مرزا صاحباں

MIRZA AND SAHIBAN

(ترجمہ)              جیویں ایکوں ضلع جالندھر دے بعضے ڄٹ ڳاندِن:

ایہ جھنگ تے منٹگمری ضلعیاں دی ہک مشہور کہاݨی ہے بلکہ سارے پنجاب دی ۔ مشہوری دی وجہ اوہ خاندانی رقابتاں ہِن جہڑیاں کہاݨی دی ہیروئن صاحباں دے سوتر مرزا دی طرفوں اُدھال ونڄݨ دی وجہ کنوںضلع جھنگ دے ماہنی سیالاں تے کھیوے دے چدھڑاں اتے ضلع منٹگمری دے دانا آباد دے کھرلاں وچکار سامھݨے آئیاں۔

عام طور تے کہاݨی ایں طرحا بیان کیتی ویندی ہے۔

مرزے کوں اوندے سکّے کھیوا دے ماہنی سردار کول بھیڄیا ڳیا جیندی ہک دھی صاحباں ہئی ۔ صاحباں دا منگݨاں چدّھڑ قبیلے دے ہک نینگر نال تھی چُکا ہا پر اُوندے  پرنے کنوں اَڳے ‘ اوہ مرزے دے نال دانا آباد کن اُدھلی ڳئی ۔ دانا آباد پُڄݨ کنوں اَڳے ‘ اُنہاں دا پیچھا کریندے ماہنیاں تے چدھڑاں اُنہاں کوں رستے چ وَن اَپڑیا ‘ اُنہاں مرزے کوں مار گھتّیا تے صاحباں دی ڳچّی گُھٹ چھوڑی ۔ کھرلاں ایندے بعد ماہنیاں تے چدھڑاں اُتّے حملہ کرکے اُنہاں کوں شکست ݙے ݙتّی تے مرزے تے صاحباں دیاں لاشاں چا کے دانا آباد اِچ دفن کر ݙتیاں ۔ ایہ خاندانی؍قبائلی رقابتاں عرصے تئیں ریہاں اے تئیں جو لوک دِھیّاں دے ڄمݨے کوں منحوس سمجھݨ لڳ ڳے اَتے ایں طرحاں وسیع پیمانے اُتّے دھیّاں کوں ڳچّی گُھٹ کے اُونویں ماریا ویندا ریہا جیویں صاحباں کوں ڳچّی گُھٹ کے ماریا ڳیا ہا۔

اِتھاں ݙتّی ڳئی کہاݨی نامکمل ہے تے مقامی قسم دے حوالیاں نال بھری ہوئی ہے ۔ ایندے علاوہ ایہ کہاݨی اوں مزے دار انداز اِچ پیش نھیں کیتی ڳئی جہڑا پُراݨیاں ہندوستانی کہاݨیاں دا مخصوص انداز ہے بھانویں جو اوہ جدید انداز اِچ اِی کیوں نہ پیش کیتیاں ڳیاں ہووِن۔

سن ن م ، راوی ڄٹ، مقام جالندھر ضلع، شاعر پیلو

٭

متن

                                              

                                               گھر کھیوے دے صاحباں ڄمّی منگل وار

                                               ڈوم سُہیلے ڳاوندے خان کھیوے دے بار

                                               راج     دُعائیں    دِتیاں     سوہنے      پروار (رَحٖ دُعائیں مراد ہے)

                                               رَل تدبیراں بَݨدیاں ‘ چھیل ہوئی مُٹیار

5                                          صاحباں نال سہیلیاں کُوڑی ریس کار

                                               گھر ونجل دے مرزا ڄمیّا کرڑے بار

                                               جنم دِتّے مائی باپ نے ‘ روپ دِتّا کرتار

                                               ایسا مرزا سُورماں کھرلاں دا سردار

                                               صاحباں پڑھے پَٹّیاں ‘مرزا پڑھے قرآن

10                                      وچ مسیت دے لڳیاں ‘ جانے کُل جہان

                                               ’’نا مارا قاضی چھمکاں ‘ نا دے تتّی نوں تائو  (تاء مراد ہے)

