نیل دریا

دریائے نیل دنیا دا سب توں طویل دریا ہے جیہڑا براعظم افریقا وچ واقع ہے۔ ایہ ݙو دریاواں نیل ابیض تے نیل ازرق نال مل کے تشکیل پیندے۔ آخر الذکر ہی دریائے نیل دے بیشتر پاݨی تے زرخیز زمیناں دا سبب ہے لیکن طویل اول الذکر دریا ہے۔ نیل ابیض وسطی افریقا وچ عظیم جھیلاں دے علاقے وچ جنوبی روانڈا توں نکلدے تے شمال دی جانب تنزانیہ، یوگنڈا تے جنوبی سوڈان توں گذردے جبکہ نیل ازرق ایتھوپیا وچ جھیل ٹانا توں شروع تھیندا ہویا جنوب مشرق دی سمت سفر کریندے ہوئے سوڈان توں گذردے۔ ایہ ݙوہیں دریا سوڈان دے دار الحکومت خرطوم دے قریب آپس وچ ملدن۔

Evening, Nile River, Uganda

River Nile map

Nile basin map

White Nile Fishermen (18156464842)

Nile River and delta from orbit

Dhows on the Nile

Cairo-Nile-2020(1)

Village on the Nile, 1891

دریائے نیل دا شمالی حصہ سوڈان توں مصر تک مکمل طور تے صحرا توں گذردے۔ جنوبی مصر وچ ایں دریا تے مشہور اسوان ٻن تعمیر کیتی ڳئی جیہڑی 1971ء وچ مکمل تھئی۔ ایں ٻن دے باعث ہک عظیم جھیل تشکیل پائی جیہڑی جھیل ناصر سݙیندی ہے۔ ایہ جھیل مصر تے سوڈان دی سرحد تے واقع ہے۔ تاہم 83 فیصد جھیل مصر وچ واقع ہے جبکہ 17 فیصد حصہ سوڈان وچ ہے جتھاں اینکوں جھیل نوبیا آکھا ویندے۔ جھیل ناصر 550 کلومیٹر طویل تے زیادہ توں زیادہ 35 کلومیٹر چوڑی ہے۔ ایندا کل رقبہ 5،250 مربع کلومیٹر ہے جبکہ پاݨی دے ذخیرے دی گنجائش 157 مکعب میٹر ہے۔ مصر دی آبادی دی اکثریت تے تمام شہر اینہی دریا دے کنارے آباد ہن۔

مصر دا موجودہ دار الحکومت قاہرہ دریائے نیل دے کنارے تے ایندے جزائر تے عین اوں مقام تے واقع ہے جتھاں دریا صحرائی علاقے توں نکل کے ݙو شاخاں وچ تقسیم تھی کے ڈیلٹائی خطے وچ داخل تھیندے ۔ دریائے نیل 6،695 کلومیٹر (4،160 میل) دا سفر طے کرݨ دے بعد اوں ڈیلٹائی علاقے توں تھیندا ہویا بحیرہ روم وچ ڈھہندے۔ قدیم مصر دے تمام آثار قدیمہ وی دریائے نیل دے کناریاں دے نال ملدن کیونکہ 4 ہزار سال قبل مسیح وچ صحرائے اعظم دی وسعت گیری تے خشک سالی دے باعث مقامی باشندے دریائے نیل دی جانب ہجرت کر ڳئے جیہڑی عظیم مصری تہذیب دا آغاز بݨی۔

سنگتی دریا

دریائے نیل وچ ڈھہݨ والے اہم معاون دریا نیل ابیض تے نیل ازرق ہن جنہاں وچوں نیل ابیض استوائی مشرقی افریقہ تے نیل ازرق ایتھوپیا توں نکلدے۔ ہک ٻیا کم اہم دریا اتبارا وی دریائے نیل وچ ڈھہندے لیکن اوندے وچ صرف اوں وقت پاݨی ہوندے جݙݨ ایتھوپیا وچ بارش ہووے۔ عام طور تے جھیل وکٹوریہ کوں نیل ابیض دا دہانہ منا ویندے تاہم ماہرین دا آکھݨا ہے کہ نیل ابیض دا دہانہ روانڈا دے جنگلات وچ ہے جیندے بعد ایہ جھیل وکٹوریہ توں سفر کریندا ہویا یوگنڈا وچ اوندا ساتھ چھوڑ ݙیندے۔ 500 کلومیٹر دے سفر دے بعد ایہ جھیل کیوگا تے بعد ازاں جھیل البرٹ پہنچدے جیندے بعد ایہ سوڈان پہنچدے۔ ایں مقام تے ایہ بحر الجبل (یعنی کوہستانی دریا) دے ناں نال ڄاݨا ویندے۔ بحرالغزال دے ملاپ دے بعد ایہ دریا بحر الابیض یعنی سفید دریا اکھیندے جینکوں دنیا نیل ابیض دے ناں توں ڄاݨدی ہے۔ نیل ازرق ایتھوپیا دے پہاڑاں وچ واقع جھیل ٹانا توں نکلدے۔ ایہ 1400 کلومیٹر دا سفر کرݨ دے بعد سوڈان دے دار الحکومت خرطوم دے قریب نیل ابیض وچ مل ویندے تے دریائے نیل تشکیل ݙیندے۔

حضرت عمر دا نیل دریا کوں خط

جݙݨ مصر فتح تھیا تاں اہل مصر نے فاتح مصر حضرت عمرو بن عاص کوں آکھا کہ ساݙے ملک وچ کاشتکاری دا دارومدار دریائے نیل تے ہے، ساݙے پاسے ایہ دستور ہے کہ ہر سال ہک حسین و جمیل کنواری چھوکری دریا وچ سٹی ویندی ہے، اگر ایویں نہ کیتا ونڄے تاں دریا خشک تھی ویندے تے قال پئے ویندے۔ حضرت عمرو بن عاص نے انہاں کوں ایں رسم توں روک ݙتا۔ جݙݨ دریا سکݨ لڳا تاں حضرت عمرو بن عاص نے ایہ واقعہ خلیفہ وقت امیر المومنین حضرت عمر فاروق کوں لکھ بھیڄا۔ جواب وچ حضرت عمر نے تحریر فرمایا کہ دین اسلام اینجھی وحشیانہ و جاہلانہ رسماں دی اجازت نی ݙیندا تے آپ نے ہک خط دریائے نیل دے ناں لکھ بھیڄا تے اونکوں دریا وچ سٹݨ دی ہدایت کیتی۔ اوں خط دا مضمون ایہ ہئی:

بعد حمد و صلوۃ دے ایہ کہ اگر توں اپݨی طرفوں تے اپݨی مرضی نال چلدا پیا ہیں تݙانہہ تاں نہ چل اگر اللہ تعالیٰ واحد وقہار تیکوں جاری رکھدے تاں اساں اللہ تعالیٰ توں دعا منگدے ہیں کہ اوہ تیکوں رواں کر ݙیوے۔

ایہ پرچہ گھن کے حضرت امیر عسکر نے دریائے نیل وچ سٹ ݙتا۔ حالی ہک رات وی گذرݨ نہ پائی ہئی جو دریائے نیل وچ سولہ ہتھ گہرا پاݨی چلݨ لڳا تے اونہی وقت مصر دی خشک سالی تر سالی تے گرانی ارزانی نال بدل ڳئی۔۔

قرآن مجید وچ ݙو دریاواں دا ذکر آیا ہے جنہاں وچ دریائے نیل (سورہ انبیاء) تے دریائے فرات (سورہ فرقان) شامل ہن۔