احمد خان طارق دا پرسہ

(مرتب: ندیم نواز)

سرائیکی ادب دا مانْ سئیں احمد خان طارقؔ ۳۱ اگست ۱۹۲۴ء کوں شاہ صدر دین (ڈیرہ غازی خان) دے نیڑے کھوہ ماچھی والا وستی دلیل سئیں اللہ بخش کھوسہ دے گھر جٖمئے۔ ۱۹۴۰ء دے ڈٖہاکے وچ سئیں نور محمد سائل ہوریں دی شاگردی حاصل کیتونے۔ ساری حیاتی سرائیکی زبان وادب دی خدمت اچ گزاری۔ سرائیکی زبان دی محبوب صنف ڈوہڑہ سئیں احمد خان طارق دی خاص سُنجٖانْ ھے۔ سرائیکی ڈٖوہڑے کوں دھرتی دے رنگ اچ رنگ کراہیں پیش کرنْ اچ پہلا حوالہ طارقؔ سئیں نظر آندن۔ طارق سئیں دی حیاتی دا قلمی پورہیا اُنھاں دیاں ایہ کتاباں ہِن’’گھروں دَر تانْیں،،احمد خان طارق دے ڈٖوہڑے،،متاں مال وَلے،، میکوں سی لگٖدے،،بٖیٹ دی خوشبو،، ہتھ جوڑی جُٖل،، عمراں دا پورہیا ،، تے سسی پنوں‘‘۔ عجز و انکساری وچ حیاتی گزارنْ والا ایہ فقیر سئیں احمد خان طارق ۱۰ فروری ۲۰۱۷ء کوں سارے وسیب کوں مونجھا کر جھوکاں لڈٖا گٖئے۔ اُنھاں دیاں کتاباں وچ موجود چند وسیبی دانشور ریں اتے شاعریں دے مضامین اچوں کُجھ اقتباس تے شاعری ’’سویل سائیکی‘‘ دے قارئین دی خدمت اچ پیش ھے

عزیز شاہد:

طارقؔ سئیں نال اونویں وی اپنْی نیاز مندی دا قدیمی رشتہ اے۔ گاٖلہیں گاٖلہیں وچ میں طارقؔ سئیں کولہوں پُچھیا جو تہاڈٖی شاعری دے بارے عمومی رائے ایہ ھے جو طارقؔ سئیں صرف بٖیٹ دی شاعری کیتی اے۔ اوں دائرے توں بٖاہر نی آ سگٖیے۔ میں ایہ گاٖلھ کریندیں ہوئیں کہیں نہ کہیں حد تئیں اپنْی شعوری گرفت اچ ہم پر طارق سئیں ہک دم ایجھی مسحور کیفیت اچ آ گٖئین تے میں ہک حیرت نال اُنھاں دیں اکھیں تے دید کیتی تے وَل میں گُم تھی گٖیاں۔ اِتھاں گھنڈیاں ، ٹلیاں، چنڑکے، گھنگھرو، جھوکاں، بھانْے، پاہیں، مال، چھیڑو، کانے، کاہیں ، لئی لانْے، بٖیڑیاں، مُہانْے، پاراُروار دیاں ہیلاں، تانگھاں، وینْ، پتہ نی کیجھے کیجھے جہان وَسدے پئے ہن ۔ میں جڈٖاں وَل وَلیاں تے میڈٖی شعوری رَو کوں کُجھ کُجھ یاد آندے جو ایں عرصے وچ طارق سئیں اپنْے اندر دے وَسدے ہوئے بٖیٹ نال اپنْے ذاتی ، فکری ، روحانی تے وجدانی رشتیں دی رنگ برنگی پینگھ رسائی بٖیٹھے ہَن۔ موجودہ لمحے وچ وی میں او لمحہ یاد کرینداں تاں وَل وَل گُم تھی وینداں۔ اُنھاں دی بارگاہ وچ اپنْے عجز دا اظہار کریندیں ہوئیں رُل وینداں تے وَل میں سوچینداں جو بٖیٹ اپنْے اندر بے پناہ بے اَنت رنگ رکھدے۔ سندھڑے سرکار دی منْ تے وَسدیاں کئی ہزار تہذیباں ریت دے ٹیلیں وچ ٹھیڑ تھیاں پئین۔ کیا پتہ آونْ والا وقت کیا کیا دروہ کرے پر طارق سئیں دے اندر وَسدا ہویا بٖیٹ وادئ سندھ دی ہر تہذیب کوں مکانْ وی ڈٖیندا رہ ویسی تے اپنْی سُنجٖانْ وی ڈٖیندا رہ ویسی۔

اسلم خان گورمانْی:

سئیں احمدخان طارقؔ ساڈٖی دھرتی دا او شاعر ھے جئیں ایں دھرتی دی ہک ہک شئے کوں قریب کولہوں ڈٖٹھے ، محسوس کیتے تے ول اوندا اظہار کیتے۔ سئیں احمد خان طارق بلا مبالغہ ساڈٖی دھرتی دا موجودہ دَور دا ہک صوفی شاعر ھے۔ جئیں عشق مجازی دے رنگ روپ وچ عشق حقیقی دے درشن کرائن۔

مجاہد جتوئی:

طارقؔ سئیں دی شاعری تاں او ھے جیرھی سطریں تے اکھریں وچ لکھی نظردی اے۔ جیکوں ہر کوئی پڑھ سگٖدے پر طارق سئیں دی شاعری دی بٖئی قسم او وی ھے جیرھی سطریں تے اکھریں دے وچاک بغیر لکھی ہوئی نظردی اے۔ ایجھی شاعری کوں پڑھنْ سانگے قاری دا باذوق ہونونْ ضروری ھے۔