                                               پڑھنا ساڈا ریہ ڳیا ‘ لے آئے عشق لِکھا‘‘

                                               صاحباں گئی تیل نوں ‘ گئی پساری دے ہَٹ

                                               پَھڑنا جانے تاکھڑی ‘ ہاڑ نا جانے وَٹ

15                                      تیل بُھلاوے بُھولا بانیاں ‘ دِتّا شہت اُلٹ

                                               بنج گنوالے بانیاں‘ بلد گنوائے ڄٹ

                                               تِن سَے نانگا؍ ناگا پِڑ ریہا ‘ ہو گئے چَوڑ چَپٹ

                                               مرزا صاحباں دی دوستی رہو وچ جگت

                                               گھر سے صاحباں ٹُر پئی کرکے پڑھنے کی نِیت

20                                    ’’قاضی ساݙا مر گیا‘ سُونی پئی مسیت‘‘

                                               ’’توں سُن کرمُوں باہمناں ! کدی نا آئیا کام

                                               گھوری دیاں تیرے چڑھن نوں ‘ سنے کاٹھی لگام

                                               ہاتھوں دی دیواں چوڑیاں ‘ سونا کردی دان

                                               جھوٹی دیاں دودھ پِین نوں ‘ ہل دی زمین انام    (دودھ؍دُدھ)

25                                    جد لگ جیوے صاحباں ‘ رکھے تیرا احسان

                                               چوتھے نوں چنڈر بیاہ لے جان گے‘ پھرکی کُروگا آن‘‘؟     (چنڈر؍چدّھڑ)

                                               اگیوں کرموں بولدا: ’’سچی دیاں سُنائے

                                               چالیس کوہاں دا پَینڈا ہے کون آوے ؟ کون جاء؟  (جاء؍ جائے)

                                               گھر مرزے دے ہور اِستری‘ سُنی دی بُری بلائے

30                                    سَوکن اُتّے سَوکن ‘ پَئے مَرے لیوے آدھ بَٹائے

                                               چَھڈدے پُرانے جَٹ دی دوستی ‘ نویں کرموں وَل لا

                                               گھر وچ لالے دوستی‘ بہہ کے عشق کما‘‘

                                               اگّے صاحباں بولدی:’’مونہ تیرے سُہائے (سُواہے)

                                               ماراں چَوپڑ تیرے غضب دی ‘دیاں عقل گنوائے

35                                    خبر ہو جا میرے باپ نوں ‘ تینوں شہروں دین اُجاڑ

                                               تاں خبر ہو جا وِیر شمیر نوں تینوں کرن مار

                                               جے خبر ہو جا پِنڈ دے مُنڈیاں نوں ‘ کردے ٹیماں دی مار   (ٹیماں؍ڈھیمباں)

                                               بَھلکے سرادھ ‘ دادا آون گے نودے کھان تے جا

                                               (سرادھ؍مُردے دھنواوݨ دی رسم + فوت موت اُتے تیکوں روٹی کون ݙیسی)

                                               لگی آں میں تیری پوتری ‘ بہہ گیا رن بنائے

40                                    لگو کچاہری کھیوے باپ دے ‘ تینوں بنھکے لُوں منگوائے‘‘     (لگو؍لڳے)

                                               ’’ایہ گناہ میرا بخش لے صاحباں ! جتھے گَھلّے اُتّھے جان   (لے؍دے)

                                               ڈوڑا لگا افیم دا ‘ ساڈے عقل ٹھکاݨاں ناں  (ڈوڑا؍ݙوݙا)

                                               میں تو بھولا غریب ہاں ‘ میری رکھ دَھولیاں دی لاج

                                               بڑی راتوں اُٹھ کے ٹُر پَووں کھرلاں دی راہ‘‘

45                                    سیالاں تے باہمن ٹُر پِیا‘ پیا کھرلاں دی راہ

