گستاف لوڈوگ ہرٹز

گستاف لوڈوگ ہرٹز

گستاف لوڈوگ ہرٹز (22 جولائی 1887 – 30 اکتوبر 1975) ہک جرمن ماہر طبیعیات ہن تے گیساں وچ ان ایلاسٹک الیکٹران دے تصادم تے کم کیتے طبیعیات وچ نوبل انعام یافتہ ہن۔

سوانح عمری

ہرٹز ہیمبرگ وچ پیدا تھئے ہن، آگسٹے دے پتر تے ہک وکیل، گستاف تھیوڈور ہرٹز (1858–1904) دے پتر، ہینرک رڈولف ہرٹز دے بھرا ہن۔ انہاں جارج آگسٹ یونیورسٹی آف گوٹنگن (1906–1907)، لوڈوگ میکسمیلیئن یونیورسٹی آف میونخ (1907–1908)، تے ہمبولڈٹ یونیورسٹی آف برلن (1908–1911) وچ تعلیم حاصل کرݨ توں پہلے گیلیرٹینشول ڈیس جوہانیمس وچ تعلیم حاصل کیتی۔ انہاں 1911 وچ ہینرک لیوپولڈ روبنز دے ماتحت ڈاکٹریٹ حاصل کیتی۔ 1911 توں 1914 تک، ہرٹز یونیورسٹی آف برلن وچ روبنز دے معاون ہن۔ اتھائیں ہرٹز تے جیمز فرانک گیساں وچ ان ایلاسٹک الیکٹران دے تصادم تے تجربات کیتے، جیڑھے فرانک-ہرٹز تجربات دے ناں نال ڄاتے ویندے ہن، تے جنہاں کیتے انہاں کوں 1925 وچ طبیعیات دا نوبل انعام ملیا ۔ پہلی عالمی جنگ دے دوران، ہرٹز 1914 توں فوج وچ خدمات انجام ݙتیاں۔ 1915 وچ او فریٹز ہیبر دے یونٹ وچ شامل تھی ڳئے جیڑھا زہریلی کلورین گیس کوں ہک ہتھیار دے طور تے پیش کریندا ہا۔ او 1915 وچ شدید زخمی تھی ڳئے ہن۔ 1917 وچ او یونیورسٹی آف برلن وچ بطور پرائیویٹڈوزنٹ واپس آ ڳئے۔ 1920 وچ انہاں آئندھوون وچ فلپس انکینڈیسنٹ لیمپ فیکٹری وچ بطور ریسرچ فزیکسٹ نوکری اختیار کیتی، جیڑھی انہاں 1925 تک برقرار رکھی۔

کیریئر

1925 وچ ہرٹز مارٹن لوتھر یونیورسٹی آف ہالے-وٹنبرگ دے فزکس انسٹی ٹیوٹ دے آرڈیناریئس پروفیسر تے ڈائریکٹر بݨ ڳئے۔ 1928 وچ او تجرباتی فزکس دے آرڈیناریئس پروفیسر تے ٹیکنشے ہوچشول برلن ("THB") دے فزکس انسٹی ٹیوٹ دے ڈائریکٹر بݨ ڳئے، جیڑھا ہݨ ٹیکنشے یونیورسٹیت برلن ہے۔ اتھائیں انہاں گیسیئس ڈفیوژن دے ذریعے ہک آئسوٹوپ علیحدگی دی تکنیک تیار کیتی۔ کیوں جو ہرٹز پہلی عالمی جنگ دے دوران ہک افسر ہن، ایں واسطے او عارضی طور تے نیشنل سوشلسٹ پالیسیاں تے پروفیشنل سول سروس دی بحالی کیتے قانون توں محفوظ ہن، لیکن آخر کار پالیسیاں تے قوانین زیادہ سخت تھی ڳئے، تے 1934 دے آخر وچ، انہاں کوں THB وچ اپݨے عہدے توں استعفیٰ ݙیوݨ تے مجبور کر ݙتا ڳیا، کیوں جو انہاں کوں "ݙوجھے درجے دا جزوی یہودی" قرار ݙتا ڳیا ہا (انہاں دے ݙاݙا گستاف فرڈینینڈ ہرٹز (اصل وچ ڈیوڈ گستاف ہرٹز) (1827–1914) ہک ٻال دے طور تے یہودی ہن، ایندے بعد انہاں دے پورے خاندان 1834 وچ لوتھرزم قبول کر گھدا ہا)۔ ول انہاں سیمنز وچ ریسرچ لیبارٹری II دے ڈائریکٹر دے طور تے ہک پوزیشن سنبھالی۔ اتھائیں انہاں ایٹمی فزکس تے الٹراساؤنڈ تے اپݨا کم جاری رکھیا، لیکن آخر کار انہاں آئسوٹوپ علیحدگی تے اپݨا کم بند کر ݙتا۔ انہاں ایہ پوزیشن اوں وقت تک برقرار رکھی جݙݨ تک جو او 1945 وچ سوویت یونین کیتے روانہ نہ تھی ڳئے۔

