ابن کثیر

ابن کثیر عالم اسلام دے معروف محدث، مفسر، فقیہ تے مورخ ہن۔ پورا ناں اسماعیل بن عمر بن کثیر، لقب عماد الدین تے عرفیت ابن کثیر ہے۔ آپ ہک معزز تے علمی خاندان دے چشم وچراغ ہن۔ انہاہ دے والد شیخ ابو حفص شہاب الدین عمر اپݨی وستی دے خطیب ہن تے وݙے بھائی شیخ عبد الوہاب ہک ممتاز عالم تے فقیہہ ہن۔

ابن كثير

ابتدائی زندگی

ابن کثیر عالم اسلام دے مشہور محدث، مفسر، فقیہ تیں مؤرخ گُزرے ہِن۔ آپ دا پورا ناں اسماعیل بن عمر بن کثیر، لقب عماد الدین تیں عرفیت ابن کثیر ہے۔ آپ ہک معزز تیں علمی ٹَٻر دے چشم و چراغ ہَن۔ اُنہیں دے پیو شیخ ابو حفص شہاب الدین عمر اپݨی وستی دے خطیب ہَن تیں وَݙے بھرا شیخ عبد الوہاب ہک ممتاز عالم تیں فقیہ ہَن۔

حافظ ابن کثیر دی ولادت 701ھ وِچ مجدل وِچ تھئی جیڑھا بصریٰ دے آلے دوالے ہک چھوٹا دیہات ہئی۔ نِکی عمر وِچ انہیں دے پیو دا سایہ سَر توں اُٹھ ڳیا۔ وَݙے بھرا نے اپݨی نگرانی وِچ گِھدّا۔ اُنہیں دے نال دمشق چلے ڳئے۔ اِتھائیں اُنہیں دی پرورش تھئی۔ شروع وِچ فقہ دی تعلیم اپݨے وَݙے بھرا کولوں پاتی تیں بعد وِچ شیخ برہان الدین تیں شیخ کمال الدین کولوں اِس فن دی تکمیل کیتی۔ اِیندے علاوہ آپ نے ابن تیمیہ وغیرہ کولوں وی فائدہ چاتا۔اُس زمانے وِچ دستور ہئی کہ طالب علم جیڑھے فن کوں حاصل کریندا اُوں فن دی کوئی مختصر کتاب زبانی یاد کر گھندا۔ اِیں سانگے آپ نے وی فقہ دی التنبیہ فی فروع الشافعیہ، مصنفہ شیخ ابواسحاق شیرازی المتوفی 476ھ کوں یاد کرکے 718ھ وِچ سُݨایا تیں اصول فقہ وِچ علامہ ابن حاجب مالکی المتوفی 746ھ دی مختصر کوں زبانی یاد کیتا۔ اصول دیاں کتاباں آپ نے علامہ شمس الدین محمود بن عبد الرحمن اصفہانی شارح مختصر ابن حاجب المتوفی 749ھ کولوں پڑھیاں ہَن۔

فن حدیث دی تکمیل آپ نے اُس عہد دے مشہور استاداں کولوں کیتی ہئی، علامہ سیوطی، ذیل تذکرہ الحفاظ وِچ لکھدِن۔ سمع الحجازوالطبقۃ یعنی حجاز تیں اُس طبقے دے عالماں کولوں آپ نے سماع حدیث کیتا۔

ساری حیاتی آپ دی درس و افتاء، تصنیف و تالیف وِچ گزری۔ حافظ ذہبی دی وفات دے بعد مدرسہ ام صالح تے مدرسہ تنکریہ وِچ آپ شیخ الحدیث دے عہدے تے فائز رہے۔ آخری عمر وِچ اَکھیں دی روشنی ویندی رہی۔ 26 شعبان، جمعرات دے ڈینھ 774ھ وِچ وفات پاتی۔

استاد

حجاز دے ہم طبقہ او علما جنہیں کولوں آپ نے علم حدیث حاصل کیتا تیں جنہیں دا ذکر خاص طور تے آپ دے تذکرے وِچ عالماں نے کیتا ہے او مندرجہ ذیل ہِن:

(1) عیسی بن المعطعم

(2) بہاؤ الدین قاسم بن عساکر المتوفی 723ھ

(3) عفیف الدین اسحاق بن یحیی الامدی المتوفی 725ھ

(4) محمد بن زراد

(5) بدرالدین محمد بن ابراہیم معروف بہ ابن سویدی المتوفی 711ھ

(6) ابن الرضی

(7) حافظ مزی

(8) شیخ الاسلام امام ابن تیمیہ

(9) حافظ ذہبی

(10) عمادالدین محمد بن الشیرازی المتوفی 749ھ

لیکن اِنہاں ساریاں حضرات وِچ سب توں زیادہ جیندے کولوں آپ کوں فائدہ چاوݨ دا موقع مِلیا او محدث شام حافظ جمال الدین یوسف بن عبد الرحمن مزی شافعی مصنف تہذیب الکمال المتوفی 742ھ ہِن۔ حافظ مزی نے خصوصی تعلق دی بݨیاد تے اپݨی دھی دا آپ نال نکاح کر ݙتا ہئی۔ اِس رشتے نے اِس تعلق کوں ٻہوں مضبوط کر ݙتا ہئی۔ سعادت مند شاگرد نے اپݨے محترم استاد دی شفقت کولوں پورا پورا فائدہ چاتا، ٻہوں عرصے تئیں خدمت وِچ حاضر رہے تیں اُنہاں دی اکثر تصانیف دا جیندے وِچ تہذیب الکمال وی شامل ہے، خود اُنہیں کولوں سُݨیا تے اِس فن دی پوری تکمیل اُنہیں دی خدمت وِچ رہ کے کیتی۔ اِیں سانگے سیوطی لکھدِن وتخرج بالمزی ولازمہ وبرع۔ اِیں طرح شیخ الاسلام امام ابن تیمیہ المتوفی 728ھ کولوں وی آپ نے ٻہوں کُجھ علم حاصل کیتا ہئی تے عرصے تئیں اُنہیں دی صحبت وِچ رہے ہَن۔ حافظ ابن حجر نے لکھیا ہے کہ مصر کولوں آپ کوں دیوسی، وانی تیں ختنی وغیرہ نے حدیث دی اجازت ݙتی ہئی۔

علمی مقام

امام ابن کثیر کوں علم حدیث دے علاوہ فقہ، تفسیر، تاریخ تیں عربیت وِچ وی کمال حاصل ہئی، اِیں سانگے علامہ ابن العماد حنبلی، ابن حبیب کولوں نقل کریندِن۔ انتھت الیہ ریاستہ العلم فی التاریخ و الحدیث والتفسیر (اِنہیں تے تاریخ، حدیث تیں تفسیر وِچ ریاست علمی مُک ڳئی۔ درس وافتاء، ذکر الٰہی شگفتہ مزاجی: حافظ ابن کثیر دی ساری حیاتی درس وافتاء تیں تصنیف و تالیف وِچ گزری۔ حافظ ذہبی دی وفات دے بعد مدرسہ ام صالح تیں مدرسہ تنکریہ (جیڑھے اوں زمانے وِچ علم حدیث دے مشہور مدرسے ہَن) وِچ آپ شیخ الحدیث دے عہدے تے فائز رہے۔ وݙے ذاکر شاغل ہَن، اِیں سانگے ابن حبیب نے آپ دے متعلق لکھیا کہ امام ذی التسبیح والتھلیل طبیعت ٻہوں شگفتہ پائی ہئی۔ لطیفہ گو تیں مذاق کرݨ آلے ہَن، حافظ ابن حجر نے آپ دے اوصاف وِچ حسن الفاکہۃ دے الفاظ استعمال کیتے ہِن، یعنی ٻہوں پر لطف مزاح کریندے ہَن۔ شیخ الاسلام امام ابن تیمیہ نال خصوصی تعلق: اخیر وِچ ایہہ واضع کر ݙیوݨ ضروری ہے کہ حافظ ابن کثیر کوں اپݨے استاد علامہ ابن تیمیہ نال خصوصی تعلق ہئی، جئیں نے آپ دی علمی زندگی تے گہرا اثر پاتا ہئی.