                                               کول مرزے دے آ کے دَس دِتّی ‘ ساہے دِئیے پا

                                               ’’مہندی صاحباں دے بیاہ دی چل کے ہتھوں اپنے لا

                                               بھیجا صاحباں دا آ گیا ‘ چھیتی ہو تیار‘‘

                                               چڑھدے مرزا خان نوں چھتّی کرے جواب

50                                    ہٹ کے بیٹھیں مرزا ‘ گھر وچ کریں صلاح

                                               اُتّے پلنگ تے بہہ کے میرے‘ ہتھیں کاج سنوار

                                               بَھلکے آون گے بھٹی ساندل بار دے ‘ صاحب سندے بارے

                                               ’’میرا جان ضرور دا ‘ پِچھّے بھائی چار

                                               اچھی کرنی اپنے نک نُوں ‘ نہیں کھرلاں نوں آئو ہار

55                                    میرا جانا ضرور دا ‘ جاندے نوں ہوڑنا پائے

                                               کاج وہوناں میں پِھراں ‘ مینوں کی کِسی کاجاں نال؟‘‘

                                               چڑھدے مرزا خان نوں مَتّا دیوے ماں

                                               ’’بُرے سیالاں دے معاملہ ‘ بُری سیالاں دی راہ  (معاملہ؍معاملے)

                                               بُری سیالاں دی عورتاں ‘ جادو لین پا

60                                   کڈھ کلیجے کھاندیاں‘ میرے جھاٹے تیل نا پائے

                                               رن دے خاطر چلیا ‘ آویں جان گنوائے

                                               آکھے میرے لگ جا ‘ اَگے پیر نا پائے‘‘

                                               ’’گھر کھیوے دے کاج ہے‘ لاگی بھیجیا میرے وار

                                               گھر میرے آن کے دَس دِتّی ساہے دے پا

65                                   اوہ نانکے میں دوہتا ‘ جاندے نوں موڑ نا پا

                                               پنج روپے اِک پَترا ‘ مینوں دا پائوں گا جا

                                               مرزا نے گھوڑی سِنگار لئی ‘ آسن بیٹھا جا

                                               چڑھدے دا پَلاّ اَٹکیا ‘ چِھینک سامھنے آ

                                               مرزا سیالاں نوں چلیا ‘ کھیڑے نِوا کے سِیس

70                                    کڈھ کلیجے لے گئی خان کھیوے دی دھی

                                               ’’گز گز لمیاں مینڈھیاں ‘ رنگ جو گوری سی

                                               جے دیوے پیالا زہر دا ‘ میں مرزا لیندا پی

                                               جے مارے برچھی کَس کے ‘ مرزا کدھی نا کروں گاسی

                                               اپنی موت میں مراں ‘ میرے نال تُہاں نوں کِی ؟‘‘

75                                    چڑھدے مرزا خان نُوں ونجل دیندا مت

                                               ’’بھٹ رنّاں دی دوستی‘ کھوری جنہاں دی مَت  (کھوری؍کُھری)

                                               ہنس کے لاوندی یاریاں ‘ رو کے دیندی دَس

                                               جس گھر لائی دوستی ‘ مُول نا گھتّے لت

                                               سٹھی ہتھ نا آوندی دانش منداں دی پت  (سٹھی؍سَٹّی)

80                                    صاحباں آئیں نا چھڈ کے ‘ سِر نا رہو ساڈی پت

                                               راجا جھورے راج نوں ‘ بُدھ نوں جھورے چور (جھورے؍جُھرے)

                                               گوری جھورے روپ نوں ‘ پَیراں جھورے مور‘‘

                                               چڑھدے مرزا خان نوں ما مت دیندی کھڑی

                                               ’’سپاں شیراں دی وستی نا کر بھائی اَڑی

85                                   تپی کڑھا ہَئے تیل دی ‘سِر پر لاٹ جلی (کڑھاہئے؍کڑاہی)

                                               موسیٰ بھا جِیا مَوت تے ‘ اُس دے اَگے موت کھڑی

                                               پربت بھردے تکریں لنگھن کیہڑی گلی

                                               روندی بی بی فاطمہ کرکے ٻاہاں کھڑی

                                               ’’میں کی ربّا تیرا پھڑیا ‘ میری جوڑی خاک رَلی؟

90                                    اَحٖ دا وار بِچالے ‘ بھلکے سیالاں جا وَڑِیں‘‘

