بنی بویہ

خلافت عباسیہ دے عروج دے زمانے ٢٤٧ھ تک اندلس تے مراکش دے چھوٹے ملکاں کوں چھوڑ کے باقی ساری اسلامی دنیا موجودہ پاکستان تے فرغانہ توں قیروان تک عباسی خلافت دے تحت ہئی لیکن عباسی خلافت دے زوال دے بعد اس اتحاد تے وحدت دا خاتمہ تھی گیا تے کئی خود مختار حکومتاں قائم تھی گئیاں۔ انہاں حکومتاں وچ ترئے وݙے تے قابل ذکر حکومتاں وچ بنی بویہ دی حکومت وی شامل ہئی۔^[١]

حکومت دا قیام

ایں خاندان دا مورث اعلیٰ ابو شجاع بویہ ہئی چونکہ اس خاندان دا تعلق ماژندران دے علاقے دیلم نال ہئی اس واسطے بنی بویہ کوں دیالمہ وی آکھا ویندا ہے۔ ایہ ہک ایرانی خاندان ہئی تے انہاں دا تعلق شیعہ فرقے نال ہئی. اس حکومت دے بانی ترے بھرا علی، حسن تے احمد ہن جنہاں نے بالترتیب عماد الدولہ، رکن الدولہ تے معز الدولہ دے لقب اختیار کیتے تے ایران تے عراق وچ علاحدہ علاحدہ حکومتاں قائم کیتیاں۔ عماد الدولہ انہاں دا مرکزی سربراہ ہئی۔ اس دے بعد ایہا حیثیت رکن الدولہ کوں حاصل تھئی تے اس دے بعد عضد الدولہ تے اس دی اولاد نے بغداد تے ہیں خاندان دے حکمران معز الدولہ نے ٣٣٤ھ میں قبضہ کیتا ہئی۔ عراق دا پورا ملک تے خراسان چھوڑ کے باقی ایران بنی بویہ دے قبضے وچ ہئی۔ بغداد، اصفہان تے شیراز بویہی سلطنت دے وݙے شہر ہن۔ دولت سامانیہ دے زوال دے بعد رے تے وی انہاں دا قبضہ تھی گیا.^[٢]

بنی بویہ دے حکمران

بنی بویہ دے حکومتاں مختلف علاقیاں وچ قائم تھیاں جنہاں دے حکمراناں دی فہرست مندرجہ ذیل اے: -

فارس وچ بنی بویہ

١.عماد الدولہ دیلمی، (934ء 949ء)
٢.عضد الدولہ، (949ء–983ء)
٣.شرف الدولہ، (983–989)
٤.صمصام الدولہ، (989–998)
٥.بہا الدولہ، (998–1012)
٦.سلطان الدولہ، (1012–1024)
٧.ابو کالیجار، (1024–1048)
٨.ابو منصور پولاذ ستون، (1048–1051)
٩.ابو سید خسرو شاہ، (1051–1054)
١٠.ابو منصور پولاذ ستون، (1048–1051)

رے وچ بنی بویہ

١١.رکن الدولہ، (935–976)
١٢.فخر الدولہ، (976–980)
١٣.مؤید الدولہ (ابو منصور بویہ)، (980–983)
١٤.فخر الدولہ، (restored) (984–997)
١٥.ماجد الدولہ، (997–1029)

عراق وچ بنی بویہ

١٦.معز الدولہ، (945–967)
١٧.عز الدولہ، (966–978)
١٨.عضد الدولہ، (978–983)
١٩.صمصام الدولہ، (983–987)
٢٠.شرف الدولہ، (987–989)
٢١.بہاء الدولہ، (989–1012)
٢٢.سلطان الدولہ، (1012–1021)
٢٣.مشرف الدولہ، (1021–1025)
٢٤.جلال الدولہ، (1025–1044)
٢٥.ابو کالیجار، (1044–1048)
٢٦.المالک الرحیم/بونصر خسرو فیروز/ملک رحیم، (1048–1055)

آلِ کاکویہ

آل کاکویہ (Kakuyids) ہک خاندان ہئی جیہڑا مغربی فارس، جبال تے کردستان دے علاقیاں تے اثر و رسوخ رکھدا ہئی۔ 1051ء تا 1141ء تک ایہ یزد، اصفہان تے ابرکوه دے گورنر ریہے۔ ایہ آل بویہ نال وابستہ ہن۔^[٣]

حوالے

↑ "Persian Prose Literature." World Eras. 2002. HighBeam Research. (September 3, 2012);"Princes, although they were often tutored in Arabic and religious subjects, frequently did not feel as comfortable with the Arabic language and preferred literature in Persian, which was either their mother tongue—as in the case of dynasties such as the Saffarids (861–1003), Samanids (873–1005), and Buyids (945–1055)..."
↑ C.E. Bosworth, The New Islamic Dynasties, (Columbia University Press, 1996), 154.
↑ The Political and Dynastic History of the Iranian World, C.E. Bosworth, The Cambridge History of Iran, Vol. 5, ed. J. A. Boyle, John Andrew Boyle, (Cambridge University Press, 1968), 37.

[1] "Persian Prose Literature." World Eras. 2002. HighBeam Research. (September 3, 2012);"Princes, although they were often tutored in Arabic and religious subjects, frequently did not feel as comfortable with the Arabic language and preferred literature in Persian, which was either their mother tongue—as in the case of dynasties such as the Saffarids (861–1003), Samanids (873–1005), and Buyids (945–1055)..."

[2] C.E. Bosworth, The New Islamic Dynasties, (Columbia University Press, 1996), 154.

[3] The Political and Dynastic History of the Iranian World, C.E. Bosworth, The Cambridge History of Iran, Vol. 5, ed. J. A. Boyle, John Andrew Boyle, (Cambridge University Press, 1968), 37.

[١]

[٢]

[٣]