اللہ بخش یادؔ
سرائیکی دا مایہ ناز شاعر اللہ بخش یاد
لکھت: :فیضؔ بلوچ
غالبا ً1984ء دی ڳالھ ہے جݙاں پہلی دفعہ میݙی ملاقات سئیں اللہ بخش یاد ہوراں نال تھئی تاں میکوں ایویں محسوس تھیا جیویں یاد سئیں کئی سال پہلے کنوں میݙے دوست ہوون۔انہاں کوں مل کے میکوں دلی خوشی تے مسرت محسوس تھئی۔آپدے حسن اخلاق میکوں اپݨاں گرویدہ کر گھدا تے ول انہاں نال میݙا میل ملاپ تے اٹھݨ ٻہوݨ اکثر تھیندا رہ ڳیا۔میں ایں پر خلوص تے پر تکلف دوست دی صحبت اچ رہ کے ٻہوں کجھ سکھیا ہاں‘خاص طور تے شاعری دیاں لطافتاں‘نفاستاں تے باریکیاں توں واقفیت‘لفظیں کوں بے صوت نہ کرݨ‘عیب تنافر وغیرہ توں بچݨ تے ربڑاں لکھݨ توں پرہیز کرݨ آلے پاسے میݙی توجہ سئیں اللہ بخش یاد ہوراں ݙیوائی۔آپ اکثر میݙے بھنے ترٹے شعراں دی اصلاح وی کریندے رہ ڳئے۔ایں حوالے نال حضرت اقبال سوکڑی توں بعد محترم اللہ بخش یاد میݙے ݙوجھے استاد ہن۔
تعارف:۔[لکھو | ماخذ وچ تبدیلی کرو]
نثر ہووے تے بھانویں نظم‘تحقیق ہووے تے بھانویں تنقید‘ آپ ادب دے ہر میدان اچ اپݨے آپ کوں منوا چکے ہن۔پیشے دے لحاظ نال آپ معلم رہ ڳئے ہن۔تعلیمی معیار ایم اے بی ایڈ‘ایم او ایل ہے۔آپ نے طب یونانی دا کورس وی مکمل کیتا ہوئے۔حکیم انقلاب سئیں دوست محمد ملتانی دے نظریہ مفرد اعضاء دے فاضل ہن۔
یاد سئیں دیاں ریڈیو تے خدمات:۔[لکھو | ماخذ وچ تبدیلی کرو]
ریڈیو پاکستان ملتان دا قیام وجود اچ آیا تاں آپ شروع توں سرائیکی زبان و ادب دے حوالے نال اتھاں اپݨیاں خدمات سر انجام ݙیوݨ شروع کر ݙتیاں ہن۔خاص طور تے آپ دا لکھیا ہویا فیچر پروگرام ”عاقل میاں“ ٻہوں مشہور تھیا تے کئی سال مسلسل چلدا ریہا آپ نے بے شمار مزاحیہ‘طنزیہ‘تے ادبی مضامین لکھئے‘مذاکریاں وچ حصہ گھدا‘فیچر تے ڈرامے لکھئے۔ریڈیو پاکستان ملتان دا ہک ثقافتی پروگرام ”ٻیٹھک“ تے ول ایہو پروگرام ”ڈیرہ“ دے ناں نال کئی سال نشر تھیندا رہ ڳیا جیندے وچ سئیں اللہ بخش یاد ہوراں قصے کہانیاں پڑھدے رہ ڳئے جیڑھے جو زبان وبیان دے حوالے نال ٻہوں مقبول تھئے۔اینویں سرائیکی ادبی پروگرام دی کمپیئرنگ وی ہک طویل عرصے تائیں آپ کریندے رہ ڳئے۔آپ دی کمپیئرنگ دا من موہݨاں لہجہ تے دلچسپ انداز سامعین تے خاص طور تے شاعراں ادیباں دے دلاں وچ اڄ تائیں گھر کیتا ہویا اے۔1998ء وچ ریڈیو پاکستان ملتان دی گولڈن جوبلی دے موقعے تے آپکوں بہترین سرائیکی لکھاری دے اعتراف اچ ڈائریکٹر جنرل دی طرفوں حسن کار کردگی دی شیلڈ پیش کیتی ڳئی۔
شہباز سرائیکی سنگ دے جنرل سیکریٹری:۔[لکھو | ماخذ وچ تبدیلی کرو]