                                               ’’بیاہ ؍ویاہ ہووے چھڈ دیواں ‘ منگ نا چھڈّی جا

                                               جیکر منگ میں چھڈ دیواں ‘ لگے کھرلاں نوں لاج

                                               پُت مرزا نُونہ صاحباں ‘ ساݙی ٹِرنی جگ وچ وار‘‘    (ٹِرنی؍ٹُرنی)

                                               چڑھدے مرزا خان نوں ما مَت دیندی کھڑی

95                                    ’’یاراں چوراں وچ بیٹھ کے گل نا کرئیے کھری

                                               اَج دا وار بچائے ‘ بھلکے سیالاں جا وَڑِیں‘‘

                                               اگے مرزا بولیا :’’دیواں سچ سُنا

                                               گھر ونجل دے جمیا ‘ دِتّے کُل سَنوار

                                               سَدیا صاحباں سِیال ‘ کِیکر دیواں جواب؟

100                                جِیوندا رہا تاں آ مِلاں ‘ مت چھوڑو آس‘‘

                                               مرزا سیالاں نوں ٹُر پِیا ‘ چلیا ہُوا سوار

                                               مرزا پُچھیا پیلُو شاعر نوں : ’’دَسِیں شگن وِچار‘‘

                                               پیلُو بیٹھا کھوہ تے کرکے لکھ تدبیر

                                               کانجن بندھا تکلا ‘ تکلا بندھا تیر

105                                لٹھ پِلانا مِلیا ‘ کرڑے گھت زنجیر

                                               کبیاں مُڈھ دَھتوریاں ‘ جیویں بادشاہاں مُڈھ وزیر

(ڈھول نال چرخی اینویں ہے جیویں بادشاہ نال وزیر)

                                               کتھا ہَٹ ہَٹ کر رہا ‘ جیویں دار ؍در وچ کھڑا فقیر

                                               ٹِنڈاں گِڑَم گِڑیاں ‘ بَھر بَھر دَھولن نِیر

(ٹنڈاں ہنجو وہندیاں پئین)

                                               اَگے مرزا بولیا : ’’تینوں دیاں سُنا

110                                  تیری گلاں جُھوٹیاں ‘ اِک بھی من دی نِا‘‘

                                               ’’ایہناں چرخے والے آدمی قبریں جا پئے

                                               جے بھلے چاہوناں زندگی ‘ گاہاں پیر نہ دے‘‘

                                               ’’رستے پَے جائو ‘راہیو ‘ ڈَندی پیر نا گھت

                                               جِس دن ساہا سادھیا لاگی دیندے گھت

115                                  گھر مرزا دے آ کے پاوندا ساہائی دے دَس

                                               پنج روپے اِک پَتیا ‘ نا وادھا یا نا گھت

                                               تہاڈے بار گھوڑیاں ‘ میری بکّی دا پتلا لک

                                               آ لِیئو روپئے سلام دا ‘ تہانوں اگے نا آئے مت

                                               سُم بکّی دے کھڑکدے ‘ جو لوہے پَین دَھگان

120                                دُم بکّی دی اِیں پِھری؍ پھرے ‘ جیسی چونری کرے غلام

                                               مونہ نال لاہیں پگڑیاں ‘ پَھٹ کے سِٹے انجان

                                               بکّی لاہِیاں پگڑیاں‘ ویکھی نا کِسی دی لاج

                                               نائی میرا ماریا ‘ شربت دِتّا ڈہول

                                               پُچھ نا پَیندے معاملے ‘ ناہو نا لگدے چھوڑ

125                                گلاّں کرن سُکھالیاں ‘ اوکھے پالنے بول‘‘

                                               مرزا سیالاں مچ ؍وِچ آ گیا ‘ رن صاحباں دا چور

                                               ہور آندے ہتھیں برچھیاں‘ مرزا دی سبز کمان

                                               دہنے کنے آوندا میرا مرزا شیر جوان

                                               مرزا گھر بیبو دے آ گیا ‘ چرخہ دیندا ٹھہرا

130                                ’’جے توں ماسی دھرم دی ‘ صاحباں نوں لے آ کے؍ لیا کے ملا‘‘

