اقبال سوکڑی

اصل ناں    محمد اقبال

قلمی ناں    اقبالؔ سوکڑی

جٖمنْ        1938ء

جاہ پتہ      تونسہ شریف نزد سبزی منڈی ،ضلع ڈیرہ غازی خان

جدید سرائیکی غزل دے حوالے نال سئیں اقبالؔ سوکڑی دا اوہ معتبر ناں ہے جئیں سرائیکی غزل کوں اپنْے منفرد لبٖ و لہجے تے اسلوب نال سنگھار پنگار کے نویں راہ تے ٹوریا۔انہاں دی غزل کنوں ہک زمانہ متاثر تھئے۔ایہا ای وجہ ہے جو سرائیکی دے وڈٖے وڈٖے شاعراں اقبالؔ سوکڑی دے رنگ اچ غزل لکھنْ دی کوشش کیتی۔اقبالؔ سوکڑی بلا شبہ سرائیکی غزل دا ترقی یافتہ نمونہ پیش کیتے۔

سرائیکی زبان دا ٻہوں وݙا شاعر ہے۔ اصغر گرماݨی انہاں دے بارے وچ لکھدے کہ: "اقبال سوکڑی اساڈے سرائیکی شعری ادب دا ہک معتبر حوالہ ہے۔ انہیں دے خلاف ودھ گھٹ الوا کے جیکر کوئی نشابر تھیونڑ دی کوشش کریندے تاں اے ایویں ہوسی جیویں کھمبے تے فوٹو لا کے کوئی اپنڑاں قد ودھانونڑ دی کوشش پیا کریندا ہووے۔ اساکوں اقبال سوکڑی دے خلوص تے سرائیکی نال انہیں دی جڑت تے کوئی شک کائے نی۔ اقبال سوکڑی دے قومی تے سیاسی شعور دی عمر میڈی ذاتی عمر کولو وی زیادہ ہے۔ میکوں یقین ہے جے کتھائیں ساکوں اقبال سوکڑی مونجھا کیتے تاں ایں مونجھ دا علاج وی او خود کر سگدے کیوں جو او آپ اے آکھ کے ایں سارے کم دی پارت خود آپ کوں کڈاں دا ڈے چکیے۔

اقبال کوں بے اقبال نہ کر اقبال سلامت ہووی۔"

کتاباں

• ہنجوں دے ہار

• ݙکھ دی جنج

• کالے روہ چٹی برف
• ورق ورق زخمی
• لیر و لیر پچھاواں
• اٹھواں آسماں
• بے انت
• سانجھی سُرت سنبھال (کُلیات)
• زمین جاڳدیء