ہک زمانہ ہا حضرت مشکور قطب پوری (مرحوم)شعر و ادب دی ترویج و ترقی واسطے ملتان اچ ”شہباز سرائیکی سنگت“ دے ناں نال ہک ادبی تنظیم قائم کیتی ہوئی ہئی‘جیندے صدر آپ حضرت مشکور قطب پوری تے جنرل سیکر ٹری سئیں اللہ بخش یاد ہوندے ہن‘ایں تنظیم دے زیر اہتمام ملتان اچ بھر پور ماہانہ مشاعرے تھیندے رہ ڳئے تے ایں دوران ای سئیں اللہ بخش یاد ہوراں حضرت مشکور قطب پوری ہوراں کنوں شعر و سخن دی رہنمائی حاصل کیتی۔
یاد صاحب دے شعری مجموعے:۔[لکھو | ماخذ وچ تبدیلی کرو]
ہُݨ تائیں آپ دے چار شعری مجموعے چھپ تے منظر عام تے آچکے ہن۔جنہاندے ناں ایہ ہن‘ ٻلدے پھل‘جذبیاں پوتے ٻول‘میݙا مٹھا وطن‘ پڑجھمراندے۔
یاد صاحب ہک عروضدان:۔[لکھو | ماخذ وچ تبدیلی کرو]
سرائیکی شاعری وچ آپ ہک منفرد مقام رکھدے ہن۔علم عروض توں وی بخوبی واقف ہن۔یاد سئیں وچ ہک خاص خوبی ایہ وی ہے جو جتھاں اوہ عروض دے قواعد و ضوابط مطابق شاعری کریندن اتھاں اوہ لفظیں کوں وی شعراں وچ ہک خاص ترتیب تے خوبصورتی نال ٻدھݨ دا فن ڄاݨدے ہن۔مجال ہے جو کتھائیں کوئی لفظ بے صوت تھیوے یا کہیں لفظ اچ ربڑ آوے۔سئیں اللہ بخش یاد ہوراں اڄ کنوں کئی سال پہلے ملتان اچ لفظیں کوں بے صوت نہ کرݨ دی اصلاحی تحریک چلائی ہئی جیڑھی جو سرائیکی شاعری کوں سنگھارݨ تے سنوارݨ واسطے کسوٹی دا کم کریندی رہ ڳئی۔ملتان اچ تاں ایہ تحریک وݙے زور شوور نال چلدی رہ ڳئی تے ملتان توں ٻاہر وی ترقی پسند شعراء ایندا اثر قبول کیتا۔یاد سئیں ریڈیو پاکستان ملتان دی سکروٹنی کمیٹی دے چیئرمین رہ ڳئے ہن‘ ایں حوالے نال ریڈیو دی پالیسی تے معیار دے مطابق ݙوجھے رجسٹر شدہ شعراء دا کلام درست کرݨ آپ دے فرائض اچ شامل ہا۔ایں واسطے سرائیکی ادبی پروگرام اچ حصہ گھنݨ واسطے ملتان توں ٻاہروں آوݨ آلے کجھ شعراء حضرات یاد سئیں کوں اپݨا کلام چیک کراوݨ ویلے گھبرا ویندے ہن۔وجہ صرف ایہ ہئی جو یاد سئیں دی کوشش ہوندی ہئی جو کہیں وی شاعر دے کلام اچ لفظ بے صوت نہ تھیون تے نہ ای ربڑاں ہوون۔
یاد صاحب دیاں غزلاں:۔[لکھو | ماخذ وچ تبدیلی کرو]
جتھوں تک آپ دی نثر نگاری دا تعلق ہے تاں افسانہ‘ انشائیہ‘ڈرامہ‘ مضمون‘ تنقید وغیرہ آپدے پسنددیدہ موضوعات ہن۔ایویں شاعری اچ وی آپ کوں ہرصنفِ سخن تے عبور حاصل ہے خاص طور تے غزل‘ گیت‘ نظم‘ ملی نغمیں آپدیاں من پسند صنفاں ہن۔نمونے دے طور تے آپدیاں کجھ غزلاں دے اشعار ملاحظہ تھیون!
؎ ہن عالو عال تے شہکار اکھیں مگر کہیں دیاں نی اوندی کار اکھیں
اوچن سرمہ وی سکھݨاں جے چا پاوے تاں اکھیں تے نی سڳدیاں تھار اکھیں
نہ بھالن بھال تاں شوہ ٻوڑ ݙیدین جے بھالن چا تاں ݙیندین تار اکھیں
؎ دل دی گھنڈی اوئیں ہے پئی اتلے ہاؤں الویندے ٻیٹھو
لوکاں سامݨے کھل ہس میکوں اکھیں و چ دڑکیندے ٻیٹھو
تساں تے ول توڑ نبھیسو؟ ہیں سئیں کیا فرمیندے ٻیٹھو؟
ہوسن ساریاں سچیاں ہوسن آپ جو سئیں فرمیندے ٻیٹھو
یاد اساݙی ہک نؤ سݨد ے اپݨیاں لکھ منویندے ٻیٹھو
تے ہُݨ آپ دے ملی ترانے اچوں ہک بند ملاحظہ فرماؤ!