                                               گھر تے بِیبو ٹُر پئی ‘ موہراں لے کے چار

                                               ’’اُٹھیں صاحباں سُتیئے ‘ اُٹھ کے دیئیں دیدار

                                               چِیرے والا چھوکرا بیبو اندر کون پڑا؟

                                               مرزا پُھل غُلاب دا ‘ میری جھولیں ٹُوٹ پیا‘‘

135                                ’’نا پھڑ بانئیاں گُھٹ کے ‘ ونگاں جاندی پَھٹ

                                               کل چِر چڑھیاں‘ پہن نا دیکھی رَج

                                               بَھیڑی گلی ‘ کوٹھیاں گھر ‘ مُورکھ دُھولی گد

                                               خبر ہووے خان شمیر نوں ‘ لہو پیوے گا رج

                                               لے چل دانا باد نوں ‘ جے سِر ہے گی پگ

140                                تینوں مار گنواوے گی ‘ تُوں رکھ کھڑلاں دی لج‘‘

                                               اَگے مرزا بولدا : ’’توں سُن جام لوہار !

                                               کیا سُتّا ؟ کیا جاگدا ؟ کی گیا پوار؟

                                               مجوری لے لئیں اپنی ‘ کِیلیاں دیئیں ہزار (مجوری؍ مزدوری)

                                               جے تُوں بھائی دھرم دا ‘ صاحباں ٹوریئیں نال‘‘

145                                مرزا کیلیاں گڈیاں ‘ پنج پِیر منا

                                               پَوڑی پوڑی ڄٹ چڑھ گیا ‘ اُوپر چڑھیا جا

                                               اوپروں صاحباں اُتری ‘ پئے گئے چِھنکار

                                               سالُو دا پَلاّ اٹکیا ‘ ’’رتک بکّی نوں پھیر‘‘

                                               ’’اگّے گھر صاحباں ‘ باپ دا نَو لکھّا ‘ لا دُوں سالُوآں دا ڈھیر

150                                چڑھی ریہ بکّی دی بیل تے ‘ سَکھ مرزا دی لوڑ‘‘

                                               ’’ماڑی تیری ٹِیرکی ‘ مرزا ‘ لائیا کِدھروں ٹور؟

                                               سُکاّ ایہدا چوکٹا ‘ کاواں کھادے کمروڑ

                                               (ایندا پنجر کمزور ہے ‘ کمر کوں کاواں زخمی کیتے)

                                               جے گھر ناسی تیرے باپ دے ‘ منگ لے آوندا ہور

                                               گھوڑی کھیوے خان دی بڑی مراتب خور

155                                بھجیاں نوں جان نا دین گے ‘ اُدھال گھسیاں دے چور

                                               (اوہ اغوا کار کوں ونڄݨ نہ ݙیسن)

                                               وچ اُجاڑدے ماردے ‘ تیرے ست دے دَھون مروڑ‘‘

                                               ’’کن لمبے ‘ کھور پتلی ‘ دُم بکّی دی سیاہ   (کھور؍کمر)