سوویت یونین وچ

ہرٹز اپݨی حفاظت کیتے فکر مند ہن تے، اپݨے ساتھی نوبل انعام یافتہ جیمز فرانک دی طرح، امریجو یا جرمنی توں ٻاہر کہیں ٻئی جاہ تے ونڄݨ دی ڳول وچ ہن۔ ایں واسطے انہاں ترائے ساتھیاں نال ہک معاہدہ کیتا: مینفریڈ وون آردن، انہاں دی نجی لیبارٹری فورشنگس لیبارٹریٹوریئم ول الیکٹرونین فزک دے ڈائریکٹر، پیٹر ایڈولف تھیسن، ہمبولڈٹ یونیورسٹی آف برلن وچ آرڈیناریئس پروفیسر تے برلن-ڈاہلم وچ کائزر-ولہیم انسٹی ٹیوٹ ول فزکالشے کیمی انڈ الیکٹروکیمی (KWIPC) دے ڈائریکٹر، تے میکس وولمر، THB وچ آرڈیناریئس پروفیسر تے فزیکل کیمسٹری انسٹی ٹیوٹ دے ڈائریکٹر۔ معاہدہ ہک عہد ہا جو جیڑھا وی پہلے سوویتیاں نال رابطہ کریسے او باقیاں کیتے ڳالھ کریسے۔ انہاں دے معاہدے دے ترائے مقاصد ہن: (1) انہاں دے انسٹی ٹیوٹس دی لٹ مار کوں روکیا ونڄے، (2) کم از کم مداخلت نال انہاں دا کم جاری رکھیا ونڄے، تے (3) ماضی دے کہیں وی سیاسی عمل کیتے مقدمہ چلݨ توں خود کوں بچایا ونڄے۔ ݙوجھی عالمی جنگ دے ختم تھیوݨ توں پہلے، تھیسن، نازی پارٹی دے ہک رکن، دے کمیونسٹ رابطے ہن۔ 27 اپریل 1945 کوں، تھیسن وون آردن دے انسٹی ٹیوٹ وچ ہک بکتر بند گاݙی وچ سوویت فوج دے ہک میجر دے نال پہنچے، جیڑھا ہک معروف سوویت کیمسٹ وی ہا ۔ معاہدے دے چاروں ارکان کوں سوویت یونین وچ گھن ڳیا۔ ہرٹز کوں اگڈزیری (Agudzery) وچ انسٹی ٹیوٹ G دا سربراہ بݨایا ڳیا، جیڑھا سخومی دے تقریباً 10 کلومیٹر لمے پوادھی پاسوں ہا تے گلرپس (Gulrip'shi) دا ہک مضافاتی علاقہ ہا ۔ گستاف ہرٹز دے انسٹی ٹیوٹ G کوں سونپے ڳئے موضوعات وچ شامل ہن: (1) غیر فعال گیساں دی واہک وچ ڈفیوژن دے ذریعے آئسوٹوپس دی علیحدگی، جنہاں کیتے گستاف ہرٹز رہنما ہن، (2) کنڈینسیشن پمپ دی تیاری، جنہاں کیتے جسٹس مہلنفورڈٹ رہنما ہن، (3) یورینیم دی آئسوٹوپک ساخت دا تعین کرݨ کیتے ماس سپیکٹومیٹر ڈیزائن کرݨا تے بݨاوݨا، جنہاں کیتے ورنر شٹزے رہنما ہن، (4) فلٹرز کیتے فریم لیس (سیرامک) ڈفیوژن پارٹیشنز دی تیاری، جنہاں کیتے رائن ہولڈ ریشمین رہنما ہن، تے (5) ڈفیوژن کیسکیڈ دے استحکام تے کنٹرول دے نظریہ دی تیاری، جنہاں کیتے ہینز باروچ رہنما ہن؛ باروچ سیمنز وچ ہرٹز دے نائب ہن۔ انسٹی ٹیوٹ G دے ٻئے ارکان وچ ورنر ہارٹمن تے کارل-فرانز زہلتے شامل ہن۔ مینفریڈ وون آردن کوں انسٹی ٹیوٹ A دا سربراہ بݨایا ڳیا۔ وون آردن دے انسٹی ٹیوٹ A دے مقاصد وچ شامل ہن: (1) آئسوٹوپس دی برقی مقناطیسی علیحدگی، جنہاں کیتے وون آردن رہنما ہن، (2) آئسوٹوپ علیحدگی کیتے پورس بیریئرز تیار کرݨ دیاں تکنیکاں، جنہاں کیتے پیٹر ایڈولف تھیسن رہنما ہن، تے (3) یورینیم آئسوٹوپس دی علیحدگی کیتے مالیکیولر تکنیکاں، جنہاں کیتے میکس سٹین بیک رہنما ہن۔ لاورینٹی بیریہ نال اپݨی پہلی ملاقات وچ، وون آردن کوں بم بݨاوݨ وچ شرکت کیتے آکھیا ڳیا، لیکن وون آردن جلدی نال محسوس کر گھدا جو شرکت انہاں دے جرمنی واپس ونڄݨ تے پابندی لا ݙیسی، ایں واسطے انہاں ہک مقصد دے طور تے آئسوٹوپ اینرچمنٹ تجویز کیتا، جیڑھا منظور کر گھدا ڳیا۔