؎ ا ساں راکھے وطن دے ہیں‘ بیدار ہیں جان وارݨ کوں ہر وقت تیار ہیں
سوہݨی دھرتی دے سارے وفادار ہیں
اللہ بخش یاد دی افسانہ نگاری دا رنگ:۔[لکھو | ماخذ وچ تبدیلی کرو]
نثری ادب اچ افسانہ آپ دا خاص موضوع ہے تے افسانہ لکھݨ اچ آپ دی فنی مہارت عروج تے نظر آندی ہے۔یاد سئیں دا ہک مختصر ترین افسانہ بلکہ افسانچہ پیش کرینداں پڑھ کے انصاف خود کریسو!افسانے دا عنوان ہے”مہمان“اڄ رات وی ݙتو جیڑھے ویلھے سارے پیسے ہار کے گھر ولیا تاں ہک مہمان کوں نال لائی آیا‘مہمان کوں ٻیٹھک اچ ٻلھا کے آپ اندر دھی کول میسا بݨ کے آن ٻیٹھا تے سڳریٹ بھریندیں ہوئیں آکھݨ لڳا پتر جلدی تھی ٻیٹھک اچ مہما ن....... ”مختیار“پیؤ دی ڳال ٹکیندیں ہوئیں ݙکھاری تھی کے آکھیا ”بابا او ڄاݨے بھاء لانونس توں فجر کوں میݙی ”چھاپ“ جیڑھی کلھ سو روپے وچ رکھ آیا ہانویں ویچ چھوڑیں۔ہُݨ نہ میݙے کولوں ایہ بھوڳ بھوڳیندن تے نہ میݙیاں ہݙیاں سہ سڳدین۔
یاد صاحب طبعََا نازک مزاج:۔[لکھو | ماخذ وچ تبدیلی کرو]
سئیں اللہ بخش یاد ملوک تے نازک طبع ایجھیں ہن جو پھل دا بار وی نہیں سہ سڳدے۔میݙے کول (تھل) آوݨ دے کئی وار وعدے کر کے وی نئیں آئے پچھدے ہن لالا!تیݙے کول آوݨ دا چوکھا سفر ہے؟ کتنے گھنٹے لڳسن؟ میں آہدا ہم سئیں نہ گھبراؤ صرف ݙو اڈھائی گھنٹے دا سفر ہے۔یاد سئیں جݙاں سفر دا تصور کریندے ہن تاں شیت دل نہ ٻدھیندا ہانے تے کوئی نہ کوئی بہانہ بݨاکے میکوں ٹال چھوڑیندے ہن۔ملازمت دے دوران ہک ݙیہاڑے میکوں آکھݨ لڳے لالہ!میکوں ترقی مل ڳئی ہے تے میں ہُݨ بحیثیت لیکچرار گورنمنٹ کالج وہاڑی پڑھانوݨ ویندا کھڑاں تے ول ہفتہ کھن گزریا ہوسی جو فرماوݨ لڳے لالہ!بھاء لانونس ایجھی ترقی تے عہدے کوں میں اپݨی پراݨی سیٹ تے ول آیا ہاں۔میں پچھیا کیوں سئیں کیا وجہ ہے؟آکھݨ لڳے لالہ!میݙے کولوں اے روز دا پندھ نہ تھیندا ہا۔
ریٹائرمنٹ:۔[لکھو | ماخذ وچ تبدیلی کرو]
آپ اپݨی سروس دا تقریبا ًسارا عرصہ گورنمنٹ نصرت الاسلام ہائی سکول ملتان کینٹ اچ گزاریا ہے تے ݙاہویں دی کلاس پڑھاوݨ توں ریٹائر تھئے ہن۔
یاد سئیں دیاں ادبی خدمات:۔[لکھو | ماخذ وچ تبدیلی کرو]
سئیں اللہ بخش یاد ہوراں دیاں سرائیکی ادب اچ ڈھیر خدمات ہن۔مختلف موضوعات تے انہاندیاں کئی نثری کتاباں دے مسودے تیار لاتھے ہن۔جنہاں اچوں سوچاں تݨاویں (مضامین)گول (انشائیے) بھوئیں واس (افسانے)تے ورتیوے وغیرہ۔پتہ نئیں کیڑھی مجبوری توں یاد سئیں ہوراں ایہ کتاباں نہیں چھپوا سڳئے۔میں سرائیکی ادبی اداریاں کوں درخواست گزار ہاں جو اوہ سئیں اللہ بخش یاد ہوراں دیاں ایہ کتاباں چھاپ کے محفوظ کرن تاں جو تاریخ دا دامن انہاں کتاباں توں خالی نہ رہ ونڄے۔
حوالہ جات:۔[لکھو | ماخذ وچ تبدیلی کرو]
فیضؔ بلوچ دی کتاب سانجھ سلوک
پورھیت:۔[لکھو | ماخذ وچ تبدیلی کرو]
واجدؔ تھلوی(03467084245)