ڈاکٹر نجیب حیدر ملغانْی:

سئیں احمد خان طارق دی شاعری سچ تے حُسن دا او ادراک اے جیرھا جذبیں دے بے ساختہ اظہار تے دلیل دی جھنجھٹ توں باہر آتے قبول کر گھننْ نال ممکن تھیندے۔ سرائیکی وسیب دی جھولی وچ کھیڈٖنْ والے دریانویں تے نَیں ہک ایجھا سُکھ ایں دھرتی دے مزاج وچ شامل کر ڈٖتے جو استحصال دیاں صدیاں گُزرنْ دے باوجود ایندے واسی احٖ وی دھرتی دے مزاج وانگوں ہِن ۔ ایں مزاج دے اظہار دی ہک صورت سئیں احمد خان طارق دی شاعری اے۔ سئیں طارق دا تخلیقی تجربہ صوفی دے تجربے وانگوں سادہ اے تے اے سادگی طارق سئیں دی ذات دا حُسن وی ھے تے ذات دے اظہار دا حُسن وی۔

ڈاکٹر سجاد حیدر پرویز:

طارقؔ سئیں دی شاعری وچ زبان تے بیان دے گُٖنْ اینویں ہِن جیویں موتی پروتے لاتھے ہوون۔ اُنھاں کتھائیں تھل دی بھوئیں کوں ترامے دا آکھیے تے کتھائیں ریت کوں رونونْی ریت دا ناں ڈٖتے۔ کتھائیں مقسوم کوں چھانْنْ دا ذکر کیتے تے کتھائیں ہنجھ حمیلاں جیہاں ترکیباں ڈٖتین۔ منیا کونجیں دے کُرلاٹ عام جہیں گاٖلھ اے پر کَو دی بُٖجھارت ، پیار دیاں مٹیاں، دھمدی رات دا متھڑا تاں بالکل نویاں سوچاں اِن۔ ایویں بنْ رول رُلیوسے تے بھنورے بنْیے بھوسوں وغیرہ وچ جیڑھا معنوی تے صوتی سُنْہپ اے او سئیں احمد خان طارق دا ای خاصا ھے۔

پروفیسر محمد خان ملغانْی:

طارقؔ سئیں دے ڈٖوہڑے دی مقبولیت دی اہم وجہ ڈٖوہڑے دی صنف اچ وسیب دے عام مسئلیں کوں موضوع بنْاونْ اے۔ سماجی ، سیاسی تے معاشی ناہمواری دا ذکر بٖہوں سوہنْے انداز اچ کریندن۔ ایں طرح شاعری وچ نعرہ بازی دا شمہ تک وی محسوس نئیں تھیندا۔ ڈٖوہڑے کوں نویں موضوع تے نویں ادبی حوالیں نال جوڑ تے طارق سئیں نے ڈٖوہڑے کوں جدید شاعری دی اہم صنف بنْا تے ایہ ثابت کیتے جو ڈٖوہڑہ ڈھاندی بھِک دا وَنْ نئیں بلکہ جدید سرائیکی شاعری دی اہم صنف اے۔

پروفیسر شبیر نازؔ :

طارق صاحب دی شاعری تے ہک پورا مقالہ (Thesis)لکھیا ونجٖ سگٖدے۔ مختصراً عرض کریساں جو میڈٖے نزدیک سیکولرازم ، کلاسیکیت ، شعریت، زبان دی مٹھاس، سادگی تے سچائی، سوز، علامت تے استعارے دا خوب صورت استعمال اتے آفاقیت طارقؔ صاحب دی شاعری دے نمایاں خدو خال ہِن۔

اقبال سوکڑی:

طارقؔ صاحب ایں طرح ہُنْ اپنْے ہمعصر شاعریں وچوں وکھرے اتے وڈٖے وڈٖے قد آور شاعریں کولوں قدآور نظر آندن۔ کیوں جو اُنھاں نے ڈٖوہڑے دی متروک تھیندی ہوئی صنف کوں نواں رنگ بخشیے جیویں کوئی شریف تے رحم دِل بندہ یتیم بٖال کوں گٖل نال لا تے خوش تھیندے۔

عطا بلوچ:

سئیں احمد خان طارقؔ ہک شخص دا ناں نی بلکہ ہک مکتبہ ء فکر دا ناں ھے۔ اُنہاں دی شاعری تے اُنہاں دی شخصیت دے متاثرین وچ صرف میں کلہا نی بلکہ سارا جگٖ جہان شامل اے۔ میں سمجھداں جو قوماں دی تاریخ وچ ایجھے شاعر روز روز نی بلکہ صدیاں بعد پیدا تھیندن ۔ جیکر طارقؔ سئیں دے حضور میڈٖا ایہ نذرانہ عقیدت قبول تھی پووے تاں میں سمجھساں ’’عمراں دا پورہیا‘‘ کم آ گٖئے۔

ڈاکٹر محمد عباس برمانْی:

تیڈٖا شاعر وی ھے عابد وی تیڈٖی سندھڑو ڈھول نماز پڑھے ہر لہر تے گھانْ وی حمد آکھے ہر چھولی چھول نماز پڑھے ہر جھوک دے گرد طواف کرے ہر سالھ دے کول نماز پڑھے ایہو پکھی واس فقیر تیڈٖا ودا آپ کوں رول نماز پڑھے ’’ہتھ تسبیح مسجد رقص کرے پا گٖل وچ دُول نماز پڑھے‘‘