کوسم سلطان
| ماہ پیکر کوسم سلطان | |
|---|---|
 کوسم سلطان کی اپنے فرزند کے ہمراہ تصویر | |
| نائب السلطنت سلطنت عثمانیہ (پہلا عہد حکومت) | |
| نائب السلطنت | 10 ستمبر 1623ء – 18 مئی 1632ء (8 سال 8 ماہ 8 دن) |
| Predecessor | کوئی نہیں |
| Successor | عائشہ سلطان |
| سلطنت | مراد رابع |
| (دوسرا عہد حکومت) | |
| نائب السلطنت | 8 اگست 1648ء– 2 ستمبر 1651ء (3 سال 25 دن) |
| Successor | تورخان خدیجہ سلطان |
| سلطنت | محمد رابع |
| والدہ سلطان سلطنت عثمانیہ | |
| Reign | 10 ستمبر 1623ء– 2 ستمبر 1651ء (27 سال 11 ماہ 23 دن) |
| Predecessor | حلیمہ سلطان |
| Successor | تورخان خدیجہ سلطان |
| خاصکی سلطان سلطنت عثمانیہ (زوجہ سلطان، شاہی ملکہ) | |
| Reign | 26 نومبر 1605ء– 22 نومبر 1617ء (11 سال 11 ماہ 27 دن) |
| Predecessor | صفیہ سلطان |
| Successor | عائشہ سلطان |
| Born | اناستاسیا 1589ء یونانی جزائر، تینوس، جمہوریہ وینس، موجودہ جنوبی ایجیئن، یونان |
| Died | 2 ستمبر 1651ء (عمر: 62 سال) توپ قاپی محل، استنبول، سلطنت عثمانیہ، موجودہ ترکی |
| Burial | |
| Spouse | سلطان احمد اول (1610ء–22 نومبر 1617ء) |
| Issue | شہزادہ محمد مراد رابع شہزادہ قاسم ابراہیم اول عائشہ سلطان فاطمہ سلطان گوہرخان سلطان خانزادہ سلطان عاتکہ سلطان |
| Religion | سنی اسلام (سابقہ راسخ العقیدہ مسیحی) |
ماہ پیکر کوسم سلطان (ترکی: Kösem Sultan) سلطنت عثمانیہ دی ملکہ اتے والدہ سلطان ہن۔ کوسم سلطان عثمانی تاریخ دی طاقتور اتے با اقتدار تریمتیں وچوں ہک ہن۔ کوسم نے اقتدار دی اے قوت تݙاں حاصل کیتی جݙاں اوہ 1610ء وچ عثمانی سلطان احمد اول دی محبوب ذال بݨی اتے بعد ازاں قانونی ذال ہووݨ دا درجہ حاصل تھی ڳیا۔ 1623ء وچ اوہ عثمانی سلطان مراد رابع دی تخت نشینی تے ماء سلطان بݨی اتے بعد ازاں اپݨے ݙوجھے پتر سلطان ابراہیم اول دی تخت نشیں ہووݨ تے 1640ء وچ ولا اینہہ عہدے تے فائز تھئی۔ ستمبر 1651ء تائیں اوہ سلطنت عثمانیہ دی بااثر ترین تریمتیں اتے طاقتور والدہ سلطان دے طور تے ڄاݨی ویندی ہئی۔ عثمانی تاریخ وچ سلطنت تریمتیں دے عہد وچ کوسم سلطان تقریباً 46 سال تائیں سیاسی اتے انتظامی معاملات وچ دخل اندازی کریندی رہی۔ کوسم سلطان نے تقریباً 9 عثمانی سلاطین دا عہد حکومت ݙٹھا۔ سترہویں صدی عیسوی دے نصفِ اول تائیں اوہ سلطنت عثمانیہ دا طاقتور ستون اتے بنیاد خیال کیتی ویندی ہئی۔ 2 ستمبر 1651ء کوں ینی چری بغاوت وچ انہاں کوں قتل کر ݙتا ڳیا۔ قتل دے بعد انہاں کوں عثمانی تاریخ وچ والدہ معظمہ، والدہ مقتولہ، والدہ شہیدہ دے ناں نال یاد کیتا ڳیا۔ عثمانی مؤرخین انہاں کوں کوسم والدہ دے ناں نال یاد کریندن۔
