زبان دا رواج تھیا،کلیسا تے سائنس دی زبان پہلے وانگوں لاطینی ای رہئی-صرف  تلویں طبقے نے ای آپڑیں ما بولی سیکسن زبان  کوں آپڑیں ہاں نال لئی رکھیا-اے صورت_حال اوں ویلہے بدلی جڈاں 1204ء وچ نارمنڈی دا صوبہ نارمنیں دے ہتھیں وچوں نکل گیا تے او صرف برطانیہ دے مالک ای رہ گئے-ہبڑ نارمنیں سیکسنیں دی زبان سکھنڑ شروع کیتی-چوڈویں صدی عیسوی دے شروع وچ نارمن فرانسیسی زبان بھل گئے ہن تے سیکسن زبان وچ وی ڈھیر ساری ادل بدل تھی گئی ہئی-ایہا رلوڑ زبان ای دفتر،سکول،پارلیمان ،کورٹ کچہرئیں تے ویچ وٹا وچ ورتائی گئی اتے  اج دی انگریزی دا آیرا بنڑی-                فرانسیسی زبان نے سیکسن زبان

دےقواعد،صرف،نحو،فقرئیں دی

بنڑت،تلفظ،بیان،عروض تے اوزان وغیرہ تے زور دا اثر سٹیا تے ایں طرح ڈو بولئیں دا اے رلا آونڑ آلے انگریزی ادب سانگے ہک نعمت ثابت تھیا-

              ایں زمانے وچ ساکوں تراے طرح دا ادب نظر اندے

1-رومانسزRomances(نثر)

2-ڈرامہ

3-شاعری

    نثر وچ  رومانسز پرانڑئیں ہیروز تے ہیروئنز دے گزریل ڈینہواریں دیاں پریم کہانڑیاں تے شان دار کارنامئیں دے قصے  ہن جیرھے زیادہ تر فرانسیسی تے لاطینی ذرائع توں ادھار گھدے  گئین-جیویں جو بادشاہ آرتھر دیاں کہانڑیاں،ٹرائے دی جنگ دے حال تے Charlemagane اتے الیگزینڈر دا گریٹ دے دیو مالائی کارنامے-نثر دئیں چونڑویں کتابیں وچوں انکرن ریول سبھ توں نشابر ہے-ایں کنیں علاوہ ولئیں دی حیاتی تے لکھیاں یویاں نثری کتاباں وی ملدئین-مثال دے طور تے لایف آف سینٹ برانڈن تےلائف آف سینٹ ڈسٹن-فرانسیسی زبان دے کہانڑئیں دا ترجمہ ہینڈلنگ سن  وی نثری لکھت ہے-

          جے تئیں ڈرامے دی گال یے ایں دور وچ انگریزی قومی ڈرامے دا منڈھ بدھیا گیا-زیادی تر ڈو قسمی ڈرامے لکھئیے گئے

1-معجزاتی ڈرامےMiracle Plays

2-اخلاقی ڈرامےMorality Plays

    معجزاتی ڈرامے جنہاں کوں کہیں حد تئیں رازاں بھرئیے ڈرامے Mystery Plays وی آکھیا ویندے،انجیل پاک دے واقعات تے ہدایات تے بنڑیاد رکھدے ہن-

      اخلاقی ڈرامے چنگائی تے برائی دے وچکار کھچ تانڑ کوں ظاہر کریندن تے انہاں دے کردار مجرد ہوندے ہن جیویں جو صحت،موت تے ست ہلاک کر ڈیونڑ والے گناہ-ایں تکنیک کوں Allegory وی آکھیا ویندے-

          اینگلو نارمن دور دی شاعری وچ نظماں تے گیت شامل ہن-نظمیں وچ اکثر مذہبی موضوعات تے مبنی نظماں ملدئین مثلا"پوئما موریل،آرمیولم،لوو رون کر سر منڈی وغیرہ

  کجھ نظماں تاریخی ہن جنہاں وچ انگلستان تے سکینڈی نیویا دی تاریخ بیان کیتی گئی یے-اینویں ای کجھ نظماں تمثیلی ہن جیویں جو"دی اول اینڈ نائیٹ اینگل"تے"دا فاکس اینڈ دا ولف"

             ایں دور دے گیت جنہاں وچ محبت،قدرت دے نظارے،سیاست،دھرتی نال پیار تے طنز ملدے،ایں دور دی باقی ماندہ شاعری کنوں ودھ سریلے ہن تے فرانسیسی شاعری دا پیرا چیندن-