                                               دیکھ کے ماڑی ‘ تِیر نوں جھوری چِت نا پا

                                               بائی ڈوگر جنہاں دے بہن پواندے آ

160                               باپ دے کھیتیاں چار کے بکّی نے لِیاں بنا

                                               دس مَہیّاں دا گھیاں؍گھیئو دِتّا بکّی دے ڈِھڈھ پا

                                               بکّی تے ڈرن فرشتے میتوں ڈرے خدا

                                               چوبھے وچ پتال ‘ اُڑ کے چڑھی اکاس

                                               چڑھناں اپنے شوق نوں ‘ بکّی نوں لاج نا لا‘‘

165                               بُوہے نوں تمک؍ٹمک وَڄیّا ‘ صاحباں گھتّے تیل

                                               اندر بیٹھے نانکے ‘ بوہے بیٹھا میل

                                               تھالی بٹوا ریہ گیا ‘ کُوپے عطر پُھلیل

                                               گہنے سَنے پٹاریاں ‘ چھانجن سَنے حمیل

                                               فیروز ڈوگر کُوکیاں :’’سُنیں خان کھیوا بات

170                                صاحباں نوں مرزا لَے گیا روندی ‘ کُنڈے دے بار

                                               لاگیا لاج سیالاں نوں ‘ گیاسی داغ لا

                                               گھوڑے پائو پیکڑاں ‘پیدل ‘ ہو جائوں اسوار

                                               رستے پَوو پَیدلو ‘ مُنڈ مَلّوں اسوار

                                               ساواں مرزا مارنا ‘ کرکے قول قرار‘‘

175                                عشق لتاڑے آدمی‘ برف لتاڑے رُکھ

                                               نیند نا آوندی چور نوں عاشق نا لگے بُکھ

                                               ’’صاحباں مرزے دی دوستی جگ نا رہنی لُک

                                               لے چل دانا باد نوں ‘ جاں لُکاوے مُکھ

                                               ڄنڈ دے ہیٹھ ڄٹ آ ! سو رِہا ‘ اُٹھ ‘ سُست سمبھال

180                                بکّی تینوں چھڈ کے اُٹھ گئی ‘ جس دے اُتّے بڑا اِعتبار

                                               نارد چھڈ کے اُٹھ گیا ‘ تیرا مُڈھ قدیماں دا یار

                                               مرن صاحباں نوں آ گیا ‘ جیہدا کردا ناسی اعتبار‘‘

                                               ’’میرے اوپر نا کوئی دِیدھا سُورما ‘ جیڑا میرے پروار کرے

                                               مارکوہاں تیرے جِنّے پاس تیرے وِیر کرے؍کھڑے

185                                جَھتک جُھوٹا ڄنڈ ہیٹھ لین دے ‘ جیڑے خدا کرے

                                               اَج دی گھڑی سولین دے ‘ دُوجی گھڑی وَڑاں دانا باد‘‘

                                               ’’ڄنڈ دے ہیٹھاں جَٹا سو رِیہا لال دُشال تان

                                               وحی چلائیاں کانیاں‘ موت نی دِیندی جان

                                               متھے وچ کل جوگناں ‘ فتح نا دیندی ہون

190                                لِکھیاں ڈاڈھے رب دیاں ‘ میٹن والا کون؟

                                               اُٹھ آں مرزا سُتیا ‘ کھبے آئے اسوار

                                               ہتھاں تیغاں رنگلیاں کردے مارو مار

                                               میرے بابل ورگیاں گھوڑیاں ‘ وِیر میرے سوار

                                               کی ڈُھنڈھاون اساں دے ؟ کی میر شِکار؟

195                                ڄنڈ دے جٹوریا ‘توہِیں کریں نِیائوں؍نیانہ

                                               ہوئیو دُونا پَھلے‘ چَوگنا تیری مہندی مانے چھائوں‘‘

                                               مُٹھیاں بَھر جگاوندی یار نوں ‘ ’’جاگئے رب دے نام

                                               دُھرنا اَپڑی رن صاحباں ‘ میری وچالوں ٹُوٹی لان

                                               جے ناسی اوڑ نبھانی ‘ میرے کاہ نوں پلڑی باہیں   (پلڑی؍ پکڑی)

