ابنِ جبیر دی سیاحت

محمد ابن جبیر دُنیا دے اُنہاں چند سیاحاں دی صفِ اوّل وچ نظر آندے ہن جنہاں نے اپݨی سیاحت وچ ہک دُنیا کوں شامل کر گھدا ۔ ایہ سفرنامہ کم و بیش اٹھ سو سال پہلے دا ہے۔ ابن جبیر دا تعلق غرناطہ (اندلس) نال ہئی۔ ایہ دراصل انہاں دا سفرنامہ حج ہے جیہڑا انہاں نے ذی الحج 578ھ وچ شروع کیتا تے صقلیہ، شام، مصر، فلسطین، عراق، لبنان تے حجاز مقدس دے مکمل احوال و آثار تے مشاہدات کوں سمیٹدے ہوئے محرم 581ھ غرناطہ واپس پہنچݨ تے مکمل کیتا۔ اس سفرنامے دی اہمیت ایہ وی ہے کہ ایہ ݙوجھی صلیبی جنگاں دے زمانے دی مستند تاریخی دستاویز ہے۔

ابن جبیر جتھاں جتھاں وی ڳئے، انہاں نے اتھوں دے سیاسی، سماجی تے اقتصادی حالات دے نال نال لوگاں دے مذہبی عقائد و نظریات تے رُسوم و رواج تک تفصیل نال بیان کر ݙتے ہن۔ مزید برآں جس انداز و اسلوب وچ ایہ سفرنامہ لکھا گیا ہے، اس توں پہلے اس دی کوئی نظیر نی ملدی۔ اتھاں تک کہ ابن بطوطہ جیہے سیّاحِ عالم نے اپݨے شہرہ آفاق سفرنامے وچ متعدد جگہاں تے ’’سفرنامہ ابن جبیر‘‘ کوں بطور حوالہ پیش کیتا ہے۔ ایہ سفرنامہ چونکہ فصیح عربی زبان وچ ہئی۔ اس دے متعدد قلمی نسخے دُنیا دے مختلف کتب خانیاں وچ موجود ہن تے تقریباً تمام ترقی یافتہ زباناں وچ اس دے تراجم تھی چکے ہن.

انہاں نے غرناطہ دے حاکم دے آکھݨ تے حج دی خدمت کیتے بحری رستے توں سفر اختیار کیتا تے جبل طارق توں تھیندے ہوئے اسکندریہ پہنچے. انہاں نے اس بحری سفر دے دوران جنوبی افریقہ وچ اس مسلمان گھراݨے کوں وی ݙٹھا جس دی عورتاں تے ٻالاں کوں بطور غلام فروخت کر ݙتا گیا. انہاں نے سسلی دے ساحل تے اپݨے بحری جہاز دے شدید سمندری طوفان وچ گِھر ونجݨ دا وی تزکرہ کیتا. اوہ مصر دے سلطان صلاح الدین بن یوسف دا تذکرہ وی کریندے ہن. قاہرہ وچ مدرسیاں دی کثرت توں اوہ کافی متاثر نظر آندے ہن. ابن جبیر نے مکہ، مدینہ، دمشق تے باقی شام دی وی سیاحت کیتی.