نمونہ کلام

ݙوہڑہ

میں کنوں رنج تھی، میݙی صورت کنوں بیزار تھی

میں کݙاں آکھیئے، میݙے کہیں غم دا حصے دار تھی

زندگی پاݨی. دا ٻک نئیں، چھݨ ونڄے انڳلیں وچوں

زندگی اوکھا سفر ہے ، کہیں نہ کہیں دا یار تھی

ݙوہڑہ

میکوں علم دی ڳالھ نہ ݙس ملاں میکوں ”الف“ لٹیے ول ”ب “لٹ ڳئی

میݙے پلے جے کجھ بچدا ہا پچھیں پیت پریت دی ”پ“ لٹ ڳئی

اݙو تانگھ دی ”ت“ اݙو ”ٹ“ ٹکری کجھ او لٹ ڳئی کجھ اے لٹ ڳئی

پلو چھنݙک کے ول اقبالؔ کھڑم ہر چیز ”الف“ توں ”ے“ لٹ ڳئی

ݙو شعر

ساݙی تس تیں کھمݨیں مسکدیاں

ساݙی بکھ تیں کھلدے روہ

اساں کونجاں کال کریہہ دیاں

ساکوں بے شک نَپ نَپ کوہ

شعر

اقبال ؔ امید دا سجھ اکثر

چیں کھݙدے روہ وچ خپ تھیندے

٭٭٭

جݙاں کوئی بال میݙا آپنے پیریں تیں کھڑا تھیندے

میݙے گھر قابلی ککریں دا جنگل ݙھیر تھی ویندے

٭٭٭

لعل ہک ظالم دے پاسے تیں بلکدے رہ گئے

بال ہک کتنا سیانا ں ہا انگاراکھا گیا

٭٭٭

شہر والے گھن گئے سارے کھلونے شہر دو

ہن میݙی وستی دا ہرہک بال خالی کھیݙدے

٭٭٭

آپنی واہندی ہنج ایں بے تاب تھی کے چم گھدم

جیویں کہیں کوں پیار آ ویندے چچونے بال تیں

٭٭٭

تہوں اوچا ٹنگیا ہویا ہم آپنے گھر بجلی دا بلب

سوجھلا کجھ میݙے ہمسائے دے گھر ہوے پیا

٭٭٭

وت بَہتر آرزئویں دی شہادت واسطے

ہر قدم تیں مصلحت دی کربلا منگنی پئی

٭٭٭

توں تاں آہدا ہَیں شاہرگ دے نیڑے ہمی

تیکوں گولن تے ساݙیاں حیاتی لگن

٭٭٭

خدا دے بݨا ئے ہوئے ہوس کا ر بندے خدا بن ݙکھاون خطا کار میں ہاں

مسلمان قرآن دے پاڑ ورقے جیکر پئے

جلاون خطا کار میں ہاں

غزل

وت کوئی منکر ہے رب دی ذات دا

وت غزل کعبے تے ٹنگنی پئے گئی

خشک کھمڑیں کولھ رم جھم دی ادا منگݨیں پئی

شہر دی بے روح خلقت توں سدا منگݨیں پئی

برف رت اچ یار لوکیں دے پسینے ݙیکھ کے

سرد موسم دی ٹھنݙی سیکر ہوا منگݨیں پئی

ݙیکھ کے ترٹدا اکھیںدے نال رشتہ ہنجھ دا

کئی دفعہ خود اپݨے رووݨ دی دعا منگݨی پئی

سخت گرمی وچ درختیں دے کڑانوے ݙیکھ کے

ہر کہیں کوں اپݨے سر کیتے ردا منگݨی پئی

ذہن وچ محفوظ تحریریں کوں نئیں کاغذ نصیب

شوخ لفظیں کوں اتھاں اپݨی سزا منگڑی پئی

دوستی کوں ہک پراݨی سونہہ سمجھ کے نال رکھ

رنج نہ تھیساں جے سنگتیں توں وفا منگݨی پئی

وت بہتر آرزوئیں دی شہادت واسطے

ہر قدم تے مصلحت دی کر بلا منگݨی پئی

سئیں اقبال سوکڑی

ازل تُوں گھِن کے اج

ازل تُوں گھِن کے اج دے ݙینیہہ تائیں

جݙا ں وی دُنیا نے پاسا پترے

مورخیں کوں سفید کاغذ سیاہ کرن دا مواد مل گئے

لکھن پڑھن دا مواد مل گئے

عظیم ناول نگار اُبھرین

تے شاعر دے حسین ترشاہکار اُبھرین

یا سائنس دا نیں انا دی سنگین طلب دی خاطر

نہ اپنی خاطر نہ سب دی خاطر

کئی سیارے، کئی اپالو اُݙا کے تاریں کوں دھوڑ کیتے

میں سوچ دے کھلے ہوئے حسیں چوبارے توں ݙیکھ رہیاں

کہ اج دے انساں دے ذہن اندر

قدیم بوسیدہ بے سروپا عجب خیالیں دا ہک ہجومء

عظیم ادیبو تے سائنس دانو

جے تھی سگے تاں غریب دھرتی دے واسیاں دا مزاج بدلو

جے نہیں تاں میکو یقین ء

اج نہیں تا کل ضرور اے مقام آسی

نہ سمجھ اُھر سی نہ شام آسی

ٹُردے آندے ہَن 

پاندھی آپنڑی چال تے ٹُردے آندے ہَن 

ہک ݙوجھے دی گاٖل تے ٹُردے آندے ہَن

َکہیں َکہیں کوں ہا اِتلا خوف اندھارے دا 

ݙینھ کوں ݙیوےباٖل تےٹُردےآندے ہَن

پئیلیں اوندے پیر چمئیندیاں آندیاں ہَن 

تارے اوُندی شال تے ٹردے آندے ہَن

ُپُل صراط توں گزرنڑ ایݙا مُشکل نئیں 

لوک ہُنڑیں جھئں وال تےٹُردےآندےہن

اقبال سوکڑی صاحب

غزل

ساݙے سانگیں تیں سر نکلدے ہن

وستی وستی دے ݙر نکلدے ہن

میں نہ سفریں دے گیت گانواں ہا

کئی میݙے ہمسفر نکلدے ہن

جے اساں سر جھکائی کھڑے رہوں ہا

کئی کویلئیں دے پر نکلدے ہن

مرضی ہووے ہا جے بزرگیں دی

کئی دیواریں توں در نکلدے ہن

جے او چھانٹی کرے ہا محفل دی

میں جھئیں خاص کر نکلدے ہن

اے تاں اوں کہیں کوں یاد نئیں کیتا

لوک تاں سر دے بھر نکلدے ہن

مرشد اقبال سوکڑی صاحب

غزل

پاگل ہا کوئی پیار کوں سݙ مار کھڑا ہا

او شخص ولا بے ݙینہہ سر_ دار کھڑا ہا

ھنڑ ول نہ پوا میکوں حیاتی دا اے چولا

پہلے وی ایہو چولا ہا ݙینہہ چار کھڑا ہا

ساہ جیندی امانت ھے چلو اوندے حوالے

اے وی تاں میݙے سر تیں وݙا بار کھڑا ہا

بچ پۓ ہیں جو ویچی_نسے اخلاص دی دولت

ویچوں ہا تاں ہر شخص خریدار کھڑا ہا

ایں حشر کوں سب کہیں دے ختم تھی گۓ لیکھے

ݙیکھنڑ تاں فقط تیݙا گناہ گار کھڑا ہا

غزل

سئیں اقبال سوکڑی ,,,,,,,

اُوئیں چچرے. اُوئیں باتے ودے ھیں

تیڈی بُکَل دیوچ پاتے ودے ھیں

اتھاں ھر کوئ ودے شجرے تیں ٹردا

اساں زُونکی ھیں بے ذاتے ودے ھیں

ملاقاتیں دا موسم آکے پچھدے

اساں کیوں بے ملاقاتے ودے ھیں

تیڈا کیا تیکوں نندراں مبارک

تیڈے حصے دے جگراتے ودے ھیں

اوں آکھیا ھا نہ بولیں مُنہ نہ کھولیں

اساں اوں ڈینھ دے بے واتے ودے ھیں

تیڈی وستی وی ھے بۓ لوک وی ھن

تیڈے دیدار دے آتے ودے ھیں

تیڈی مرضی ھے توں سمجھیں نہ سمجھیں

اساں اج وی تیڈے کھاتے ودے ھیں

وفات

٩ نومبر ٢٠٢٤ء