200                              بَچا دیندا عاشقا ! نا اَگے مِلنا تینوں تھائوں‘‘

                                               عرشوں اُترے چَھیہ جنے ‘ چَھیہ ہَن بِہن بھرائو

                                               دُلدل لِئیں شاہ علی نے ‘ پائیں کعبہ دی راہ

                                               اِک لِیا گُوگے چَوہان نے ‘ باگڑاں دِتیاں ڈھاہ

                                               نِیلا لیا راجا رسالو نے ‘ کانیا لِیا چَھنڈا

205                              گراڑ؍گرڑا جَمیل فتّے ساندل‘ بیٹی نا دِتّی وِیاہ

                                               لکھّی لے لئی دُولا جوان نے ‘ مارے اکبر دی راہ

                                               ککّی گھر سُلطان دے ‘ چاریں کُونٹاں لائیاں نِوا

                                               سبھناں تے چھوٹی ہَیں بکّی ‘ چل کے آئی مرزا دے پاس

                                               مونہ کڈیا لا ‘ جَٹ نے دے لیا پنج پِیر منا

210                                چِھکّے تنگ کسّیا ‘ لئے نا شگن منا

                                               ’’سِر سیالاں دے بَدھ کے ‘ دیواں ڄنڈ چڑھا

                                               بکّی کی بیل پر بہہ کے ‘ بکّی نوں لاج نہ لا‘‘

                                               شیرو ‘ کُلیار بھونکدے ‘دیکھ جناں دے دُھوں

                                               جیوں مکہّ لبّا حاجیاں ‘ مینوں لبّا تُوں   (لبّا؍ لبّھا)

215                                شہر سیالاں دے آ لگے ‘ جو پَھٹّاں اُتّے نُون

                                               تیغاں مار اُڑاون لگے جو پینجا پِنجدا رُوں‘‘

                                               مرزا آکھے: ’’کوئی نا دھیندا سُورما ‘ جیڑا مینوں ہتھ کرے

                                               کٹک بھڑا دیں ٹُکڑیں ‘ میتھوں بَھڑار ڈرے

                                               بَل بَل وَڈ دُوں گا سُورما ‘ جو کیتھی نوں پَین گڑے     (کیتھی؍کھیتی)

220                              سِر سیالاں دے وَڈھ کے سٹُّوں گا وِچ رڑے‘‘

                                               ’’آ تھن وقت دھوڑ دا ‘ جیوں صبح سے ہوئے شام

                                               دھرتی تانبا ہو گئی ‘ سِیاہی پَھڑی آسمان

                                               گھر بگانے مار کے ‘ سو رَہا وچ میدان

                                               تیرے سِرے سانگاں وجدیاں ‘ جیوں لوہے پڑے تھنگان

225                              چندر؍چدھڑ دُھنکے جَن بَن کے مارے تینوں باج نا جان

                                               چھیڑ بکّی چلیئے دانا باد ‘ کیوں پِیا وچ میدان؟

                                               میرے مرزا دے ہتھوں پِیاں بھاجڑاں ‘ امبر کوئی نا پیندا تَھل

                                               رانی ماہنی تنجنی ترپی مرزا دی گل‘‘

                                               ’’میں بیٹھا وچ کچہریاں راجا ہوندے میرے بل

230                              ماراں راہ لاہور دا شہریں گھٹّا ہر جَل (ہلچل)