ابتدائی حالات
[لکھو | ماخذ وچ تبدیلی کرو]کوسم دا پیدائشی ناں اناستاسیا ہئی اتے اوہ 1589ء وچ یونان دے جزیرے دے ہک علاقہ یعنی جزیرہ تینوس وچ پیدا تھئی۔ نسلاً یونانی ہن۔ خیال کیتا ویندے جو کوسم دے پیو غالباً جزیرہ تینوس دے ہک مسیحی راہب ہن۔ مؤرخین اتے محققین دی اکثریت نے ایں ڳالھ تے اتفاق کیتا ہے جو کوسم دے ابتدائی حالات پردہ خفا وچ ہن جنہاں دے متعلق کجھ وی ڄاݨݨ ممکن نئیں۔ مؤرخ امیلیا بوترووِچ دے مطابق کوسم یتیم ہئی اتے جݙاں اونکوں استنبول دے سلطانی حرم وچ گھنایا ڳیا تاں ایندی عمر 15 سال ہئی۔ عثمانی بوسنیائی گورنر نے اینکوں حرم سلطانی دی خاطر غلام دی شکل وچ استنبول روانہ کیتا جݙاں جو اوہ محض 15 سال دی ہئی۔ اگر اے خیال درست ہووے تاں ایں لحاظ نال کوسم سلطانی حرم استنبول وچ غالباً 1604ء وچ ڳئی۔ اسلام قبول کر گھنݨ دے بعد اوں دا ناں ماہ پیکر رکھا ڳیا جیندا معنی ہے: چندر دی شبیہ آلی۔ بعد ازاں سلطان احمد اول دی جانب توں انہاں کوں کوسم سلطان دا خطاب تفویض کیتا ڳیا۔۔[١][٢]
خاصکی سلطان
[لکھو | ماخذ وچ تبدیلی کرو]سلطان احمد اول دے ابتدائی عہدِ حکومت وچ حرم سلطانی دی تریمتیں دا اقتدار ٻہوں ودھیا ہویا ہئی۔ سابقہ سلطان محمد ثالث دی ذال ملکہ صفیہ سلطان جیہڑی سلطان احمد اول دی ݙاݙی وی ہن، سلطنت عثمانیہ تے حد درجہ قابض اتے طاقتور تھی چکی ہن۔ احمد اول نے انہاں دا اثر و رسوخ ختم کرݨ کیتے جنوری 1604ء وچ انہاں کوں معزول کر ݙتا اتے مصطفیٰ اول دی معیت وچ پراݨے محل (اِیسکی محل، استنبول) بھیڄوا ݙتا۔ صفیہ سلطان دی معزولی دے بعد سلطان احمد اول دی ماء خنداں سلطان والدہ سلطان بݨ ڳئی اتے حرم سلطانی اتے سلطنت عثمانیہ دے حوالے نال انہاں دی سیاسی مشاورت قبول کر ڳھدی ڳئی۔ مگر خنداں سلطان وی ڳھٹ عرصے ایں عہدے تے فائز رہی اتے 26 نومبر 1605ء کوں خنداں سلطان انتقال کر ڳئی۔ سلطنت عثمانیہ دیاں ݙو با اقتدار ترین تریمتیں پے در پے حرم سلطانی اتے سیاسی اتے انتظامی مشاورت توں دور تھی ڳئیں تاں کوسم کیتے اقتدار وچ آوݨ دا سنہری موقع فراہم تھی ڳیا۔ سترہویں صدی عیسوی دے پہلے عشرہ وچ (غالباً 1610ء) وچ اوہ سلطان احمد اول دے حرم سلطانی دی خوبصورت ترین کنیزاں وچ شامل تھی چکی ہئی۔ مؤرخین دے مطابق اوہ کنیزاں وچ ݙوجھے یا تریجھے رتبہ تے خیال کیتی ویندی ہئی۔[٣]