سخومی وچ تحقیق

1940 دی ݙہاکے دے آخر تک، تقریباً 300 جرمن انسٹی ٹیوٹ وچ کم کریندے ہن، تے او کل افرادی قوت نہ ہن۔ انسٹی ٹیوٹ A کوں سخومی دے ہک مضافاتی علاقے سینوپ وچ سخومی فزیکل-ٹیکنیکل انسٹی ٹیوٹ دی بنیاد دے طور تے استعمال کیتا ڳیا۔ وولمر ماسکو وچ سائنٹیفک ریسرچ انسٹی ٹیوٹ نمبر 9 (NII-9) ڳئے۔ انہاں کوں ہیوی واٹر دی تیاری تے کم کرݨ کیتے ہک ڈیزائن بیورو ݙتا ڳیا۔ انسٹی ٹیوٹ A وچ، تھیسن آئسوٹوپ علیحدگی کیتے پورس بیریئرز تیار کرݨ دیاں تکنیکاں تیار کرݨ کیتے رہنما بݨ ڳئے۔ 1949 وچ، چھ جرمن سائنسدان، بشمول ہرٹز، تھیسن، تے باروچ، سوردلووسک-44 وچ مشاورت کیتے سݙئے ڳئے، جیڑھا یورینیم اینرچمنٹ دا ذمہ دار ہا ۔ ایہ پلانٹ، امریکی اوک رج گیسیئس ڈفیوژن پلانٹ توں چھوٹا ہا، متوقع 90 فیصد یا اوں توں ودھ اینرچمنٹ دا صرف تھوڑا جیہا حصہ حاصل کریندا پیا ہا ۔ 1950 دے بعد، ہرٹز ماسکو منتقل تھی ڳئے۔ 1951 وچ، ہرٹز کوں باروچ دے نال مل تے ݙوجھی کلاس دا سٹالن انعام ݙتا ڳیا۔ اوں سال، جیمز فرانک تے ہرٹز کوں مشترجو طور تے ڈوئچے فزکالشے گیسل شافٹ ولوں میکس پلانک میڈل ݙتا ڳیا۔ ہرٹز 1955 تک سوویت یونین وچ ریہے۔

جی ڈی آر وچ واپسی

سوویت یونین توں واپسی تے، ہرٹز لیپزگ یونیورسٹی وچ آرڈیناریئس پروفیسر بݨ ڳئے۔ 1955 توں 1967 تک او ڈوئچے ڈیموکریٹشے ریپبلک (GDR) دی فزیکل سوسائٹی دے چیئرمین وی ریہے۔ او 1967 توں 1975 تک اعزازی چیئرمین ریہے۔

ذاتی زندگی

گستاف ہرٹز ہینرک رڈولف ہرٹز دے بھتیجے تے میتھلڈ کارمین ہرٹز دے کزن ہن۔ 1919 وچ ہرٹز ایلن ڈہلمین نال شادی کیتی، جیڑھی 1941 وچ فوت تھی ڳئی۔ انہاں دے ݙو پتر ہن، کارل ہیلمٹ ہرٹز تے جوہانس ہینرک ہرٹز ݙوہیں ماہر طبیعیات بݨ ڳئے۔ گستاف 30 اکتوبر 1975 کوں پوادھی برلن وچ 88 سال دی عمر وچ فوت تھی ڳئے۔

سائنسی رکنیت

ہرٹز برلن وچ جرمن اکیڈمی آف سائنسز دے رکن، گوٹنگن اکیڈمی آف سائنسز دے نمائندہ رکن، ہنگریئن اکیڈمی آف سائنسز دے اعزازی رکن، چیکوسلواک اکیڈمی آف سائنسز دے رکن، تے یو ایس ایس آر اکیڈمی آف سائنسز دے غیر ملکی رکن ہن۔