افغانستان
افغانستان پاکستان دا ہمسایہ ملک اے تے ایشیا دا ہک اہم ملک ہے۔ جس دا سرکاری ناں اسلامی امارت افغانستان ہے۔ اس دے جنوب تے مشرق وچ پاکستان، مغرب وچ ایران، شمال مشرق وچ چین، شمال وچ ترکمانستان، ازبکستان تے تاجکستان ہیں۔ اردگرد دے تمام ممالک نال افغانستان دے تاریخی، مذہبی تے ثقافتی تعلق بہت گہرے ہن۔ اس دے بیشتر لوگ مسلمان ہن۔
تاریخ
[لکھو | ماخذ وچ تبدیلی کرو]اے ملک بالترتیب ایرانیاں، یونانیاں، عرباں، ترکاں، منگولاں، برطانیویاں، روسیاں تے ہݨ امریکہ دے قبضے وچ ریہا ہے۔ مگر اس دے لوگ بیرونی قبضہ دے خلاف ہمیشہ مزاحمت کریندے رہے ہن۔ ہک ملک دے طور تے اٹھارویں صدی دے وسط وچ احمد شاہ ابدالی دے دور وچ اے ابھرا اگرچہ بعد وچ درانی دی سلطنت دے کافی حصے اردگرد دے ممالک دے حصے بݨ گئے۔
افغانستان وچ پنجاہ ہزار سال پہلے وی انسانی آبادی موجود ہئی تے اس دی زراعت وی دنیا دی اولین زراعت وچ شامل ہے۔ 2000 قبل مسیح وچ آریاواں نے افغانستان کوں تاراج کیتا۔ جینکوں ایرانیاں نے انہاں توں چھک گھدا۔ اس دے بعد اے عرصہ تک سلطنت فارس دا حصہ رہیا۔ 329 قبل مسیح وچ اس دے کئی حصے ایرانیاں توں سکندر اعظم نے چھک گھدے جس وچ بلخ شامل ہے مگر یونانیاں دا اے قبضہ زیادہ دیر نہ ریہا۔ 642 عیسوی تک اے علاقہ وقتاً فوقتاً ہناں، منگولاں، ساسانیاں تے ایرانیاں دے کول ریہا۔ جس دے بعد اس علاقے کوں مسلماناں نے فتح کر گھدا۔ مسلماناں دی اس فتح کوں تاریخ وچ عرباں دی فتح سمجھا ویندا ہے جو غلط ہے کیونکہ مسلماناں وچ کئی اقوام دے لوگ شامل ہن۔ اسلام توں پہلے اتھوں دے لوگ بدھ مت تے کچھ قبائلی مذاہب دے پیروکار ہن۔
آمو دریا
[لکھو | ماخذ وچ تبدیلی کرو]آمو دریا (Amu Darya) وسط ایشیا دا سب توں وݙا دریا ہے تے ایہ دریائے جیحوں وی سݙیندا ہے۔ پامیر دے پہاڑاں توں نکلݨ والے اس دریا دی کل لمبائی 2400 کلومیٹر (1500 میل) ہے تے ایہ افغانستان، تاجکستان، ترکمانستان تے ازبکستان توں تھیندا ہویا بحیرہ ارال وچ ڈھہندا ہے۔ اس وش پاݨی دا سالانہ اخراج 55 مکعب کلومیٹر ہے۔
ایں دریا کوں افغانستان تے تاجکستان، افغانستان تے ازبکستان تے افغانستان تے ترکمانستان دے درمیان سرحد قرار ݙتا گیا ہے۔