بہاولپور

سابق ریاست بہاولپور دی مقامی، ثقافتی، اکثریتی تے سرکاری زبان سرائیکی ہئی. ایندی لمبائی شمالاً جنوباً 480 کلومیٹر اے. صرف ریاست دے ہک ضلع بہاولپور دی وسعت(ضلع دا رقبہ تقریباً 25000 مربع کلومیٹر)، دی وجہ نال ایندے وچ سرائیکی دے چار لہجے(ملتانی، ابھیچڑی، اوچی تے لموچڑی) ٻولے ویندن. ایندی وجہ اے ہے کہ ملک دے باقی اضلاع دی طرح اینکوں تقسیم کر کے مزید ضلعے نی بݨائے ڳئے.سابق ریاست وچ ایں زبان دے جغرافیائی اعتبار نال تے ریاست دی وسعت تے پھیلاؤ دی وجہ نال جیہڑے لہجے ٻولے ویندے ہن انہاں دی تفصیل اے ہے: -

ریاستی/ بہاولپوری:

اے لہجہ سابق ریاست دے دارالحکومت، بہاولپور شہر، تحصیل بہاولپور صدر، تحصیل خیر پور ٹامیوالی، ضلع بہاولنگر دے جنوبی حصے، خانقاہ شریف تے تحصیل یزمان دے شمال مشرقی حصے وچ تے سرحد پار، بھارتی صوبہ راجستھان دے نزدیکی علاقیاں وچ ٻولا ویندے. اے حصہ سابق ریاست دے بالکل درمیان وچ ہووݨ پاروں،مقامی لہجے دے اعتبار نال سرائیکی دے باقی لہجیاں دا امتزاج اے تے سرائیکی زبان دی سب توں خوبصورت شکل اے. بہاولپوری لہجہ صحرائے چولستان دے اثرات دے باوجود معمولی فرق نال خالص ملتانی (معیاری سرائیکی) لہجہ اے، حتٰی کہ سو کلومیٹر دی دوری دے باوجود ݙوہاں شہراں، ملتان تے بہاولپور دی لوکل زبان و لہجہ، الفاظ، شہری ثقافت، لوگاں دے مزاج تے رہݨ سہݨ وچ یکسانیت اے. دورِ ریاست وچ ایں لہجے کوں ریاستی تے بہاولپوری آکھا ویندا ہئی اس واسطے اتھاں ملتانی دی بجائے اوہا اصطلاح استعمال کیتی ڳئی اے جیہڑی اوں وقت وچ رائج ہئی.

اُچوی:

تحصل احمد پور شرقیہ، اوچشریف، مبارکپور، کوٹلہ موسٰی خاں، جانو والہ، نوشہرہ جدید، ہتھیجی، دھوڑکوٹ، ترنڈہ محمد پناہ، ضلع مظفر ڳڑھ دی تحصیل علی پور تے ضلع بہاولپور دی تحصل یزمان دے جنوب مغربی حصے مثلاً دیراوڑ تے ہاکڑا دریا دی پراݨی گزرگاہ وغیرہ دی ٻولی ، سرائیکی دا اُچوی لہجہ سݙیندی اے. اوچشریف دی قدامت دی وجہ توں ایں حصے دی ثقافت دا ہک خاص حسن اے. ماہرین ایں لہجے کوں وی ملتانی(معیاری سرائیکی) وچ شامل کریندن.

ابھیچڑی:

کھڑی ٻولی دی ایں سرائیکی کوں وسیب دے ݙوجھے اضلاع وچ جھنگوچی لہجہ آکھا ویندا اے. سابق ریاست دے ضلع بہاولنگر دے مشرقی، شمالی تے مغربی حصے تے ضلع بہاولپور دی تحصیل حاصل پور، تحصیل خیرپور ٹامیوالی دا علاقہ قائم پور مکمل طور تے ابھیچڑی لہجہ ٻلیندن. اے لہجہ سرائیکی دے معیاری، ملتانی لہجے توں مختلف اے.

لموچڑی:

سرائیکی وسیب دے ضلع راجن پور نال ملحقہ سابق ریاست دا ضلع رحیم یار خان اے جتھاں ایں ضلعے دے چاراں تحصیلاں (لیاقت پور، خان پور کٹورہ، رحیم یار خان تے صادق آباد) وچ لمے دی ٻولی یا لموچڑی سرائیکی ٻلیندی اے.ایں لہجے وچ سرائیکی دے معیاری ملتانی لہجے دی نسبت، سندھی زبان تے کلچر دا اثر غالب اے اس واسطے اے لہجہ وی، ملتانی (معیاری سرائیکی) لہجے توں مختلف اے.

سرائیکی:

سابق ریاست دے جنوب وچ بالکل آخری علاقیاں، صادق آباد، کوٹ سبزل وچ مقامی ٻولی کوں سندھ دے شمالی اضلاع گھوٹکی، کشمور، سکھر وغیرہ دی مقامی ٻولی دی طرح سرائیکی آکھا ویندے. ایں لہجے وچ سندھی دا اثر لموچڑی دی نسبت کئی گنا زیادہ اے. لفظ سرائیکی دی خوبصورتی تے ایندی تاریخی حیثیت دی بناء تے 1962ء دے اعلان ملتان دے اجلاس وچ ملتانی، ریاستی، جھنگوچی، ڈیروی، تھلوچی، ہندکی، تے باقی ناواں سمیت سرائیکی لہجے دے ناں کوں وی فہرست وچ رکھا ڳیا جیہڑا کہ بعد وچ مشترکہ اعلان دی رو نال تے اڳواݨاں دے فیصلے نال سب لہجیاں دا ہکو تے معیاری ناں "سرائیکی" تجویز پایا. تے باقی تمام علاقائی ناواں کوں منسوخ قرار ݙتا ڳیا. ہݨ اساں انہاں لہجیاں دا تذکرہ محض جغرافیائی طور تے کریندے ہیں تے انہاں علاقائی ناواں دی ہرگز کوئی اہمیت نی.