سلطان کوسم سلطان احمد اول دی محبوب زوجہ ہئی اتے اوں نے کئی 5 پتر اتے 4 دھیریں کوں ڄݨیا۔ ایندا مقام و مرتبہ حرم سلطانی وچ کافی بلند تھی ڳیا ہئی اتے ایندا روزینہ ہک ہزار سلطانی آقچہ ہئی۔ اولاد دی مختلف شاہی خانداناں وچ شادی بیاہ نال سیاسی تعلقات اُستوار کیتے ڳئے۔
باب عالی دے انگریزی سفیر کونتارینی (Contarini) نے اپݨے روزنامچہ وچ لکھیا ہے جو: "اوں (کوسم سلطان) دی اطلاع تے سلطان احمد اول دی جانب توں ہک تریمیت کوں سزا ݙتی ڳئی جیہڑی کوسم توں حسد کریندی ہئی کیونکہ اندا ہک پتر سلطان توں ہئی جیندے متعلق اوہ تخت شاہی دا دعویٰ کریندی ہئی" (دراصل اے ماہ فیروز خدیجہ سلطان ہئی جیندا فرزند عثمان ثانی بعد ازاں عثمانی سلطان بݨیا)۔ 1610ء دے بعد توں مختلف سالاں وچ کوسم سلطان احمد اول دی مشیر خاص دے طور تے وی اپݨی سیاسی اتے انتظامی قوت کوں ودھیندی رہی۔ متعدد بار اوں نے اپݨا سیاسی مقام خطرے توں بچایا اتے متعدد نقصانات برداشت کرݨے پئے۔ اوندے ہک بہترین کماں وچوں اے ہے جو اوں نے مصطفیٰ اول کوں سلطان احمد اول دے ہتھوں محفوظ رکھیا کیونکہ عثمانی خاندان وچ اے اُصول رائج ہئی جو سلطان تخت نشینی دے وقت اپݨے بھراواں کوں قتل کروا ݙیندا ہئی تاں جو کوئی تخت دا دعویدار باقی نہ رہے۔ مصطفیٰ اول نال متعلق اے اقدام کوسم دی سیاسی حکمت عملی دے باعث ہئی کیونکہ سلطان احمد اول دی 1610ء تائیں کوئی نرینہ اولاد نہ ہئی اتے اگر سلطان بقیدِ حیات نہ رہندا اتے مصطفیٰ اول قتل کیتا ونڄ چکا ہوندا تاں عثمانی خاندان وچ تخت نشیں ہووݨ کیتے کوئی ݙوجھا شہزادہ نہ ہئی۔[٤][٥]
کوسم سلطان بحیثیتِ نائب السلطنت
[لکھو | ماخذ وچ تبدیلی کرو]کافی باہمت تریمیت ہن سب توں پہلے مردا رابع دی نائبہ رہی ول سلطان ابراہیم دی نائبہ
وفات
[لکھو | ماخذ وچ تبدیلی کرو]آکھیا ویندے جو کوسم سلطان کوں تورخان خدیجہ سلطان نے زہر ݙتا ہئی جیندی وجہ توں انہاں دی وفات تھئی۔
ا
[لکھو | ماخذ وچ تبدیلی کرو]حوالہ
[لکھو | ماخذ وچ تبدیلی کرو]- ↑ A.H. de Groot (1993)۔ s.v. Murad IV in The Encyclopaedia of Islam vol. VII. Brill. p. 597.
- ↑ Hogan, Christine (2006)۔ The Veiled Lands: A Woman's Journey Into the Heart of the Islamic World۔ Macmillan Publishers Aus. p. 74
- ↑ Peirce, Leslie P. (1993)، The Imperial Harem: Women and Sovereignty in the Ottoman Empire، p.105
- ↑ Peirce, Leslie P. (1993)، The Imperial Harem: Women and Sovereignty in the Ottoman Empire، p.105
- ↑ Peirce, Leslie P. (1993)، The Imperial Harem: Women and Sovereignty in the Ottoman Empire، p.105