                                               چاراں کونٹاں لُٹ لِیاں ‘ سانگاں نال اَتھل

                                               مرناں تے جگ چھڈناں ‘ میری جگ وچ ریہ جاوے گل‘‘

                                               چندل ؍چدّھڑ سیال چڑھ پئے ‘ راہی گھت بِھیر

                                               فوجاں گھیرا گھتّیا‘ کرکے بڑی تدبیر

235                              کِڑا کر چلن گولیاں‘ مرزا نوں بہتے پَیندے تِیر

                                               اوہ سُتّا ‘ نہیں جاگدا ‘ قائم نہیں ہوندا سِریر

                                               دیکھ جندڑے دی چھتری سِر پر بولے کاں

                                               ’’تانگوں بجے ملک الموت دے کیتے نہیں دیندے جان‘‘

                                               ’’چندر سیال مارن گے بڑے سُورمے جوان

240                              اُٹھ مرزا سُتیّا کیوں پیا بڑے گُمان؟

                                               گھوڑی آوندی وِیر شمیر دی ‘ آ ویندی ہَین بڑے تان

                                               سُتا ہیں تُوں اُٹھ کھڑ ‘ جے رب رکھے صدق ایمان‘‘

                                               مرزا آوندا دیکھیا صاحباں دا وِیر شمیر

                                               تو مرزا نے غصّے وچوں کڈھیا کرڑی نُکھی دا تیر

245                              کر بِسم اللہ ماریا بھوندا وانگ بَھبیر

                                               گھوڑی اُتھوں لاہ لیا صاحباں دا وِیر شمیر

                                               اگے صاحباں بولدی:’’مان مرزا میری صلاح

                                               چڑھ بکّی نوں پَوَن راہ کھرلاں دی ‘ لے چل دانا باد

                                               سیالاں دی گھوڑیاں آدم کھانیاں نِت روک لیندیاں راہ

250                              جو تُو مرزا سورما میری صاحباں دی اوڑ نَبھان‘‘

                                               مرزا وچ بڑا گُمان تھا ‘ پھر سون گِیا ڄنڈورے دے پاس

                                               ’’میں بل بل وڈ دُوں گا سُورمیں ‘ دِیوں پُور کھپا

                                               میں جھیٹک ڈھونکا لا لین دے ‘ سُتّے نوں نا جگا

                                               دِن چڑھدے نوں چلاں گے تینوں لے چلاں دانا باد‘‘

255                              ہونی مرزا دی کُود پئی ‘ رَلی سیالاں دے نال

                                               چُھٹی کانی غضب دی لَے گئیں مرزا نوں نال

                                               روح مرزا دی نکل گئی ‘ لگی ڄنڈورا نال

                                               ’’مندا کیتی صاحباں ‘ تُو رَل گئی سیالاں دے نال‘‘

                                               ’’کانی گھڑی کمگراں ‘ پَھل اُستاکار

260                             دھوکے مارے میری صاحباں نے نا آر نا پار‘‘

                                               کھینچ کے کھنڈے مرزا جوان نے ‘ کر گئی مرزا نوں پار

                                               اگے صاحباں بولدی : ’’مرزا من میری رضا

                                               ہونی ورتی پیگمبراں ؍پیغمبراں ‘ ہون مرزا تے گئی آ

                                               بیٹے شاہ علی دے ‘ حسن و حسین بھرائو

265                             لڑدے نال یہودی دِتّے پُور کھپا

                                               در وچ روندی بی بی فاطمہ مُڑ کے نا آئے میرے پاس

                                               مرزا ایڈے پیغمبر مار لئے ‘ تُو کِی دا پانی بار؟

(تُوں کہڑے باغ دی مولی ہیں؟)

                                               اِک عرض میری من لَے مینوں صاحباں لے چل نال‘‘

                                               ’’مندا کیتا ساں صاحباں میرا تیرچک ٹنگیا ڄنڈ

270                              تِن سَو کانی مرزاح جوان دی دیندا سیالاں نوں بَنڈ      (بنڈ؍ونڈ)

                                               پہلے ماردا وِیر شمیر دے ‘ دُوجے کُلّے دے تنگ

                                               تیجے ماراں جوڑ کے ‘ جیڈی ہئی تُو منگ‘‘

                                               سِر تے مُڈاسا اُڑ گیا ‘ گل وچ پائی جھنڈ

                                               باجھ بھراواں جَٹ ماریا‘ کوئی نا مرزا دے سنگ

275                              پِیلو پُچھے شاعر نوں : ’’کیوَل گیا جہان

                                               لگ لگ گئیاں مجلساں ‘ بہہ بہہ گئے دیوان

                                               مرزا مارا ملک الموت دا ‘ کُجھ مارا اُنہوں غمان

                                               وچ قبریں دے کھپ گیا ‘ مرزا سوہناں جوان‘‘

279                              یہ قصّہ مرزا صاحباں دا جوڑا پِیلو شاعر نے

                                                                                                                                                جینوں جانے جگ جہان

(حکایت نمبر39۔جلد سُوم)

٭حوالہ

وسیبی قصے، ترجمہ /لکھت وٹاندرا :  شوکت مغل ، چھاپہ خانہ : جھوک پرنٹرز ‘ ملتان